|
شماره دادنامه: 140331390000508603 تاریخ دادنامه: 1403/3/1 شماره پرونده: 0200257 مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری شاکی: آقای بهمن زبر دست طرف شکایت: 1- وزارت صنعت معدن و تجارت 2- گمرک جمهوری اسلامی ایران موضوع شکایت و خواسته : 1- ابطال بخشنامه شماره 97/1490666 مورخ 1397/12/4 مدیر کل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران 2- ابطال نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت ، معدن و تجارت گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 97/1490666 مورخ 1397/12/4 مدیر کل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران و ابطال نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت ، معدن و تجارت را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: "به استحضار می رساند در بخشنامه مورد شکایت، مدیرکل دفتر صادرات گمرک، پیرو بخشنامه شماره 97/696451 مورخ 1397/06/12 که پیش تر صادرات شکر را ممنوع نموده بود و با استناد به نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت ، معدن و تجارت ، مقرر نموده که " صادرات قند حاصل از شکر سفید نیز مشمول ممنوعیت صادرات موضوع بخشنامه صدرالاشاره می گردد" با اتخاذ ملاک از دادنامه شماره 140109970905812747 مورخ 1401/12/2 هیات عمومی دیوان عدالت اداری که به موجب آن، نامه شماره 60/154305 مورخ 1397/06/12 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص ممنوعیت صادرات شکر، که مدیر کل دفتر صادرات گمرک نیز براساس همان نامه، با صدور بخشنامه شماره 97/696451 مورخ 1397/06/12 صادرات شکر را ممنوع نموده بود، ابطال شده است درخواست ابطال از زمان صدور بخشنامه شماره 97/1490666 مورخ 1397/12/04 مدیرکل صادرات گمرک و نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت ، معدن و تجارت را که به موجب آن ، حکم ابطال شده ممنوعیت صادرات شکر به صادرات قند حاصل از شکر سفید نیز تسری یافته، به دلیل مغایرت با رای مذکور و نیز بند(الف) ماده 23 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور و بند 4 مصوبات نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، همچنین خروج از حدود اختیار دارم." متن مقرره های مورد اعتراض به شرح زیر است: الف – بخشنامه شماره 97/1490666 مورخ 1397/12/4 مدیرکل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران " کلیه گمرکات اجرایی موضوع : ممنوعیت صادرات قند حاصل از شکر سفید با سلام پیرو بخشنامه شماره 696451/97 مورخ 12/6/1397 موضوع ممنوعیت صادرات شکر، با عنایت به نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 24/11/97 دفتر مقررات صادرات و واردات اعلام می‌دارد : صادرات قند حاصل از شکر سفید نیز مشمول ممنوعیت صادرات موضوع بخشنامه صدرالاشاره می‌گردد. لذا شایسته است ضمن اقدام لازم مراتب را به کلّیه واحدهای تابعه نیز ابلاغ و برحسن اجرای آن نظارت مستمر معمول دارند. – مدیرکل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران " ب- نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن وتجارت " جناب آقای شامانی مدیرکل محترم دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران با سلام بازگشت به نامه شماره 20678/17780/105/912/5/71/م مورخ 27/8/1397 درخصوص صادرات قند به اطلاع می‌رساند با عنایت به نامه شماره 34811/2/م/ص مورخ 28/9/1397 دفتر صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی (تصویر پیوست) صادرات قند حاصل از شکر سفید نیز مشمول ممنوعیت صادرات می‌گردد. خواهشمند است دستور فرمایید مراتب را به گمرکات اجرایی ابلاغ نمایند.– مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت،معدن و تجارت" در پاسخ به شکایت مذکور ، گمرک جمهوری اسلامی ایران به موجب لایحه شماره 1402220763965423 مورخ 1402/3/7 توضیح داده است که: " ضمن ارسال تصویر نامه شماره 217714 مورخ 1402/2/24 دفتر صادرات و ضمایم آن به استحضار می رساند: براساس نامه شماره 60/154305 مورخ 1397/06/12 دفتر مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت ایران مبنی بر اعلام ممنوعیت صادرات شکر سفید مراتب طی بخشنامه شماره 97/696451 مورخ 1397/6/12 گمرکات اجرایی ابلاغ شده است. متعاقباً نسبت به ضوابط صادرات قند حاصل از شکر نیز از طریق دفتر