کلاسه پرونده: 178/73
شماره دادنامه: 144
تاریخ: 27 آبان 1374
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای محمدجعفر منتظری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تصویب نامه‌های شماره .144594ت112. – 66/12/25 و 1242 – 69/1/20 و .96620ت805 – 67/11/12 و.29710ت377.ه – 73/10/14
مقدمه: شاکی طی دادخواست تقدیم اعلام داشته است، در طی چند سال اخیر هیات محترم وزیران به مناسبتهای مختلف خارج از جدول تعطیلات‌رسمی کشور روزهایی را تعطیل اعلام می‌نماید، سپس به موجب تصویب‌نامه‌ای آن روز را به عنوان مرخصی از ایلام مرخصی استحقاقی مستخدمین‌دولت محاسبه و منظور می‌دارد، نظر به این که این اقدام بنا به دلایل آتی خلاف قانونی به نظر می‌رسد درخواست طرح در جلسه هیات عمومی دیوان‌عدالت اداری برای ابطال تصویب‌نامه‌های مورد شکایت را دارد. به موجب مقررات ماده 47 قانون استخدام کشوری و مقررات استخدامی برخی از‌شرکتهای دولتی و سازمان‌های عمومی و اجرایی کشور مرخصی سالیانه از مزایای استخدام و جزیی از مابه‌ازای خدمت مستخدم و از حقوق مسلم وی‌می‌باشد و تایید این امر رای شماره 16 مورخ 67.9.15 هیات عمومی دیوان عدالت اداری بوده که استفاده از یک ماده مرخصی را حق مسلم و‌مکتسب مستخدم دانسته و وی را برای همیشه در استفاده از آن محق اعلام نموده است، و به همین اعتبار در قوانین و عرف اداری از آن به عنوان‌مرخصی استحقاقی اسم برده شده است. استفاده از مرخصی حق شخص مستخدم است و اصولاً اعمال حق باید تحت شرایط خاص از طریق‌من‌له‌الحق صورت بگیرد و الزام و اجبار صاحب حق بر اعمال آن بدون مجوز شرعی و قانونی فاقد مشروعیت است و این مصوبات هیات محترم دولت‌در اعلام یک روز کاری به عنوان تعطیل و احتساب آن روز به عنوان مرخصی استحقاقی مستخدم خلاف مقررات فوق و قرارداد استخدامی و رابطه‌ناشی از خدمت و اراده آزاد مستخدم در اعمال حق مشروع وی تلقی و مخالف بند 9 اصل 3 و اصول 19 – 22 – 28 – 40 قانون اساسی به نظر‌می‌رسد و سیاق الفاظ و عبارات مصوبات مذکور نیز در احتساب یک روز به عنوان روز تعطیلی در مرخصی سالیانه کارکنان دولت بدون رضایت آنها،مظنه تبعیض ناروا بین آنان و دیگر مشمولان سایر مقررات استخدامی می‌باشد، زیرا سایر مشمولان استخدامی نیز بدون تعرض به ایام مرخصی‌استحقاقی خود از ایام تعطیلی اعلام نشده استفاده نموده‌اند، بنابر این چون مصوبات هیات محترم وزیران به شماره‌های .114594ت112. -66.12.25 و 1242 – 69.1.20 و .96620 ت805. – 671.12 و .29710ت.277.ه مورخ 73.10.14 خلاف قانون اساسی و قوانین موجد حق و‌مقررات شرعی به نظر می‌رسد. مطابق ذیل اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 25 قانون تشکیل دیوان عدالت اداری، درخواست‌طرح موضوع و ابطال مصوبات فوق‌الذکر از طرف هیات عمومی دیوان عدالت اداری را دارم. مدیر کل حقوقی ریاست جمهوری طی نامه شماره78303 – 74.1.23 در پاسخ به شکایت مذکور مبادرت به ارسال تصویر نامه شماره 31.4032 – 73.12.23 مدیر کل دفتر حقوقی سازمان امور‌اداری و استخدامی کشور نموده است. در نامه سازمان امور اداری و استخدامی آمده است، طبق ماده 47 قانون استخدامی کشوری، "مستخدمین رسمی‌و دولت سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق و فوق‌العاده‌های مربوطه را دارند"، طبق ماده 50 قانون مزبور "ترتیب تحصیل مرخصی‌های موضوع‌مواد 47 و 48 و 49 این قانون به موجب آیین‌نامه‌ای که به تصویب هیات محترم وزیران می‌رسد معین می‌شود."