رای شماره : ۱۴‍۰۲۳۱۳۹‍۰‍۰‍۰۱۹۱۹۱۲۶ مورخ ۱۴‍۰۲/‍۰۷/۲۵ هیات عمومی دیوان عدالت اداری (موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۱۸ صورتجلسه اولین نشست هیات امنای دانشگاه فرهنگیان مورخ ۱۳۹۱/۴/۲۴)

شماره دادنامه: 140231390001919126

تاریخ دادنامه: 1402/7/25

شماره پرونده: 0200008

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری                                                                                                                                               

شاکی: آقای محمدحسین قاسمی

طرف شکایت: دانشگاه فرهنگیان

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 18 صورتجلسه اولین نشست هیات امنای دانشگاه فرهنگیان مورخ 1391/4/24

   گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 18 صورتجلسه اولین نشست هیات امنای دانشگاه فرهنگیان مورخ 1391/4/24 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

" اینجانب نسبت به مصوبه هیات امنا دانشگاه فرهنگیان در خصوص تبصره ماده 6 قانون متعهدین خدمت به آموزش و پرورش مصوب 1369/3/8 اعتراض نموده و با استناد به مواد 10 و 11 قانون دیوان عدالت اداری درخواست نقض و ابطال مصوبه مذکور را دارم.

نظر به مصوبه اخیر هیات امنای دانشگاه فرهنگیان با عنایت به تبصره ششم قانون متعهدین خدمت به آموزش و پرورش: کسر حقوق این دانشجویان بابت هزینه های شبانه روزی و خوابگاه و خدمات حضوری بوده است و کسورات دریافتی در فصل تابستان و ایامی که دانشجویان در دانشگاه حضور فیزیکی ندارند «همانند ایام تعطیل طولانی مدت دانشگاه به سبب شیوع ویروس کرونا و همچنین فرجه تعطیلات میان ترم» خلاف این قانون می باشد. لذا خواهشمند است نسبت به ابطال مصوبه اخیرالتصویب و ابلاغ آن به هیات امنا دانشگاه فرهنگیان و برگزاری مجدد جلسه و تغییر آن مصوبه به نحوه دیگر در شرایط اضطراری حال حاضر که هیچ گونه خدماتی دریافت نمی شود که باعث رعایت عدالت و احقاق حقوق دانشجویان می گردد دستور اقدام لازم و اتخاذ تصمیم شایسته و قانونی مورد استدعاست."

  متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" مصوبات هیات امنای دانشگاه فرهنگیان

وزارت آموزش و پرورش- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور- رییس دانشگاه فرهنگیان

هیات امنای دانشگاه فرهنگیان در اولین جلسه مورخ 1391/4/24 بنا به پیشنهاد هیات رییسه دانشگاه بر اساس مواد 8 و 13 اساسنامه، تصویب نمود:

……..

18- وزارت آموزش و پرورش حسب تبصره 1 ماده 20 اساسنامه، 45% حقوق متعهدین خدمت را جهت هزینه خوابگاه       (10%) و غذا (35%) به حساب متمرکز دانشگاه واریز نماید."

  در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل امور حقوقی، املاک و قراردادها و رسیدگی به شکایات دانشگاه فرهنگیان به موجب لایحه شماره 7969/120 مورخ 1402/4/25 توضیح داده است که:

"دانشگاه فرهنگیان مشمول بند (ب) ماده (۲۰) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه و ماده (۱) قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور بوده و بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی در چارچوب مصوبات و آیین نامه های مالی و معاملاتی و اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیات امنا عمل می نماید. در پاسخ به بخش دوم سوال اول معروض می دارد مطابق بند (ب) ماده ۲۷ آیین نامه مالی معاملاتی، درآمدهای اختصاصی دانشگاه موضوع به حساب خزانه واریز و بنا به درخواست دانشگاه به حساب های پرداخت منتقل می شود و در خصوص بند ۱۸ صورتجلسه اولین نشست هیات امنای دانشگاه فرهنگیان مورخ 1391/4/24 که مورد شکایت قرار گرفته است در بند (غ) ماده ۱ دستورالعمل انواع و نحوه وصول و مصرف درآمدهای اختصاصی موضوع بند (ب) ماده ۲۷ آیین نامه مالی معاملاتی دانشگاه فرهنگیان تحت عنوان درآمد حاصل از تبصره ذیل ماده ۶ قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است.

در پاسخ به سوال دوم در خصوص مبنای کسر هزینه به یک میزان ثابت و عدد ۴۵ درصد و اساس ارزیابی این هزینه ها نیز اعلام می دارد :

همانطور که استحضار دارند؛ موضوع کسورات رفاهی دانش آموزان و دانشجو معلمان در قانون الحاق ۲ ماده به قانون اجازه تاسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی مصوب سال ۱۳۱۲ مصوب 1354/3/31 (ماده ۱۸ الحاقی) پیش بینی شده و امری مسبوق به سابقه در قوانین بوده و دارای مبنای قانونی می باشد.

بر اساس مصوبه اصلاح و تکمیل ماده ۱ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان مصوب جلسه ۷۲۲ مورخ 1394/9/24 شورای عالی انقلاب فرهنگی که به تاریخ 1400/7/21 از سوی رییس جمهور محترم و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزارتین ابلاغ شده است و همچنین و مطابق بند (۴) از بخش (د) شرایط و ضوابط پذیرش و تربیت دانشجو معلم متعهد خدمت در رشته های تحصیلی دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به شرح صفحات ۲ تا ۴ دفترچه بخش پیوست های آزمون سراسری تحصیل دانشجویان پذیرفته شده در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی به صورت شبانه روزی می باشد.

مطابق ماده (۶) قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش (مصوب 1369/3/8 مجلس شورای اسلامی) دانشجویان متعهد خدمت موضوع این قانون از آغاز تحصیل به استخدام آزمایشی وزارت آموزش و پرورش درآمده و از حقوق و فوق العاده شغل (حق شغل و حق شاغل) مربوط به مدارک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر برخوردار می شوند و به استناد تبصره ذیل همان ماده هزینه های شبانه روزی و هزینه خوابگاه بابت استفاده از امکانات دانشگاه از وجوه پرداختی به آنان کسر خواهد شد.

بند «13» بخش دوم دستور العمل وزارتی شماره ۴۷۳۷۴ مورخ 1395/3/29 مربوط به متعهدین خدمت در وزارت آموزش و پرورش اعلام می دارد: «پرداخت حقوق کارآموزی و حقوق به دانشجویان متعهد خدمت موضوع قانون متعهدین خدمت، مانع از استفاده آنان از امکانات رفاهی عمومی از قبیل خوابگاه و وام صندوق رفاه و غیره که مراکز تربیت معلم (پردیس های دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی) معمولا در اختیار آنان قرار می دهند نخواهد بود، لکن هزینه های شبانه روزی و هزینه خوابگاه وفق مقررات مربوط از وجوه پرداختی کسر خواهد شد.»

به موجب بند (۱۸) مصوبات اولین جلسه هیات امنای دانشگاه فرهنگیان (مورخ 1391/4/24) که در چارچوب بند (ب) ماده (۲۰) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱۳۸۹) و ماده (۱) قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور از اعتبار قانونی برخوردار می باشد و به تایید و امضای وزرای وقت آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری و سایر اعضای محترم هیات امنای دانشگاه نیز رسیده و در دومین نشست عادی هیات امنا مورخ 1393/4/2 نیز تنفیذ و از سوی رییس جمهور به دانشگاه ابلاغ شده است ؛ مقرر شده که وزارت آموزش و پرورش حسب تبصره (۱) ماده (۲۰) اساسنامه دانشگاه فرهنگیان به میزان ۴۵% حقوق (حق شغل و حق شاغل) متعهدین خدمت را به تفکیک هزینه خوابگاه به میزان (۱۰%) و هزینه غذا به میزان (۳۵%) کسر و به حساب متمرکز دانشگاه فرهنگیان واریز نماید .»

