مدیر
۱۴۰۲/۰۹/۱۲

رای شماره : ۱۴‍۰۲۳۱۳۹‍۰‍۰‍۰۲۴۵۹۳۶۲ مورخ ۱۴‍۰۲/‍۰۹/۲۱ هیات عمومی دیوان عدالت اداری (موضوع شکایت و خواسته: اعتراض به رای شماره ۱۴‍۰۱‍۰۹۹۷‍۰۹‍۰۶‍۰۱‍۰۲۹۱-۱۴‍۰۱/۵/۱۱ هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری )

شماره دادنامه: 140231390002459362

تاریخ دادنامه: 1402/9/21

شمـاره پـرونـده: 0001049- 0000896- 0000717- 0000695- 0000691- 0000688- 0000638

0003075- 0003058- 0002288- 0001050

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

متقاضی: رییس دیوان عدالت اداری

موضوع شکایت و خواسته: اعتراض به رای شماره 140109970906010291-1401/5/11 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری

گردش کار: به دنبال طرح شکایتی به خواسته ابطال تبصره 1 از بند 2 شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیات علمی پیمانی سال 1400-1399 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، موضوع به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و هیات مزبور پس از رسیدگی به موضوع به موجب رای شماره 140109970906010291-1401/5/11 در خصوص شکایت مطروحه اتخاذ تصمیم کرد و رای به رد شکایت صادر نمود. متن رای فوق به شرح زیر است:

" اولاً: مطابق ماده (1) آیین‌نامه تشکیل هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات 608 و 623 مورخ 1386/4/19 و 1387/2/10 شورای عالی انقلاب فرهنگی، تشکیل هیات عالی جذب به منظور ایجاد وحدت رویه در بررسی صلاحیت‌های داوطلبان عضویت هیات علمی تجویز شده است. ثانیاً: برابر بند (1) ماده (3): «اتخاذ سازوکار واحد در هیات‌های اجرایی برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه‌ها» از جمله وظایف هیات عالی جذب می‌باشد و بر همین اساس هیات عالی جذب در جلسه 243 مورخ 1398/11/1 مقرر نموده است که: «تبدیل وضعیت کارشناس به هیات علمی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی براساس رشته مورد نیاز و با حداقل 20 سال ماندگاری صورت پذیرد». بنا به مراتب فوق و از آنجا که تبصره 1 از بند 2 شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیات علمی پیمانی سال 1400 – 1399 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دایر بر ممنوعیت شرکت کارکنان بالای 15 سال سابقه خدمت، مستند به مصوبه هیات عالی جذب می‌باشد، بنابراین در حدود اختیارات مرجع صادرکننده بوده و مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند «ب» ماده (84) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است."

پس از صدور رای فوق، مدیرکل هیات عمومی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری به موجب نامه مورخ 1401/5/19 خطاب به معاون قضایی در امور هیات عمومی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری پیشنهاد کرد که رای مزبور در اجرای مقررات بند (ب) ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری از سوی رییس دیوان عدالت اداری مورد اعتراض قرار بگیرد. متن نامه یاد شده به شرح زیر است:

" به استحضار می رساند هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در مقام رسیدگی به شکایت مطروحه به خواسته ابطال تبصره 1 از بند 2 شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیات علمی پیمانی سال 1400-1399 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب رای شماره 140109970906010291-1401/5/11 اتخاذ تصمیم کرده است.

برخلاف استدلال هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی به شرح فوق، به نظر می رسد مقرره مورد شکایت که مستخدمین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را در صورت داشتن بیش از 15 سال سابقه خدمت از شرکت در فراخوان جذب هیات علمی آن وزارتخانه منع می کند، به جهات ذیل خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب بوده و مغایر قانون است.

نخست این که هیات عمومی دیوان عدالت اداری سابقاً مصوبات مشابه را در خصوص فراخوان جذب هیات علمی پیمانی در سال های 1397-1396 و 1398-1399 به موجب آرای شماره 1202 مورخ 1400/4/15 و 3042-3043 مورخ 1400/11/19 ابطال کرده است. بر مبنای مصوبات ابطال شده در آرای مذکور مستخدمین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در صورتی مجاز به شرکت در فراخوان جذب هیات علمی آن وزارتخانه بودند که دست کم 15 سال از سنوات خدمت آن ها باقی مانده باشد.

