شماره دادنامه: 140331390000250168

تاریخ دادنامه: 1403/2/4

شماره پرونده: 0200193- 0200368

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: آقایان محمد علیزاده مطلق و ابوالفضل عبدالوند 

طرف شکایت: ناجا معاونت حقوقی و قوانین اداره حقوقی و رسیدگی به دعاوی سازمان وظیفه عمومی 

موضوع شکایت و خواسته: ابطال فراز دوم بند 3 ذیل عنوان «یادآوری های مهم مقررات وظیفه عمومی» مندرج در صفحه 23 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1402 (دفترچه نوبت دوم) سازمان سنجش آموزش کشور 

     گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست های جداگانه ای ابطال فراز دوم بند 3 ذیل عنوان «یادآوری های مهم مقررات وظیفه عمومی» مندرج در صفحه 23 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1402 (دفترچه نوبت دوم) سازمان سنجش آموزش کشور را خواستار شده اند و در جهت تبیین خواسته اجمالاً به طور خلاصه اعلام کرده اند که:

  " 1- بنا بر دادنامه 2071 مورخ 1397/11/30 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال اطلاق بخشنامه شماره 2/2/325-23 مورخ1395/3/22  سازمان وظیفه عمومی جمهوری اسلامی ایران بنده شرایط تحصیل در مقطع دکتری پیوسته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی را دارم. 

در حالی که سازمان نظام وظیفه کشور از توجه و اجرای این بخشنامه سرباز زده و مفاد بخشنامه شماره 2/2/325 را به سازمان سنجش ابلاغ کرده است. 

طبق ماده 107، 108، 109 و 110 دیوان عدالت اداری، این عمل سازمان نظام وظیفه بر خلاف قانون بوده و کلیه اشخاص و مراجع مذکور ماده 10 این قانون مکلفند آراء دیوان عدالت را پس از ابلاغ به فوریت اجرا نمایند و علاوه بر این باید مستنکف به انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت 3 ماه تا 1 سال و جبران خسارت وارده محکوم شوند.

2- طبق قوانین نظام وظیفه هر دانشجو بعد از فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی پیوسته از 1 سال فرصت برای ثبت‌نام و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر برخوردار بوده و بعد از آن توانایی ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به مدت 3 سال و معافیت دکتری به مدت 5 سال را دارا می‌باشد که در کل 8 سال می‌شود،در حالی که بنده خواهان 7 سال معافیت تحصیلی در مقطع دکتری پیوسته پزشکی،دندانپزشکی و داروسازی می‌باشم که در این صورت مشکل خاصی برای نظام وظیفه پیش نمی‌آید.

3- طبق بند شماره 3 ذیل عنوان یادآوری های مهم مقررات وظیفه عمومی در صفحه 23 دفترچه راهنمای ثبت‌نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1402 (دفترچه منتشر شده برای نوبت تیرماه که آخرین دفترچه منتشره توسط سازمان سنجش و آموزش کشور می باشد) به شرح (معافیت تحصیلی برای هر مقطع فقط یک بار صادر می شود.بنابراین فارغ التحصیلان هر مقطع مجاز به تحصیل در همان مقطع نمی باشند. ضمناً تاکید می گردد فارغ‌التحصیلان مشمول مقطع کاردانی مجاز به شروع تحصیل در مقاطع کارشناسی پیوسته،کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته نمی باشند و نیز فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی مشمول،مجاز به شروع به تحصیل در مقطع ارشد پیوسته و دکتری پیوسته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی نیستند) اینجانب در مقطع کارشناسی پیوسته فارغ التحصیل شده ام و حال خواستار معافیت تحصیلی در مقطع دکتری پیوسته پزشکی،دندانپزشکی و داروسازی می باشم و بدیهی است که مقاطع کارشناسی پیوسته و دکتری پیوسته پزشکی،دندانپزشکی و داروسازی دو مقطع متفاوت بوده که برای هر مقطع یکبار معافیت تحصیلی صادر می شود، فلذا تحصیل در مقطع دکتری پیوسته پزشکی،دندانپزشکی و داروسازی به منزله استفاده مجدد از معافیت تحصیلی در همان مقطع نمی باشد.

4- ماده 7 لایحه اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیلی اطفال و جوانان ایران مصوب 1358 می‌باشد،در حالی که طبق این بخشنامه نظام وظیفه امکان تحصیل به گونه غیرمستقیم سلب شده است.

لذا تقاضای اعمال رای وحدت رویه به شماره 2071 – 1397/11/30 هیات عمومی دیوان عدالت اداری و همچنین مهیا شدن شرایط قانونی و رفع موانع نظام وظیفه برای ورود به دانشگاه و تحصیل اینجانبان در رشته های دکتری پیوسته پزشکی،دندانپزشکی و داروسازی را خواهان می باشیم."

       متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

     " دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1402 (دفترچه نوبت دوم) سازمان سنجش آموزش کشور

یادآوری های مهم مقررات وظیفه عمومی:

….

3- معافیت تحصیلی برای هر مقطع فقط یک بار صادر می شود بنابراین فارغ التحصیلان هر مقطع مجاز به تحصیل مجدد در همان مقطع نمی باشد. ضمناً تاکید می گردد فارغ التحصیلان مشمول مقطع کاردانی مجاز به شروع به تحصیل در مقاطع کارشناسی پیوسته کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته نمی باشند و نیز فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی مشمول مجاز به شروع به تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی نیستند."

   در پاسخ به شکایت مذکور، رییس سازمان وظیفه عمومی فراجا به موجب لایحه شماره 23/1/600/10/2884 مورخ 1402/3/10 توضیح داده است که:

     " در حال حاضر برابر رای وحدت رویه ۲۰۷۱ صادره از دیوان عدالت اداری این سازمان به مشمولانی که دارای مدرک کاردانی و کارشناسی می باشند در صورتی که در مقطع پزشکی پذیرفته شوند برای آن ها معافیت تحصیلی صادر می نماید.

علی هذا با توجه به مراتب فوق و با عنایت به این که رای وحدت رویه شماره 2071 طی دستورالعمل شماره 23/0007002982 مورخ 1400/7/27 به رده های وظیفه اعلام گردیده است و در حال حاضر رسیدگی به درخواست مشمولان برابر رای وحدت رویه صورت می گیرد و به نظر می رسد در اصلاح دفترچه از سوی سازمان سنجش سهو قلم صورت گرفته است. بدین جهت تقاضای رسیدگی و رد دادخواست را خواهانم.

متن دستورالعمل مذکور به شرح ذیل می باشد:

دستورالعمل شماره 23/0007002982 مورخ 1400/7/27 رییس سازمان وظیفه عمومی ناجا

از: سازمان وظیفه عمومی ناجا- معاونت مشمولان و امور معافیت ها- اداره معافیت تحصیلی

موضوع: ابطال تبصره ماده 6 آیین نامه اجرایی معافیت تحصیلی توسط دیوان عدالت اداری

سلام علیکم

با احترام به آگاهی می رساند: برابر ابلاغیه معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح به شماره 2213/1/16/00625 مورخ 1400/7/1 مبنی بر در نظر گرفتن رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص ابطال تبصره ذیل ماده 6 آیین نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب هیات دولت، رای صادره لازم الاجرا بوده و ادامه تحصیل در تمام مقاطع تحصیلی بالاتر بلامانع می باشد.

مثال) ادامه تحصیل مشمول دارای مدرک تحصیلی کارشناسی در مقطع دکتری پیوسته پزشکی بلامانع بوده و مشمول می تواند از معافیت تحصیلی استفاده نماید.

به طور کلی ادامه تحصیل فارغ التحصیلان مقطع کاردانی برای اخذ معافیت تحصیلی در مقطع کارشناسی و بالاتر، و ادامه تحصیل فارغ التحصیلان کارشناسی در مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر، ادامه تحصیل فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد در مقطع دکتری پیوسته بلامانع و ادامه تحصیل کلیه فارغ التحصیلان در مقطع پایین تر و همطراز و مقطع تکراری ممنوع می باشد.

