شماره دادنامه: ۱۴۰۴۳۱۳۹۰۰۰۰۲۳۸۳۴۵
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۴/۲/۲
شماره پرونده: ۰۳۰۱۵۰۵
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای علی اصغر جدی قره بابا
طرف شکایت: دانشگاه تبریز
موضوع شکایت و خواسته: ابطال دستور چهارم از صورتجلسه چهارمین نشست عادی از دوره هشتم هیات امنای دانشگاه تبریز مورخ ۱۴۰۲/۵/۲۹ با موضوع تصویب شهریه دانشجویان شهریه پرداز مقاطع مختلف تحصیلی برای ورودی های سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ دانشگاه های عضو هیات امناء
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه تکمیلی ابطال دستور چهارم از صورتجلسه چهارمین نشست عادی از دوره هشتم هیات امنای دانشگاه تبریز مورخ ۱۴۰۲/۵/۲۹ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
” افزایش نرخ شهریه بدون اطلاع رسانی قبلی در تارنما و وبسایت دانشگاه در زمان انتخاب رشته بوده که در چنین شرایط عدم اطلاعی، افزایش خارج از چهارچوب توجیه منطقی ندارد و غیرقانونی است چرا که دانشجویان وقتی اطلاعیه جدیدی بابت افزایش شدید صادر نشده باشد پیش فرض دانشجویان این است که هر افزایشی مثل سال های قبل که به طور معمول و مطابق قانون هر ساله در دانشگاه های کل کشور و دانشگاه تبریز اعمال می شود که چیزی بین ۲۵ درصد تا نهایتاً برابر نرخ تورم است؛ تصمیم به انتخاب رشته گرفته اند.
این مصوبه منافی عدالت و انصاف و مخالف با سیاست های حمایتگرانه جمهوری اسلامی ایران است و نقض جدّی بر علیه حقوق دانشجویان محسوب می شود چرا که دسترسی به آموزش عالی را به شدّت محدود و سخت می کند. “
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه مورخ ۱۵/۶/۱۴۰۳به طور خلاصه توضیح داده است که:
” اولاً این دستور از مصوبه و پیوست آن مغایر با بند سوم و نهم از اصل سوم قانون اساسی می باشد. ثانیاً: این مصوبه بر خلاف حقوق مکتسبه دانشجویان است.”
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
” صورتجلسه چهارمین نشست عادی از دوره هشتم هیات امنای دانشگاه تبریز مورخ ۱۴۰۲/۵/۲۹
……………………
دستور چهارم- (مصوبه دوم کمیسیون دایمی مورخ ۱۴۰۲/۳/۱۷) تصویب شهریه دانشجویان شهریه پرداز مقاطع مختلف تحصیلی ورودی سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ دانشگاه های عضو هیات امناء
مصوبه: هیات امناء به استناد مفاد ماده ۱ قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور و بند (و) ماده ۷ قانون تشکیل هیات های امنای دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی، شهریه تحصیلی دانشجویان شهریه پرداز مقاطع مختلف تحصیلی ورودی سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ را با رعایت ضوابط و مقرّرات مربوط به شرح پیوست شماره یک تعیین نمود.
همچنین شهریه متغیر ورودی های قبلی تمامی دوره ها و مقاطع تحصیلی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل ۴۰ درصد افزایش می یابد.”
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه تبریز به موجب لایحه شماره /۱۹۱۶ ص مورخ ۱۴۰۳/۷/۱۵ توضیح داده است که:
” ۱- مطابق مصوبه شماره ۸۹۳ مورخ ۱۴۰۲/۱۰/۰۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی، آراء و تصمیمات دانشگاه در خصوص بازنشستگی، ارتقاء، ارزیابی و پذیرش علمی و نظایر آن در خصوص اعضای هیات علمی و دانشجویان در صلاحیت هیات عالی تجدیدنظر مستقر در وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی بوده و بدین جهت هیات عالی مزبور صالح به رسیدگی می باشد.
۲- چنانچه مستحضرید؛ پذیرش دانشجو در کلیه مقاطع تحصیلی فقط به دو صورت روزانه (با تعهد تحصیل رایگان) و شهریه پرداز (دوره های شبانه، نوبت دوم و پردیس خودگردان) انجام می شود.
۳- براساس اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت موظّف است وسایل تحصیلات عالی را تا سر حدّ خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد بر این اساس تمامی هزینه های دانشجویان دوره روزانه بر عهده دولت بوده و به صورت سرانه دانشجویی در اعتبارات هزینه ای قوانین بودجه سنواتی به دانشگاه ها ابلاغ می گردد و هزینه های دانشجویان شهریه پرداز توسط خود دانشجو پرداخت می شود و دانشگاه ها از این بابت هیچ اعتباری از دولت دریافت نمی نمایند. لذا شهریه این دسته از دانشجویان در هر مقطع تحصیلی توسط هیات امناء دانشگاه و با در نظر گرفتن میزان تورم موجود و متناسب با هزینه های تمام شده دانشجو تعیین می گردد.
۴- با توجه به افزایش نامتعارف نرخ تورم از سال ۱۳۹۷ بالتبع افزایش قیمت ارز و همچنین حذف ارز ترجیحی ، نرخ کالاهای اساسی از اوایل سال ۱۴۰۱ هزینه های آموزش و رفاهی دانشجویی بالاخص هزینه غذای دانشجویی افزایش شدیدی را شاهد بوده است و هزینه های دانشجویان شهریه پرداز تفاوت فاحشی با هزینه تمام شده این دانشجویان پیدا نمود. به طوری که برای مثال هزینه تغذیه این دانشجویان شهریه پرداز بالغ بر ۱۵۰ میلیون ریال در سال ۱۴۰۲ بوده و این در حالی است که صرفاً هزینه های آموزشی در قالب اعتبارات ابلاغی سازمان برنامه و بودجه کشور در سال ۱۴۰۲ به ازای هر دانشجوی مشابه مقطع کارشناسی روزانه گروه علوم انسانی در حدود ۳۵۴ میلیون ریال بوده است (ضریب هزینه دانشجوی کارشناسی علوم انسانی ۱ و بقیه گروه های آموزشی بالاتر از یک است). این رقم به غیر از خدمات فرهنگی، اردوهای علمی، اینترنت و سایر هزینه ها می باشد. ضمناً به دلیل کسری اعتبارات دانشگاه، این ارقام کفاف هزینه های سالانه را نیز نمی نمایند.
۵- از سوی دیگر بررسی شهریه دانشجویان شهریه پرداز دانشگاه های هم سطح در کشور، نشان دهنده تفاوت مشهود میزان شهریه دانشگاه تبریز با دانشگاه های هم سطح بوده است که ناشی از عدم اعمال دقیق نرخ تورم در سال های متمادی بوده است. براساس مصوبه هیات امناء دانشگاه تبریز، شهریه دانشجویان شهریه پرداز در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ معادل ۹۰ درصد شهریه دانشگاه تهران، شهید بهشتی و فردوسی مشهد تعیین گردید که نه تنها بیشتر از میزان افزایش شهریه دانشگاه های هم سطح نبوده؛ بلکه ۱۰ درصد نیز کمتر تعیین شده است. شایان ذکر است در جهت رعایت انصاف مقرر گردیده تا شهریه دانشجویان در حال تحصیل قبل از سال ۱۴۰۲ تنها ۴۰ درصد رشد یابد و از افزایش مصوبه هیات امناء دانشگاه، برای سال تحصیلی جدید مستثنی گردند.
۶- با اعمال افزایش شهریه مصوّب هیات امنای دانشگاه، میزان شهریه دانشجویان شهریه پرداز مقطع کارشناسی گروه علوم انسانی برای یک سال (دو ترم تحصیلی) به طور متوسط در حدود ۱۴۰ میلیون ریال می باشد و این در حالی است که هزینه های تمام شده آموزشی و تغذیه این دانشجویان حدود ۳۶۰ میلیون ریال به ازای هر دانشجو دارای کسری می باشد و عملاً با افزایش مذکور نیز فاصله فاحشی با قیمت تمام شده دارد و این امر در شرایطی محقّق می شود که دانشگاه از بابت هزینه تحصیلی دانشجویان شهریه پرداز هیچ کمک و یا اعتباری از دولت دریافت نمی نماید. به بیان دیگر؛ شهریه دریافتی از این دانشجویان حدود یک سوم هزینه تمام شده دانشجو می باشد.
در پایان با عنایت به این که وفق صریح ماده یک قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور مصوّب ۱۳۹۵/۱۱/۱۰، دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور فقط در چهارچوب مصوبات هیات امنای خود عمل می کنند و همچنین مطابق بند (ت) ماده (۸۰) قانون دیوان عدالت اداری مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰ خواهان هیچ دلیل و یا جهات اعتراضی از حیث مغایرت مصوبه با شرع یا قانون اساسی یا سایر قوانین یا خروج از اختیارات مرجع تصویب کننده ارایه ننموده است، لذا رد شکایت خواهان مورد استدعاست.”
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۱/۲/۲ با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً در رابطه با تعیین میزان شهریه برای دوره‌های تحصیلی شبانه و پردیس در هیچ یک از قوانین و مقرّرات بالادستی قاعده گذاری صورت نگرفته است تا طرح ادعای مغایرت با آن قوانین و مقررات موجبات ابطال مقرره مورد شکایت را فراهم نماید. ثانیاً هیات امنای دانشگاه ها به موجب ماده ۱ قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور از استقلال و اختیار قانونی برای وضع مقرّرات در زمینه امور مالی و محاسباتی برخوردار هستند. ثالثاً مستند اعتراض به افزایش مبلغ شهریه برای ورودی های جدید، تفاوت میزان افزایش در مقایسه با شهریه دانشجویان در حال تحصیل است و این در حالی است که افزایش هزینه‌ها و نرخ تورم، ملاک تعیین مبلغ شهریه بوده و عدم اعمال آن نسبت به ورودی های سنوات گذشته مطابق با اصل عطف به ماسبق نشدن قوانین صورت گرفته است. رابعاً محدود کردن اختیارات هیات امناء نسبت به اعمال درصد مشخصی از افزایش رقم شهریه متّکی به دلایل حقوقی نیست و با توجه به مراتب مذکور، دستور چهارم مصوبه نشست عادی هیات امنای دانشگاه تبریز مورخ ۱۴۰۲/۵/۲۹ با موضوع تصویب شهریه دانشجویان شهریه‌پرداز مقاطع مختلف تحصیلی برای ورودی های سال ۱۴۰۳-۱۴۰۲ خلاف قانون و خارج از حدود اختیار نبوده و ابطال نشد. این رای براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
احمدرضا عابدی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