بنابراین همان طور که ملاحظه می گردد هیات عمومی دیوان عدالت اداری به طور مکرر وضع قاعده تحدید کننده فوق را به جهت مغایرت با قانون و خروج از حدود اختیارات ابطال کرده است. همچنین لازم به ذکر است که برخلاف استدلال هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی، هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی نیز اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیات علمی را ندارد، چرا که وفق بند 1 ماده 3 آیین نامه تشکیل هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات 608 و 623 مورخ 1386/4/19 و 1387/2/10 شورای عالی انقلاب فرهنگی، «اتخاذ ساز و کار واحد در هیات های اجرایی برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه ها» از جمله وظایف و صلاحیت های هیات مذکور ذکر شده است، اما از عبارات مذکور اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیات علمی مستفاد نمی شود؛ کما این که هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز با همین تفسیر آرای شماره 1202 مورخ 1400/4/15 و 3042-3043 مورخ 1400/11/19 را صادر و مصوبات مشابه را ابطال کرده است.

بنا به مراتب فوق، با توجه به تعارض رای شماره 140109970906010291 مورخ 1401/5/11 هیات تخصصی آموزشی، فرهنگی و پزشکی با آرای فوق الذکر هیات عمومی و نیز مغایرت آن با صدر ماده 92 قانون دیوان عدالت اداری، اعتراض به رای مذکور مطابق بند (ب) ماده 84 قانون اخیر پیشنهاد می گردد."

رییس دیوان عدالت اداری در تاریخ 1401/5/29 در هامش نامه مذکور مرقوم نمودند که نسبت به رای هیات تخصصی معترض می باشم.

پس از وصول اعتراض مذکور، موضوع مجدداً به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و پس از طرح اعتراض فوق در جلسه مورخ 1402/8/30 آن هیات، اعضای هیات تخصصی به اتفاق به پذیرش اعتراض اعلام نظر نمودند و نظریه خود را برای طرح در جلسه هیات عمومی به معاونت قضایی دیوان در امور هیات عمومی و هیات های تخصصی ارسال کردند.

متن نظریه مورخ 1402/8/30 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری به شرح زیر است:

" اولاً: بر مبنای ماده (1) قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395 مقرر شده است که: «دانشگاه‌ها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان‏ها و پارک‌های علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط می‌باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه‌های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آن‌ها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیات امنا که حسب مورد به تایید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان‏ها به تایید رییس جمهور و در مورد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به تایید رییس ستاد کل نیروهای مسلح می‌رسد، عمل می‌کنند». ثانیاً: به موجب تبصره (1) ماده (11) آیین‌نامه اداری و استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال 1391: «کارمندان غیر هیات علمی مجازند در صورت داشتن شرایط در فراخوان مربوطه شرکت نمایند». ثالثاً: مطابق بند «ح» ماده (15) آیین‌نامه مذکور: «مستخدمین غیر هیات علمی برای ورود به خدمت به صورت عضویت هیات علمی تابع ضوابط و مقررات این آیین‌نامه می‌باشند». رابعاً: وظایف هیات عالی جذب در ماده (3) آیین‌نامه تشکیل هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات 608 و 623 مورخ 1386/4/19 و 1387/2/10 شورای عالی انقلاب فرهنگی در 8 مورد احصاء شده و اساساً از هیچ‌یک از بندهای ماده مزبور، صلاحیت وضع مقرره مورد اعتراض برای هیات عالی جذب قابل استنتاج نیست. توضیح اینکه مفاد بند (1) ماده (3) آیین‌نامه مورد اشاره که یکی از وظایف هیات عالی جذب را «اتخاذ ساز و کار واحد در هیات‌های اجرایی جذب برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه‌ها» برمی‌شمرد، منصرف از موضوع مقرره مورد شکایت بوده که ناظر بر تعیین شرایط اولیه جهت شرکت در فراخوان جذب هیات علمی است. بنابراین این هیات صرفاً به جهت ایجاد وحدت رویه میان هیات‌های اجرایی جذب دانشگاه‌ها و هیات مرکزی جذب وزارتین، اختیار تصویب دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مورد نیاز را داراست. بند (2) ماده یادشده که از جمله وظایف هیات عالی جذب را «نظارت مستمر بر اجرای صحیح ضوابط و مقررات جذب هیات علمی در تمامی سطوح» می‌داند، ماهیت نظارتی داشته و ماده (3) نیز ناظر به صلاحیت مشورتی این هیات جهت بررسی و بازنگری سیاست‌ها و ضوابط مربوط به جذب هیات علمی و پیشنهاد آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها جهت تصویب می‌باشد. سایر بندهای این ماده نیز موجد صلاحیت هیات عالی جذب در وضع مصوبه معترض عنه نمی‌باشد.