مثال) فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی مجاز به ادامه تحصیل در مقطع کاردانی و یا کارشناسی نمی باشند. – رییس سازمان وظیفه عمومی ناجا ، سرتیپ پاسدار تقی مهری، جانشین سرتیپ دوم پاسدار رحمان علی دوست"

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/2/4 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً به موجب تبصره 1 ماده 33 قانون خدمت وظیفه عمومی (الحاقی مصوب 1390/8/22) : «حداکثر معافیت تحصیلی برای دانش‌آموزان تا سن بیست سال تمام و در هر یک از مقاطع تحصیلی کاردانی دو و نیم سال، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال، کارشناسی پیوسته پنج سال و کارشناسی ارشد پیوسته شش سال، دکترای پزشکی پیوسته هشت سال و دکترای تخصصی شش سال است.» ثانیاً براساس ماده 35 قانون مذکور (اصلاحی مصوب 1390/8/22): «مشمولین دیپلم که حداکثر یک سال پس از فراغت از تحصیل در یکی از دانشگاه ها و موسسات آموزش‌ عالی داخل یا خارج از کشور که مورد تایید وزارتخانه‌‌‌های علوم و بهداشت می‌‌باشند پذیرفته شوند تا زمانی که وفق تبصره 1 ماده 33 به تحصیل اشتغال دارند، می‌‌توانند مشروط به اینکه دارای غیبت غیرموجه نباشند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. این معافیت برای هر مقطع فقط یک بار داده می‌‌شود.» در همین راستا و براساس ماده 6 آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب سال ۱۳۹۲ نیز مقرر شده است که : «معافیت تحصیلی برای مشمولان در مقطع تحصیلی متوسطه، هر یک از مقاطع دانشگاهی و حوزه‌های علمیه داخل یا خارج کشور، فقط یک بار صادر می‌شود‌» و به موجب تبصره این ماده : «صدور معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی و بالاتر پیوسته، در مورد فارغ‌التحصیلان کاردانی رشته‌هایی که با تایید وزارتخانه‌های علوم یا بهداشت، مقطع ناپیوسته بالاتر ندارد، بلامانع است‌.» ثالثاً به موجب دادنامه شماره ۲۰۷1 – 1397/11/30 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، بخشنامه شماره 2/2/325 -23 مورخ 1395/3/22 سازمان نظام وظیفه عمومی بدین لحاظ که علی‌الاطلاق فارغ‌التحصیلان مقاطع کاردانی و بالاتر را مجاز به ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی پیوسته و کارشناسی ارشد پیوسته و همچنین دکتری پیوسته حتی در مواردی که ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر الزاماً مستلزم طی آن از مقطع قبلی می‌باشد، ندانسته بود، باعث اعمال محدودیت حق بر آموزش و مغایر با تبصره 1 ماده 33 و ماده 35 قانون خدمت وظیفه عمومی و ماده 6 آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب سال ۱۳۹۲ تشخیص و ابطال شده است. بنا به مراتب فوق که در آراء شماره 168 مورخ 1400/1/24، شماره 1116 مورخ 1400/4/1 و شماره 1438 مورخ 1401/8/17 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز منعکس شده، فراز دوم بند 3 ذیل عنوان «یادآوری های مهم مقررات وظیفه عمومی» مندرج در صفحه 23 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1402 (نوبت دوم) که متضمن عدم جواز شروع به تحصیل فارغ‌التحصیلان مقطع کاردانی در مقاطع کارشناسی پیوسته، کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته و نیز عدم جواز شروع به تحصیل فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی در مقاطع کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی است، مغایر با قوانین و مقررات مذکور و مفاد رای شماره ۲۰۷۱ – 1397/11/30 هیات عمومی دیوان عدالت اداری و خارج از حدود اختیار مرجع تصویب‌کننده آن است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم ‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./

                                                               حکمتعلی مظفری

                                                          رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری