مدیر
۱۴۰۲/۱۲/۲۲

رای شماره : ۱۴‍۰۲۳۱۳۹‍۰‍۰‍۰۳۳۵۹۳۳۹ مورخ ۱۴‍۰۲/۱۲/۲۲ هیات عمومی دیوان عدالت اداری (مـوضـوع شکـایت و خـواسته: ابطال ردیف های (۱/۲)، (۱/۳) از بند (۱) و بندهای (۲) و (۴) ذیل ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی کشور ابلاغی به موجب بخشنامه شماره ۴‍۰‍۰/۱‍۰۴۷۵د مورخ ۱۴‍۰‍۰/۵/۱۹ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

شماره دادنامه: 140231390003359339

تاریخ دادنامه: 1402/12/22

شماره پرونده: 0106041

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

طرف شکایت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

مـوضـوع شکـایت و خـواسته: ابطال ردیف های (1/2)، (1/3) از بند (1) و بندهای (2) و (4) ذیل ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی کشور ابلاغی به موجب بخشنامه شماره 400/10475د مورخ 1400/5/19 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور به موجب نامه شماره 179780 مورخ 1401/6/15 ابطال ردیف های (1/2)، (1/3) از بند (1) و بندهای (2) و (4) ذیل ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی کشور ابلاغی به موجب بخشنامه شماره 400/10475د مورخ 1400/5/19 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

" در بندهای (هـ)، (و) و (ز) ماده 2 دستورالعمل مورد شکایت تعاریفی از پزشک مقیم، پزشک ماندگار و پزشک آنکال ارایه شده است. در این تعاریف و سایر مفاد دستورالعمل فوق الذکر، تفکیک برای پزشکان غیر هیات علمی و هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی صورت نگرفته است. در ردیف 4 تبصره ذیل بند (و) شق (1-4) ماده 4 دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات نیز، بر شمول دستورالعمل فوق برای پزشکان غیر هیات علمی و هیات علمی تاکید شده است. از این رو هر دو گروه پزشکان غیر هیات علمی و اعضای هیات علمی که در دانشگاه های علوم پزشکی کشور شاغل هستند مشمول دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات می باشند.

ماده (۱۱۸) آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور و ماده (۹۰) آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، هر یک قوانینی برای رسیدگی به تخلفات اداری، انتظامی و انضباطی پزشکان تعیین نموده اند. از این رو بندهای (۱)، (۲) و (۴) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، از نظر عناوین تخلفاتی، مجازات های تعیین شده و صلاحیت مقام اعمال مجازات بدون معرفی به هیات رسیدگی به تخلفات اداری مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات است.

1- در بند (1) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، برای تخلف پزشکان مقیم، آنکال و ماندگار، مجازات هایی در 3 نوبت تعیین شده است. این مجازات ها در نوبت اول شامل اخطار کتبی با درج در پرونده و کسر حق الزحمه یک شیفت (علاوه بر شیفتی که در آن غیبت شده است)، در نوبت دوم شامل اخطار و کسر حق الزحمه 4 شیفت و در نوبت سوم شامل لغو قرارداد با پزشک و معرفی به هیات رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان/ هیات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور می باشد.

2- در بند (2) ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، برای تخلف رییس بیمارستان مجازات هایی در 3 نوبت تعیین شده است. این مجازات ها در نوبت اول شامل تذکر کتبی، در نوبت دوم شامل کسر 50 درصد دریافت غیرمستمر رییس و مدیر بیمارستان برای مدت 3 ماه و عدم پرداخت حق الزحمه های مقیمی، آنکالی یا ماندگار به بیمارستان برای مدت یک ماه و الزام بیمارستان به پرداخت آن ها از محل سایر اعتبارات، به پزشکانی که چارچوب دستورالعمل را رعایت می نمایند و در نوبت سوم شامل تصمیم گیری در مورد ادامه فعالیت رییس بیمارستان در هیات رییسه دانشگاه و معرفی وی به هیات رسیدگی به تخلفات اداری می باشد.

3- در بند (4) ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، برای تخلف پزشکانی که مشمول دستورالعمل بوده و وجهی بیش از تعرفه مصوب و یا خارج از روال رسمی بیمارستان و دانشگاه دریافت نموده و یا در قالب مطب و یا هر شکل دیگری به صورت انتفاعی طبابت نمایند، مجازات کسر کارانه به مدت یک ماه، خروج دایم از شمول دستورالعمل و معرفی به مراجع ذی صلاح تعیین شده است.