مذکور استعلام شد که طی جوابیه محرمانه شماره 4582 /م/خ/ص مورخ 1397/11/24 اعلام نمودند صادرات قند حاصل از شکر سفید نیز مشمول ممنوعیت صادرات می باشد، که متعاقب آن ، با عنایت به مفاد تبصره ذیل ماده 4 قانون مقررات صادرات و واردات مراتب طی بخشنامه شماره 97/1490666مورخ 97/12/4 جهت اقدام لازم به کلیه گمرکات کشور ابلاغ شده است. علی ای حال ، نظر به مراتب فوق و با التفات به این که استعلامات لازم از دفتر مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت ایران صورت گرفته و اقدامات مربوط نیز بر اساس پاسخ واصله از آن سازمان و در راستای اجرای تبصره ذیل ماده 4 قانون مقررات صادرات و واردات می باشد، و هیچ گونه تخلف از قوانین از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران صورت نگرفته و با عنایت به این که خواهان نیز ایراد موثری برنحوه عملکرد گمرک ایران وارد ننموده است، لذا مستند به قوانین مذکور و بند «پ» ماده 53 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ، رد دادخواست مطروحه مورد استدعاست." متن نامه مدیر کل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران به شماره 1402/217714 مورخ 1402/2/24 به شرح زیر است: "جناب آقای ملک محمدی سرپرست محترم دفتر حقوقی با سلام و احترام بازگشت به نامه شماره 1402/203985 مورخ 1402/2/20 در خصوص ابلاغیه شماره 140231100001066836 مورخ 1402/2/13 هیات عمومی دیوان عدالت اداری موضوع دادخواست آقای بهمن زبردست به آگاهی می رساند: عطف به نامه شماره 60/154305 مورخ 1397/6/12 دفتر مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت ایران مبنی بر اعلام ممنوعیت صادرات شکر سفید مراتب طی بخشنامه شماره 97/696451 مورخ 1397/6/12 این دفتر به گمرکات اجرایی ابلاغ شده است که متعاقباً نسبت به ضوابط صادرات قند حاصل از شکر نیز از طریق دفتر مذکور استعلام شد که طی جوابیه محرمانه شماره 4582 م/خ/ص مورخ 1397/11/24 اعلام نمودند صادرات قند حاصل از شکر سفید نیز مشمول ممنوعیت صادرات می باشد، لذا این دفتر با عنایت به مفاد تبصره ذیل ماده 4 قانون مقررات صادرات و واردات مراتب را طی بخشنامه شماره 97/1490666 مورخ 97/12/4 جهت اقدام لازم به کلیه گمرکات کشور ابلاغ نموده است.- مدیر کل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران" سرپرست دفتر حقوقی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در پاسخ به شکایت مذکور به موجب لایحه شماره 338237 مورخ 1402/3/10 نامه شماره 302780 مورخ 1402/3/5 مدیر کل دفتر مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت ایران را ارسال نموده است که متن آن ها اجمالاً به قرار زیر است: "1- مطابق مفاد تبصره 1 ذیل ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات مصوب 1372/07/04 مجلس شورای اسلامی «دولت می تواند بنا به مقتضیات و شرایط خاص زمانی با رعایت قوانین مربوطه صدور یا ورود بعضی از کالاها را ممنوع نماید». شرایط حاکم بر فضای اقتصاد و تجارت خارجی کشور ناشی از اعمال تحریم های همه جانبه به ایران پیرو خروج دولت ایالات متحده آمریکا از توافق نامه برجام از مصادیق بارز مقتضیات و شرایط خاص زمانی محسوب می گردد. در مفاد قانونی مذکور قید زمانی درج نگردیده و بدیهی است تا زمان استمرار مقتضیات و شرایط خاص زمانی مورد نظر، ممنوعیت های صادراتی مزبور به تشخیص دولت پابرجا خواهد بود. 2- با عنایت به مبانی قانونی جایگاه و تصمیمات کارگروه تنظیم بازار نظیر تبصره 3 ماده واحده قانون اصلاح تعزیرات حکومتی مصوب 1373/07/19 مجمع تشخیص مصلحت نظام و ماده 101 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه مصوب 1389/10/15 مجلس شورای اسلامی و با استفاده از اختیارات مندرج در مفاد تبصره 1 ذیل ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات ، کارگروه تنظیم بازار طی بند 3 تصمیمات متخذه دستور دوم هفتمین جلسه مورخ 1397/05/23 خود مقرر نمود«با توجه به نقطه سربه سر مصرف و تولید داخلی شکر مقرر گردید ممنوعیت صادرات این کالا پیگیری و به گمرکات ابلاغ گردد» که مراتب طی نامه شماره 60/154305 مورخ 1397/06/12 توسط این دفتر به دفتر صادرات گمرک ایران ابلاغ گردید». 