، بنابر این طبق مقررات مربوط مرجع‌تعیین چگونگی استفاده از مرخصی، هیات محترم وزیران است و با توجه به صلاحیتی که به موجب قانون دارد این اختیار را نیز دارد که آیین‌نامه مربوط‌را اصلاح کند و همین مرجع با توجه به شرایط خاص در آیین‌نامه تجدید نظر نموده و روزهای خاصی را روز مرخصی اعلام و معین می‌نماید به نحوی‌که مستخدم در هر صورت از مرخصی استحقاقی مربوط که طبق قانون 30 روز تعیین شده است استفاده نماید، همچنان که در ماده 17 آیین‌نامه‌مرخصی‌ها در مورد مستخدمینی که در رسته آموزشی خدمت می‌کنند تعطیلات فصلی را به عنوان مرخصی استحقاقی منظور نموده و ترتیب دیگری‌برای مرخصی معین نموده است. عنایت دارند قانونگذار کلمه (معین) را برای ترتیب تحصیل مرخصی قید نموده و با توجه به اطلاق آن در تعیین‌روزهای مربوط توسط هیات محترم وزیران نیز قیدی موجود نیست، در غیر این صورت انشاء آیین‌نامه بلاوجه خواهد بود. علیهذا اعلام یک روز‌مرخصی حسب مصوبه هیات محترم وزیران که در واقع اصلاحیه مصوبه تلقی می‌شود دقیقاً ناشی از اختیارات و در حدود صلاحیت هیات وزیران‌است ضمن آن که از این لحاظ از مستخدم تضییع حقی نشده و عملاً از 30 روز مرخصی بهره‌مند می‌شود، منتهی مرجع ذیربط ترتیب دیگری برای‌مرخصی معین می‌نماید. لازم به ذکر است رای اشاره شده در شکایت شاکی در مورد مستخدمینی است که طبق تبصره ماده 74 قانون استخدام کشوری‌بازنشسته می‌شوند و ارتباطی به مصوبات مربوط ندارد و مستندی برای موضوع شکایت نمی‌باشد. در خصوص ادعای شاکی مبنی بر مغایرت مصوبات‌مورد شکایت با موازین شرعی، قایم مقام دبیر شورای نگهبان در پاسخ طی نامه شماره 877 – 74.7.18 اعلام داشته‌اند، عطف به نامه شمارهه178.73. – 74.6.14 موضوع در جلسه مورخ 74.7.12 فقهای محترم شورای نگهبان مطرح شده و تصویب‌نامه‌های اشاره شده در نامه فوق مغایر‌موازین شرع شناخته نشد.
جلسه هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‌الاسلام‌والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور و با حضور روسای شعب دیوان تشکیل و‌پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای می‌نماید.
رای هیات عمومی
به موجب ماده 47 قانون استخدام کشوری مستخدم رسمی دولت سالی یک ماه حق استفاده از مرخصی با استفاده از حقوق و فوق‌العاده‌های مربوطه را‌دارد، و چون اعمال حق مذکور مستلزم تقاضای مستخدم و علی‌القاعده متضمن اختیار تعیین تاریخ استفاده از آن با رعایت مقتضیات اداری می‌باشد، و‌الزام مستخدم به استفاده از حق مذکور در زمان خاص بدون جلب رضایت او موافق اصل اختیار استفاده از حق مقرر در ماده 47 قانون فوق‌الذکر نیست،لذا مصوبه‌های مورد اعتراض در خصوص احتساب تعطیلات مندرج در آنها جزء مرخصی استحقاقی سالانه، خارج از حدود اختیار مندرج در ماده 50و مخالف قانون تشخیص داده می‌شود، و مستنداً به قسمت دوم ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری – اسماعیل فردوسی‌پور