بر این اساس، در ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، مجازات های در حد جریمه مالی و لغو قرارداد، بدون ارجاع به هیات انتظامی یا هیات رسیدگی به تخلفات تعیین شده است. حال آنکه به استناد تبصره ذیل ماده (8) قانون مقررات انتظامی هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور، اعمال مجازات، بدون رای هیات رسیدگی انتظامی، صرفاً در حد بندهای (۱)، (۲) و (۳) ماده (۸) قانون مذکور مجاز بوده که به ترتیب شامل احضار و اخطار شفاهی، اخطار کتبی با درج در پرونده و توبیخ کتبی با درج در پرونده می باشد همچنین به استناد ماده (۱۲) قانون رسیدگی به تخلفات اداری، در صورت تفویض اختیار به روسای دانشگاه های علوم پزشکی، اعمال مجازات های مندرج در بندهای (الف) و (ب) ماده (۹) قانون مذکور، بدون مراجعه به هیات های رسیدگی به تخلفات اداری مجاز بوده که به ترتیب شامل اخطار کتبی بدون درج در پرونده استخدامی و توبیخ کتبی با درج در پرونده استخدامی می باشد. از این رو حداکثر مجازاتی که در دانشگاه های علوم پزشکی استان ها، بدون مراجعه به هیات رسیدگی انتظامی یا هیات رسیدگی به تخلفات مجاز می باشد توبیخ کتبی با درج در پرونده می باشد.

از طرف دیگر به موجب بند (۱) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، رییس بیمارستان مکلف شده است تا در صورت تخلف پزشک مقیم، آنکال یا ماندگار، مجازات هایی را بدون معرفی وی به هیات انتظامی یا هیات رسیدگی به تخلفات، در مورد ایشان اعمال نماید. همچنین به استناد بند (۲) ماده (۷) دستور العمل ارایه عادلانه خدمات، اگر رییس بیمارستان به تکالیف فوق عمل نکند، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی، ملزم است تا مجازات هایی را بدون معرفی وی به هیات انتظامی یا هیات رسیدگی به تخلفات در مورد ایشان (مدیر بیمارستان) و حتی مجموعه بیمارستان، اعمال نماید.

در حالی که به استناد تبصره ذیل ماده (۸) قانون مقررات انتظامی هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و ماده (۱۲) قانون رسیدگی به تخلفات اداری، رییس دانشگاه علوم پزشکی، پایین ترین رده اداری در دانشگاه های علوم پزشکی هر استان است که بدون مراجعه به هیات رسیدگی انتظامی یا هیات رسیدگی به تخلفات، مجاز به اعمال مجازات های محدود می باشد.

از طرفی به استناد ماده (۱۱۸) آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیات عملی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، ترتیب رسیدگی به تخلفات و تعیین مجازات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی به موجب قانون مقررات انتظامی و آیین نامه اجرایی و اصلاحات بعدی آن می باشد. ماده (۴) قانون مقررات انتظامی نیز اشعار می دارد که صلاحیت رسیدگی به تخلفات انتظامی اعضای هیات علمی با هیات بدوی است. همچنین به استناد ماده (۹۰) آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، قانون رسیدگی به تخلفات و اصلاحات بعدی و مقررات اجرایی آن در مورد کلیه کارمندان به غیر از مشمولین قانون کار در دانشگاه های علوم پزشکی لازم الاجرا می باشد. ماده (۴) قانون رسیدگی به تخلفات اداری نیز اشعار می دارد که صلاحیت رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان با هیات بدوی است.

لذا، روسای بیمارستان ها و معاونان درمان دانشگاه های علوم پزشکی کشور، فاقد صلاحیت قانونی لازم برای اعمال مجازات متخلفین به شرح مصرح در بندهای (1/2 و 1/3)، (2) و (4) ماده (7) دستورالعمل مورد بحث، بدون مراجعه به هیات رسیدگی انتظامی یا هیات رسیدگی به تخلفات اداری می باشند.

بنا به مراتب بندهای (1/2 و 1/3)، (2) و (4) ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مغایر با ماده (4) و تبصره ذیل ماده (8) قانون مقررات انتظامی هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و مواد (4) و (12) قانون رسیدگی به تخلفات اداری و خارج از حدود اختیارات واضع تشخیص و ابطال آن ها (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد تقاضاست."

متن بندهای مورد شکایت به شرح زیر است:

" دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور

ماده 7- برخورد با تخلف:

1- در صورتی که پزشک مقیم، آنکال یا ماندگار در نوبت کاری خود، بدون هماهنگی قبلی و تعیین جانشین مناسب، در مرکز حضور پیدا نکند:

…….

1/2. در نوبت دوم: علاوه بر اخطار معادل حق الزحمه ۴ شیفت از دریافتی پزشک مربوطه کسر می گردد.

1/3. در نوبت سوم: پزشک مذکور به هیات رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان/ هیات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزشی عالی کشور معرفی و ضمناً قرارداد با پزشک لغو می شود.

2. در صورت عدم رسیدگی و اعمال مقررات از سوی رییس بیمارستان نسبت به عدم حضور پزشک مقیم، آنکال یا ماندگار در نوبت کاری خود، بدون هماهنگی قبلی و تعیین جانشین مناسب، به ترتیب اقدامات ذیل در خصوص بیمارستان توسط معاونت درمان دانشگاه صورت می گیرد:

2/1. در نوبت اول: تذکر کتبی به رییس بیمارستان

2/2. در نوبت دوم: عدم پرداخت حق الزحمه مقیمی، آنکالی یا ماندگار به بیمارستان از سوی دانشگاه برای یک ماه و الزام بیمارستان به پرداخت حق الزحمه های مقیمی، آنکالی و ماندگاری به پزشکانی که چارچوب دستورالعمل را مراعات می نمایند، از محل سایر اعتبارات مرکز و کسر ۵۰ درصد دریافت غیر مستمر رییس و مدیر بیمارستان برای سه ماه

2/3. در نوبت سوم: تصمیم گیری در مورد ادامه فعالیت رییس بیمارستان در هیات رییسه دانشگاه و معرفی به هیات تخلفات اداری

……..