بنا به مراتب فوق، تبصره 1 از بند 2 شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیات علمی پیمانی سال 1400 – 1399 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که متضمن ممنوعیت شرکت کارکنان بالای 15 سال سابقه خدمت در فراخوان جذب هیات علمی می‌باشد به جهت عدم تصویب چنین شرطی توسط هیات امنا و اینکه از وظایف مصرّح برای هیات عالی جذب در ماده (3) آیین‌نامه تشکیل هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیات علمی مستفاد نمی‌شود خارج از حدود اختیار مرجع وضع آن و به دلیل ایجاد محدودیت بلاوجه در حق انتخاب شغل مغایر اصول 22 و 28 قانون اساسی بوده و قابل ابطال تشخیص می‌شود و پرونده در اجرای قسمت اخیر بند «ب» ماده (84) قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) جهت اتخاذ تصمیم به هیات عمومی ارسال می‌گردد."

پس از وصول نظریه هیات تخصصی، موضوع در دستور کار هیات عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت و هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/9/21 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً برمبنای ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395 مقرر شده است که : «دانشگاه ها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان ها و پارک های علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط می‌باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیات امنا که حسب مورد به تایید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان ها به تایید رییس‌جمهور و در مورد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلّح به تایید رییس ستاد کل نیروهای مسلّح می‌رسد، عمل می‌کنند.» ثانیاً به موجب تبصره 1 ماده 11 آیین‌نامه اداری و استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال 1391 : «کارمندان غیر هیات علمی مجازند در صورت داشتن شرایط در فراخوان مربوطه شرکت نمایند.» ثالثاً مطابق بند (ح) ماده 15 آیین‌نامه مذکور : «مستخدمین غیر هیات علمی برای ورود به خدمت به صورت عضویت هیات علمی تابع ضوابط و مقررات این آیین‌نامه می‌باشند.» رابعاً وظایف هیات عالی جذب در ماده 3 آیین‌نامه تشکیل هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات 608 و 623 مورخ 1386/4/19 و 1387/2/10 شورای عالی انقلاب فرهنگی در 8 مورد احصاء شده و اساساً از هیچ ‌یک از بندهای ماده مزبور، صلاحیت وضع مقرره مورد اعتراض برای هیات عالی جذب قابل استنتاج نیست و مفاد بند 1 ماده 3 آیین‌نامه مورد اشاره که یکی از وظایف هیات عالی جذب را «اتّخاذ سازوکار واحد در هیات های اجرایی جذب برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه ها» اعلام کرده، منصرف از موضوع مقرره مورد شکایت بوده که ناظر بر تعیین شرایط اولیه جهت شرکت در فراخوان جذب هیات علمی است و بنابراین این هیات صرفاً به جهت ایجاد وحدت رویه میان هیات های اجرایی جذب دانشگاه ها و هیات مرکزی جذب وزارتین، اختیار تصویب دستورالعمل ها و بخشنامه‌های مورد نیاز را دارا است و بند 2 ماده یادشده که از جمله وظایف هیات عالی جذب را «نظارت مستمر بر اجرای صحیح ضوابط و مقررات جذب هیات علمی در تمامی سطوح» اعلام نموده، ماهیت نظارتی داشته و ماده 3 نیز ناظر به صلاحیت مشورتی این هیات جهت بررسی و بازنگری سیاست ها و ضوابط مربوط به جذب هیات علمی و پیشنهاد آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای اسلامی شدن دانشگاه ها جهت تصویب است و سایر بندهای این ماده نیز موجد صلاحیت هیات عالی جذب در وضع مصوبه معترض‌عنه نیست. بنا به مراتب فوق، تبصره 1 از بند 2 شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیات علمی پیمانی سال 1400 – 1399 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که متضمن ممنوعیت شرکت کارکنان بالای 15 سال سابقه خدمت در فراخوان جذب هیات علمی است، به جهت عدم تصویب چنین شرطی توسط هیات امنا و اینکه از وظایف مصرّح برای هیات عالی جذب در ماده 3 آیین‌نامه تشکیل هیات عالی جذب اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیات علمی مستفاد نمی‌شود، خارج از حدود اختیار مرجع وضع آن بوده و به دلیل ایجاد محدودیت بلاوجه در حق انتخاب شغل مغایر با اصول بیست و دوم و بیست و هشتم قانون اساسی است و بر همین اساس برمبنای جواز حاصل از بند (ب) ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، ضمن نقض رای شماره 140109970906010291 مورخ 1401/5/11 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری که در مقام تایید این مقرره صادر شده، تبصره 1 از بند 2 شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیات علمی پیمانی سال 1400 – 1399 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم ‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./