3- خواهان با استناد به مفاد دادنامه شماره 140109970905812747 مورخ 1401/12/02 صادره از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال نامه اخیر الذکر این دفتر با موضوع ممنوعیت صادرات شکر، خواستار ابطال نامه محرمانه شماره 4582 م/خ/ص مورخ 1397/11/24 دفتر مقررات صادرات و واردات با موضوع ممنوعیت صادرات قند حاصل از شکر سفید می باشد. شایان ذکر است علی رغم تشابه ظاهری کالای شکر با کالای قند حاصل از شکر سفید ، کالاهای مزبور به لحاظ ملاحظات تولیدی و تنظیم بازار(میزان تقاضا و نوع مصرف داخلی) دارای تفاوت ماهوی می باشند. 4- درخصوص دادنامه فوق الذکر معروض می دارد اولاً رای اصداری از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری بدون ابطال تصمیمات ستاد تنظیم بازار فقط ناظر بر ابلاغ این تصمیم از سوی این دفتر بوده است. ثانیاً رای صادره از جهت عدم تعیین محدوده زمانی برای ممنوعیت مذکور و اصل ممنوعیت صادراتی را نفی ننموده است. ثالثاً ابلاغ ممنوعیت صادراتی قند حاصل از شکر سفید مبتنی بر اعلام نظر مرجعی متفاوت از ستاد تنظیم بازار بوده یعنی دفتر صنایع غذایی دارویی و بهداشتی وزارت متبوع بوده است (موضوع نامه محرمانه شماره 34811/2/م/ص مورخ 1397/09/28) و ممنوعیت های مذکور منشاء مشترک نداشته لذا تسری مفاد دادنامه اصداری مورد نظر خواهان به خواسته ایشان در دعوی حاضر فاقد موضوعیت می باشد. با عنایت به نکات فوق الذکر اولاً وضع ممنوعیت صادراتی بنابه مقتضیات و شرایط خاص زمانی مستند به مفاد قانونی تبصره 1 ذیل ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات البته بدون ذکری از قید زمانی بوده، ثانیاً شرایط وضع ممنوعیت های صادراتی شکر و قند حاصل از شکر سفید از سال 1397 تاکنون هم زمان با اعمال تحریم های تجاری بر کشور از مصادیق بارز مقتضیات و شرایط خاص زمانی است، ثالثاً برطرف شدن مقتضیات و شرایط خاص زمانی قابل پیش بینی نبوده لذا ممنوعیت های صادراتی ناشی از چنین شرایطی نیز عموماً فاقد قید زمانی می باشد، رابعاً دادخواست خواهان صرف نظر از دادنامه فوق الذکر هیات عمومی دیوان عدالت اداری ( با لحاظ تفاوت ماهوی شکر با قند حاصل از شکر سفید) فاقد ادله و مستندات مربوطه جهت ابطال نامه محرمانه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 این دفتر می باشد. لذا به لحاظ قانونی کلیه اقدامات وزارت متبوع در این خصوص در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوطه صورت گرفته است." هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/3/1 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است. رای هیات عمومی براساس بند 4 مصوبات نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی که در تاریخ 1397/5/27 برگزار شده و پس از تایید توسط مقام معظم رهبری تا پایان سال 1398 نیز اعتبار داشته، مقرر شده است که : «به منظور جلوگیری از کاهش عرضه و افزایش قیمت کالاها در بازار داخلی، وزیر صنعت، معدن و تجارت می‌تواند در چهارچوب دستورالعملی که به تصویب رییس‌جمهور می‌رسد، صادرات برخی از کالاها را در شرایط اضطراری، برای محدوده زمانی معین، مشروط یا ممنوع کند.» با توجه به این که به تصریح بند مذکور از مصوبه نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، اعمال محدودیت در امر صادرات باید در محدوده زمانی مشخصی صورت بگیرد و هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز در رای شماره 1251 مورخ 1399/10/9 خود بخشنامه شماره 60/73446 مورخ 1398/3/7 وزیر صنعت، معدن و تجارت را از آن جهت که مشروط شدن صادرات مواد معدنی را مقیّد به زمان مشخصی نکرده بود، مغایر با بند 4 مصوبه مورخ 1397/5/25 شورای عالی هماهنگی اقتصادی تشخیص و ابطال کرده است، لذا بخشنامه شماره 97/1490666 مورخ 1397/12/4 مدیرکل دفتر صادرات گمرک و نامه شماره 4582/م/خ/ص مورخ 1397/11/24 مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز که در دوره حاکمیت مصوبه نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی (1397/5/27تا 1398/12/29) صادر شده و صادرات اقلام موضوع مقررات مزبور را بدون تعیین محدوده زمانی مشخص ممنوع اعلام کرده است، با بند 4 مصوبات نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی و اصل پنجاه و هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./ حکمتعلی مظفری رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری |
آدرس: تهران بزرگراه شهید ستاری بلوار شهید مخبری نبش خیابان ایران زمین