4. در صورتی که پزشکان مشمول این دستورالعمل نسبت به دریافت هر گونه وجهی بیش از تعرفه مصوب و یا خارج از روال رسمی بیمارستان و دانشگاه اقدام و یا در قالب مطب و یا هر شکل دیگری به شکل انتفاعی طبابت نمایند، علاوه بر کسر کارانه پزشک مربوطه به مدت یکماه و معرفی به مراجع ذیصلاح جهت برخورد قانونی، از شمول این دستورالعمل بطور دایم خارج می گردد."

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی، املاک و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به موجب لایحه شماره 107/3214 مورخ 1401/12/13 توضیح داده است که:

" به استحضار می رساند، دستورالعمل مورد شکایت توسط معاونت درمان این وزارتخانه، مورد بازنگری و اصلاح نهایی قرار گرفته و به سه دستورالعمل مجزا تفکیک گردیده است که حسب نامه شماره 400/33065د مورخ 1401/12/9 معاونت یاد شده مقرر است دستور العمل های مزبور، در هیات امناء دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی مطرح و تصویب گردد.

با عنایت به اینکه دستورالعمل مورد اعتراض اصلاح گردیده و به صورت سه دستورالعمل مجزا تفکیک، تنظیم و آماده تصویب هیات امناء دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می باشد، موضوع شکایت مطروحه منتفی بوده و بر این اساس قرار رد شکایت مطروحه از آن مقام مورد تقاضا است."

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/12/22 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً بندهای مورد اعتراض ناظر به نحوه رسیدگی به تخلّفات ارتکابی پزشکان عضو هیات علمی و غیر هیات علمی مشمول دستورالعمل مورد شکایت است و از طرفی با توجه به ماهیت غیردرمانی موارد موصوف، مقرره‌گذاری درخصوص آنها اعم از مواردی که منطبق بر مقررات قانونی حاکم بوده و معاون درمان صرفاً در مقام بیان آن است و مواردی که مغایر موازین قانونی مرتبط باشد، خارج از حدود اختیار معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. ثانیاً برمبنای ماده 118 آیین‌نامه اداری و استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال 1391 مقرر شده است که : «ترتیب رسیدگی به تخلّفات و تعیین مجازات انتظامی اعضای هیات علمی موسسه به موجب قانون و مقررات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب جلسه مورخ 1365/5/5 هیات وزیران و اصلاحات بعدی آن می‌باشد» و وفق ماده 90 آیین‌نامه اداری و استخدامی کارمندان غیر هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال 1391 : «قانون رسیدگی به تخلّفات اداری مصوب 1372 و اصلاحات بعدی و مقررات اجرایی آن در مورد کلّیه کارمندان به غیر از مشمولین قانون کار در موسسه لازم‌الاجرا می‌باشد.» ثالثاً براساس ماده 4 قانون مقررات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور مصوب سال 1364 با اصلاحات و الحاقات بعدی، صلاحیت رسیدگی به تخلّفات انتظامی اعضای هیات علمی با هیات بدوی و مستند به ماده 4 قانون رسیدگی به تخلّفات اداری مصوب سال 1372 نیز صلاحیت رسیدگی به تخلّفات اداری کارمندان با هیات بدوی آن دستگاه است. رابعاً عنوان تخلّفاتی ماده 7 دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/دانشکده‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، عدم حضور در محل خدمت بوده و این عنوان درخصوص پزشکان عضو هیات علمی موضوع دستورالعمل مذکور، قابل تطبیق با بندهای (1) الی (4) ماده 7 قانون مقررات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و در مورد پزشکان غیر هیات علمی مشابه بندهای (2)، (8) و (9) ماده 8 قانون رسیدگی به تخلّفات اداری است و مجازات متناسب نیز حسب مورد توسط هیات ذیربط رسیدگی به تخلّفات اعمال می‌گردد و از سوی دیگر طبق تبصره ماده 8 قانون مقررات انتظامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و ماده 12 قانون رسیدگی به تخلّفات اداری، صرفاً رییس دانشگاه و او هم تنها مجاز به تعیین برخی مجازات ها (با لحاظ این امر که مجازات قابل اعمال نیز منصرف از مجازات تعیین شده در دستورالعمل مورد شکایت است) راجع به اعضای هیات علمی و غیر هیات علمی بوده و اساساً چنین صلاحیتی برای روسای بیمارستان ها و معاونین درمان دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور پیش‌بینی نشده است. بنا به مراتب فوق، ردیف های (1/2)، (1/3) از بند (1) و بندهای (2) و (4) ذیل ماده (7) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/دانشکده ‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور (موضوع ابلاغیه شماره 400/10475د مورخ 1400/5/19 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، مغایر با قوانین و مقررات فوق‌الذکر بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم‌ گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./