بر اساس بخشنامه شماره 700/126801 مورخ 1397/6/31 معاون برنامه ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش که به تمامی ادارات کل استان های آموزش و پرورش در سراسر کشور ابلاغ گردیده مقرر شده است که به میزان ۴۵ درصد از حقوق کلیه دانشجو معلمان کسر و به حساب درآمدهای اختصاصی دانشگاه فرهنگیان جهت           هزینه های شبانه روزی و خوابگاهی واریز شود؛ کما اینکه رویه عملی و عرف متداول وزارت آموزش و پرورش (معاونت تامین و تربیت نیروی انسانی و دفتر تربیت معلم) در رابطه با روش و میزان کسر از حقوق متعهدین خدمت «دانشجو یا دانش آموز معلمان» از جمله بخشنامه وزیر محترم وقت راجع به ابلاغ آیین نامه امور مالی مراکز و دانشسراهای تربیت معلم (موضوع بخشنامه شماره 100/600/158 مورخ 1372/5/9) و تصریح ماده (۱۱) آن آیین نامه به کسر            هزینه های شبانه روزی و خوابگاه از حقوق متعهدین خدمت و تعیین محل مصرف آنها و بخشنامه های شماره 100/610/724 مورخ 1370/10/11  و 100/600/39 مورخ 1372/2/8) معاون وقت تامین و تربیت نیروی انسانی در خصوص تعیین میزان و روش کسر هزینه های شبانه روزی (به ویژه بند ۲ بخشنامه اخیر) دایر بر تعیین (۳۵%) مجموع حقوق و فوق العاده شغل دانشجو معلمان جهت هزینه های غذایی و (۱۰%) جهت هزینه های خوابگاهی نیز چنین بوده است."

     هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/7/25 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

به موجب ماده 6 قانون متعهدین خدمت به آموزش و پرورش مصوب سال 1369 : «دانشجویان متعهد به خدمت موضوع این قانون از آغاز تحصیل خود به استخدام آزمایشی وزارت آموزش و پرورش درآمده و از حقوق و ‌فوق‌العاده شغل مربوط به مدارک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر برخوردار خواهند شد. ضمناً حقوق کارآموزی دانش‌آموزان‌ دانشسراهای تربیت معلم معادل حقوق و فوق‌العاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر پرداخت خواهد شد» و براساس تبصره همین ماده : «پرداخت حقوق کارآموزی و حقوق به دانش‌آموزان و دانشجویان مذکور مانع از استفاده آنان از امکانات رفاهی عمومی از قبیل خوابگاه و ‌وام صندوق رفاه و غیره که دانشسراها و مراکز تربیت معلم و آموزشکده‌های فنی و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و حوزه‌های علمیه معمولاً در ‌اختیار آنان قرار می‌دهند نخواهد بود، لکن هزینه‌های شبانه‌روزی و هزینه خوابگاه از وجوه پرداختی کسر خواهد شد» و بر همین اساس هرچند کسر مبالغ مصرح در مقرره مورد اعتراض در اجرای قسمت اخیر تبصره فوق صورت گرفته، لیکن مفاد تبصره یادشده متضمن جواز کسر از حقوق متعهدین خدمت در صورت بهره‌مندی از امکانات رفاهی بوده و بر همین اساس مجوزی دایر بر کسر مبالغ موصوف در صورت عدم استفاده از خدمات رفاهی (خوابگاه و غذا) قابل استنتاج نیست. ضمن اینکه جواز کسر حقوق از دانشجو معلمان با لحاظ مجوز قانونگذار در تبصره ماده 6 قانون متعهدین خدمت به آموزش و پرورش متوقف بر پرداخت و هزینه‌کرد بابت امکانات رفاهی است که جبران و اعاده وجوه پرداختی و هزینه شده را مستلزم محاسبه با معیار شخصی می‌نماید و نه معیار کلّی و نوعی و بدون در‌ نظر ‌گرفتن استفاده یا عدم استفاده از امکانات موصوف. بنا به مراتب فوق، بند 18 صورتجلسه اولین نشست هیات امنای دانشگاه فرهنگیان مورخ 1391/4/24 که علی‌الاطلاق و صرف نظر از استفاده یا عدم استفاده از خدمات رفاهی (خوابگاه و تغذیه) توسط دانشجو معلمان حکم به الزام به کسر 45% از حقوق تمامی متعهدین خدمت به صورت مبنا و میزان ثابت کرده است، خلاف اصل بیست و دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و تبصره ماده 6 قانون متعهدین خدمت به آموزش و پرورش مصوب سال 1369 بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم‌ گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./

                                                            حکمتعلی مظفری

                                                          رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری