|
شماره دادنامه: 140331390001624243 تاریخ دادنامه: 1403/7/10 شماره پرونده: 0106489 مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری شاکی: آقای علی عروجی طرف شکایت: دانشگاه علامه طباطبایی موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمتی از تبصره 1 ماده 14 و تبصره 2 ماده 18 از شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی (.Ph.D) برای ورودی های سال 1397 به بعد مصوب 1397/10/5 شورای دانشگاه علامه طباطبایی گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره 1 ماده 14 و تبصره 2 ماده 18 از شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی (.Ph.D) برای ورودی های سال 1397 به بعد مصوب 1397/10/5 شورای دانشگاه علامه طباطبایی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: “ به استحضار می رساند هیات عمومی دیوان عدالت اداری، تبصره 1 ماده 11 شیوه نامه نظارت بر اجرای دوره دکترا مصوب سال 1394 دانشگاه علامه طباطبایی را به موجب دادنامه شماره 839 مورخ 1398/5/1 ابطال کرده است ولی متاسفانه علی رغم رای صحیح دیوان مبتنی بر ابطال این تبصره، مجدداً دانشگاه علامه طباطبایی در شیوه نامه اجرایی جدید خود مصوب دی ماه 1397 در تبصره 2 ماده 18 عیناً همان تبصره را تکرار کرده: «تنها مقالاتی برای اخذ مجوز دفاع قابل قبول است که توسط استاد راهنما تایید و استاد راهنما به عنوان نویسنده مسیول مقاله معرفی شده باشد.» نقش استاد در مقالات به بازنگری محدود می گردد اما دستورالعمل مذکور با توجه به الزام دانشجویان بر اخذ رساله دکترا با اساتید همان دانشگاه، ارتقای سالانه برخی اساتید را تسهیل و قطعی نموده است و برخی اساتید بدون بهره وری و تولید علمی پس از چند سال عضویت در هیات علمی با استناد به این بند ارتقای سالانه خواهند یافت که دیوان عدالت اداری نیز رای بر ابطال این تبصره داد. متاسفانه یک طرفه بودن این شیوه نامه اجرایی به همین جا ختم نشده و در تبصره 1 ماده 14 قید کرده است: «نمره های تمامی دروس اعم از قبولی و مردودی در میانگین نیمسال و میانگین کل محاسبه می شود.» و این یعنی اگر دانشجویی صرفاً یکبار در کل دوران تحصیل مثلاً نمره 2 از 20 بگیرد، حتی اگر الباقی دروس و حتی همین درس را در ترم بعد با نمره 17 هم بگذارند، میانگین نمراتش 15/5 می شود (دوره دکتری 18 واحد درسی دارد) و نمی تواند در آزمون جامع شرکت کند. حتی اخذ واحد ترمیمی نیز به لطف همین شیوه نامه اجرایی از او سلب شده زیرا تبصره 3 ماده 14 فقط اجازه 6 واحد ترمیم آن هم از دروسی که نمرات آن بین 14 الی 16 باشد را صادر کرده است و دانشجوی مذکور چنین نمره ای ندارد که اجازه ترمیم داشته باشد پس صرفاً به دلیل مشکل در یک درس اخراج خواهد شد. لذا این تبصره باعث شده دانشجویی که پس از کنکور سخت دکتری و مصاحبه علمی سخت تر از آن و کسب استانداردهای اساتید وارد دوره دکتری شده، اگر بنا به هر دلیلی که ممکن است برای همگان پیش آید مانند ابتلا به کرونا و غیره، دروس یک ترم را مردود شود به علت اثر نمرات آن ترم تا ابد معدل او پایین بماند و یک ترم ترمیم هم چون به آن نمرات اضافه می شود ولی آن نمرات را حذف نمی کند، نمی تواند معدل را به 16 برساند و مجبور به ترک تحصیل شود که این نقض غرض است و قبح نقض غرض نیز در اصول حقوقی و فقهی جزء بدیهیات است. شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی دانشگاه علامه طباطبایی حسب مفاد آیین نامه دوره های تحصیلی مصوب جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تنظیم شده است در حالی که ماده 30 آیین نامه مذکور فقط به میانگین دروس اشاره کرده و اسمی از نمرات مردودی و اثر آنها بر میانگین کل، نیاورده است. همچنین لازم به ذکر است که آیین نامه هرگونه آیین نامه و قواعد قبلی مغایر با خود را لغو و بلااثر اعلام داشته ولی این مورد با تبصره 2 ماده 11 آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی مصوب در جلسه شماره 871 مورخ 1394/11/24 مغایر نمی باشد و آیین نامه قبلی در این مورد هنوز دارای اثر می باشد که بیان داشته: «محاسبه میانگین کل نمرات دانشجو صرفاً براساس آخرین نمره قبولی وی انجام می شود». در پایان از آنجا که دانشگاه علامه طباطبایی مصوبه جدیدی مغایر رای هیات عمومی مصوب کرده، لذا براساس ماده 92 قانون دیوان عدالت اداری درخواست دارم موضوع خارج از نوبت در هیات عمومی مطرح و تبصره 2 ماده 18 شیوه نامه اجرایی ابطال گردد. همچنین تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه با تبصره 2 ماده 11 آیین نامه آموزشی بالادستی مصوب 1394 مغایرت کامل دارد و آیین نامه مصوب 1397 در این خصوص مسکوت است. لذا براساس ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری با توجه به موارد معنونه تقاضای ابطال تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری دانشگاه علامه طباطبایی مصوب دی ماه 1397 را دارم.” شاکی همچنین به موجب لایحه رفع نقص که با شماره 5649204 مورخ 1401/12/24 در دبیرخانه هیات عمومی به ثبت رسیده، بیان کرده است که: ” به استحضار می رساند اینجانب تقاضای ابطال تبصره 2 ماده 18 شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی برای ورودی های 97 به بعد دانشگاه علامه طباطبایی را دارم؛ زیرا اولاً مطابق بند 4 قسمت ب ماده 2 قانون اهداف وظایف و تشکیلات وزارت علوم تحقیقات و فناوری مصوب 1383 تعیین ضوابط معیارها و استانداردهای علمی و مقاطع تحصیلی یکی از ماموریت ها و اختیارات وزارت علوم است. ماده 34 آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی/ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) مصوب جلسه 889 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی مورخ 1396/10/30، ماده 19 آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی مصوب جلسه شماره 871 همان شورا مورخ 1394/11/24 اشعار به چاپ مقاله علمی پژوهشی معتبر و مستخرج از رساله که توسط دانشجو تدوین گردیده دارند و ماده 8 آیین نامه دوره دکتری مصوب شورای فوق الذکر مورخ 1389/8/8 که مبین این امر است که مقاله مستخرج از پایان نامه توسط دانشجو نوشته شده و استاد راهنما صرفاً وظیفه نظارت و راهنمایی جهت اصلاح آن را دارد. چرا که منطوق تبصره مقرره مذکور صراحتاً مبین توسعه دامنه شمول حکم مندرج در مواد مورد اشاره است. در رابطه با تقاضای ابطال تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه مورد شکایت نیز لازم به ذکر است که براساس جزء 4 بند «ب» ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته‌ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از ماموریت های اصلی و حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تحت پوشش این وزارتخانه است و در راستای ایفای ماموریت ها و اختیارات فوق، شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت مذکور اقدام به تصویب آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) در جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 نموده است. نظر به این که در آیین نامه یادشده درخصوص اثر نمره‌های مردودی در محاسبه میانگین کل حکمی مقرر نشده است، لذا حکم مقرر در تبصره1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی (برای ورودی های 97 به بعد) دانشگاه علامه طباطبایی که براساس آن مقرر شده است که نمره‌های ردی درس های دانشجو در محاسبه میانگین نیمسال تحصیلی و میانگین کل منظور خواهد شد، خارج از حدود اختیار است.” متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است: ” شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی (Ph.D) (برای ورودی های 97 به بعد) ( حسب مفاد آیین نامه دوره های تحصیلی مصوب جلسه شماره 889 مورخ 96/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی) مقدمه با استناد به قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383/5/18 مجلس شورای اسلامی و در اجرای مفاد ماده 2 «سیاست ها و ضوابط اجرایی حاکم بر آمایش آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران» (موسوم به طرح آمایش) مصوب 1394/12/18 شورای عالی انقلاب فرهنگی و آیین نامه دوره های تحصیلی مصوب جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت، شیوه نامه اجرایی دوره دکتری تخصصی (ph.D.) به منظور رفع ابهام و ایجاد هماهنگی بین واحدهای آموزشی دانشگاه همراه با پیوست تعاریف تدوین گردید. ………………. ماده 14: نمره ارزشیابی از هر درس به صورت عددی از صفر تا 20 محاسبه می شود. حداقل نمره قبولی در هر درس 14 و میانگین کل قابل قبول پس از گذراندن تمام واحدهای آموزشی 16 است. نمره ارزشیابی براساس حضور و فعالیت در کلاس، انجام تکالیف و نتایج آزمون کتبی مرحله ای و پایانی برای دروس نظری و نظری- عملی در هر نیمسال تحصیلی صورت می پذیرد. تبصره 1: نمره های تمام دروس اصلی، تخصصی، پایه، اختیاری و … (به جز دروس پیش نیاز و جبرانی و رساله) اعم از قبولی و مردودی در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه می شود. ………… ماده 18: دانشجو پس از تدوین رساله و مشروط بر تایید استادان راهنما از حداقل کفایت دستاوردهای علمی (چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی یا دو گواهی پذیرش مقاله معتبر و مستخرج از رساله و یا ثبت پتنت خارجی)؛ مجاز است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند. …………………… تبصره 2: تنها مقالاتی برای اخذ مجوز دفاع قابل قبول است که توسط استاد راهنما تایید و استاد راهنما به عنوان نویسنده مسیول مقاله معرفی شده باشد.“ در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه علامه طباطبایی به موجب لایحه شماره 1/02/19 مورخ 1401/1/29 توضیح داده است که: ” شاکی نسبت به تبصره ۲ ماده ۱۸ شیوه نامه اجرایی تقاضای اعمال ماده ۹۲ قانون دیوان عدالت اداری را نموده است. در این خصوص لازم به ذکر است که مدیران جدید دانشگاه ضمن اطلاع از این موضوع و مندرجات دادنامه شماره ۸۳۹ بررسی جوانب امر را در دستور کار خود قرار داده اند. لذا مستدعی است قبل از طرح موضوع در هیات عمومی اعتبار شیوه نامه معترض عنه مجدداً از دانشگاه استعلام شود. همچنین مشارالیه نسبت به تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری در خصوص تاثیر همه نمرات اخذ شده اعم از قبولی و مردودی در محاسبه میانگین کل، شکایت کرده است و مغایرت آن با مصوبات شورای عالی برنامه ریزی آموزشی را مطرح نموده است. در این خصوص گفتنی است تبصره مزبور بر اساس ماده ۳۰ آیین نامه دوره های تحصیلی مصوب جلسه شماره ۸۸۹ مورخ 1396/10/30 به تصویب رسیده است که در این ماده، میانگین کل قابل قبول پس از گذراندن تمام واحدهای آموزشی محاسبه می گردد. بنابراین برخلاف ادعای شاکی، ماده مزبور مشتمل بر نمرات قبولی و مردودی تواماً بوده و موضوع از این حیث مسکوت گذاشته نشده است؛ در نتیجه تبصره ۲ ماده ۱۱ آیین نامه آموزشی دوره دکتری مصوب 1394/11/24 که مورد استناد شاکی قرار گرفته است، با ماده ۳۰ آیین نامه سابق الذکر مغایر بوده و ملغی و بی اثر می باشد. لذا تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی دوره دکتری دانشگاه علامه طباطبایی حسب مفاد آیین نامه دوره های تحصیلی مصوب ۱۳۹۶ تصویب شده است و مغایرتی با اسناد و مصوبات بالادستی نداشته و شکایت شاکی وارد نمی باشد.” پرونده در اجرای ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و این هیات به موجب دادنامه شماره 140331390001558777 مورخ 1403/7/3، آن قسمت از تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی برای ورودی های 1397 به بعد مصوب 1397/10/5 شورای دانشگاه علامه طباطبایی که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین نیمسال تحصیلی می باشد و همچنین آن قسمت از تبصره 2 ماده 18 شیوه نامه مذکور که ناظر بر تایید مقاله مستخرج از رساله دکتری توسط استاد راهنماست را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور با توجه به عدم اعتراض از سوی رییس محترم دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری، قطعیت یافت. رسیدگی به تقاضای ابطال سایر مفاد تبصره 1 ماده 14 و تبصره 2 ماده 18 شیوه نامه مورد شکایت در دستورکار جلسه هیات عمومی قرار گرفت. هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/7/10 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است. رای هیات عمومی الف. اولاً براساس جزء 4 بند (ب) ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته‌ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از ماموریت های اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای ماموریت ها و اختیارات فوق، آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) در جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی رسیده است و آیین‌نامه یادشده فاقد هرگونه حکمی دایر بر محاسبه نمره‌های مردودی دانشجو در میانگین کل نمرات است. ثانیاً برمبنای تبصره 2 ماده 35 ناظر بر ماده 30 آیین‌نامه اخیرالذکر، ضمانت اجرای عدم کسب نمره 14 به عنوان نمره قبولی هر درس در مقطع دکتری تخصصی، الزام به گذراندن مجدد درس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و به تبع آن محرومیت از حق دفاع از رساله دکتری شود. بنابراین محاسبه نمره درس مردودی در مرحله ارزیابی جامع و نتیجتاً سلب حق دانشجو در ورود به مرحله ارزیابی جامع، تحمیل محرومیت و مجازات مضاعف بوده و مغایر بند 3 اصل سوم و اصول سی‌ام و سی و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 1 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال 1353 درخصوص حق تحصیل اشخاص است و با توجه به مراتب فوق، آن قسمت از تبصره 1 ماده 14 شیوه‌نامه اجرایی آیین‌نامه دوره دکتری تخصصی (Ph.D) برای ورودی های 1397 به بعد مصوب 1397/10/5 شورای دانشگاه علامه طباطبایی که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است، خارج از حدود اختیار و خلاف قانون بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. ب. اولاً به موجب ماده 34 آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) مصوب جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی: «دانشجو پس از تدوین رساله و مشروط بر تایید استاد/استادان راهنما از حداقل کفایت دستاوردهای علمی (چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی معتبر و مستخرج از رساله و یا ثبت پتنت خارجی)، مجاز است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند» و در عین حال مستفاد از رای شماره 1286 مورخ 1399/10/9 هیات عمومی دیوان عدالت اداری این است که اخذ پذیرش مقاله کفایت می‌کند و برمبنای ماده مذکور، مقاله مستخرج از رساله توسط دانشجو نوشته شده و استاد/استادان راهنما صرفاً وظیفه نظارت و راهنمایی جهت اصلاح آن را برعهده دارند. ثانیاً براساس ماده 1 آیین‌نامه صدرالذکر، دانشگاه علامه طباطبایی می‌بایست در تدوین و تصویب شیوه‌نامه اجرایی نظارت بر اجرای مفاد آیین‌نامه مذکور، چهارچوب قانونی برای اجرای هماهنگ، یکپارچه و صحیح برنامه‌های آموزشی و مآلاً اصول و ضوابط اصلی دوره دکتری مندرج در آیین‌نامه را رعایت کند و این در حالی است که آن بخش از مقرره مورد اعتراض که متضمن معرفی استاد راهنما به عنوان نویسنده مسیول مقاله است، دامنه شمول حکم مقرر در ماده 34 آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) را توسعه داده است. ثالثاً ماده 34 آیین‌نامه پیش‌گفته در مقام بیان نحوه دفاع از رساله دکتری و شرایط آن است و سکوت این ماده درخصوص این که چه کسی نویسنده مسیول باشد، متضمن جوازی برای نویسنده مسیول تلقّی کردن استاد راهنما نیست و باید این موضوع را در پرتو اصول کلّی حقوق عمومی از قبیل اصل عدم صلاحیت و اصل برابری و منع تبعیض تفسیر کرد و بدیهی است که اصل بر عدم صلاحیت استاد راهنما برای نویسنده مسیول بودن در مقاله بوده و خلاف آن نیاز به تصریح دارد. رابعاً مستفاد از ماده 3 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال 1348 با اصلاحات بعدی، مقاله علمی مستخرج از رساله، اثر حقوقی مستقلی است که پدیدآورنده آن دانشجو است و وی مالک فکری آن محسوب می‌شود و استاد راهنما صرفاً وظیفه نظارت بر آن را برعهده دارد. خامساً قانون پیشگیری و مقابله با تقلّب در تهیه آثار علمی مصوب سال 1396، در مقام بیان عمل مجرمانه تقلب در تهیه آثار علمی و مجازات آن بوده و از این قانون، الزام دانشجویان به معرفی استاد راهنمای رساله به عنوان نویسنده مسیول در مقالات علمی – پژوهشی مستخرج از رساله، قابل استنتاج نیست. بنا به مراتب فوق، آن قسمت از تبصره 2 ماده 18 شیوه‌نامه اجرایی آیین‌نامه دوره دکتری تخصصی (.Ph.D) برای ورودی های 1397 به بعد مصوب 1397/10/5 شورای دانشگاه علامه طباطبایی که تنها مقالاتی را برای اخذ مجوز دفاع قابل قبول اعلام کرده که استاد راهنما به عنوان نویسنده مسیول مقاله معرفی شده باشد، خارج از حدود اختیار مرجع تصویب‌کننده آن بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./ احمدرضا عابدی رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری |
آدرس: تهران بزرگراه شهید ستاری بلوار شهید مخبری نبش خیابان ایران زمین
