بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 1204

تاریخ دادنامه: 15/4/1400

شماره پرونده: 9801532

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای مجید نجات زادگان عیدگاهی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 6-11 از ماده 6 آیین نامه نشریات علمی مصوب 2/2/1398 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری 

     گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 5-1 و تبصره 9، تبصره 13، بند 6-11، بند 9-1، بند 10-4 از آیین نامه نشریات علمی مصوب 2/2/1398 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

  "ریاست محترم دیوان عدالت اداری

  سلام علیکم

  احتراماً در خصوص آیین نامه نشریات علمی مصوب 2/2/1398 وزیر علوم موارد ذیل را به استحضار رسانیده، ضمن تقاضای صدور دستور موقت دایر بر توقف اجرای ابطال موارد اعلامی آیین نامه به شرح ذیل مورد استدعاست:

بند 1-5- انحصار صاحب امتیازی به اشخاص خصوصی تبعیض ناروا است. مغایر بند 9 و 14 اصل 3 قانون اساسی و بند 3 ماده 2 مصوبه شورای عالی اداری در خصوص حقوق شهروندی در نظام اداری مصوب 9/11/1395 است. تبصره ماده 9 مبنی بر تجدید فرآیند ارزیابی مجلاتی که در گذشته گواهی مربوط را کسب نموده اند موجب تضییع 

حقوق مکتسبه و مغایر ماده 4 قانون مدنی مبنی بر عطف به ماسبق شدن اثر قوانین است.

تبصره 13- لزوم درج عنوان نشریه به جای عنوان علمی- پژوهشی یا علمی- ترویجی در زمان ورود به تجدید ارزیابی برای نشریاتی که پیشتر عنوان های مزبور را داشته اند مغایر تبصره 4 ماده 7 قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 است که تغییر در شرایط صدور یا تمدید مجوز های کسب و کار را منوط به گذشت 6 ماه از زمان ثبت شرایط در پایگاه مجوزهای کسب و کار نموده است.

11-6- منع ورود 2 ساله به فرآیند ارزیابی مجدد در صورت عدم رعایت شرایط و اخراج از فرآیند ارزیابی: بند 1 ماده 4 مصوبه شورای عالی اداری در خصوص حقوق شهروندی در نظام اداری رعایت اصل شفافیت را لازم دانسته است در حالی که بند مزبور از عنوان کلی «عدم رعایت مفاد این آیین نامه» استفاده نموده است.

1-9- ارزیابی نشریه موکول به رعایت الزامات شیوه نامه اجرایی ارزیابی شده است. مغایر تبصره 4 ماده 7 قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 است که تغییر در شرایط صدور یا تمدید مجوز های کسب و کار را منوط به گذشت 6 ماه از زمان ثبت شرایط در پایگاه مجوزهای کسب و کار نموده است.

4-10- تاریخ نسخ آیین نامه قدیم 2/2/1398 اعلام شده است. مغایر تبصره 4 ماده 7 قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 است که تغییر در شرایط صدور یا تمدید مجوز های کسب و کار را منوط به گذشت 6 ماه از زمان ثبت شرایط در پایگاه مجوزهای کسب و کار نموده است." 

  متن مقرره مورد اعتراض به‌‌شرح زیر است:

  " ماده 6- ضوابط کلی آیین نامه:

 6-11- نشریاتی که مفاد آیین نامه را رعایت نکنند، پس از تایید کمیسیون از فرایند ارزیابی خارج می شوند و برای مدت دو سال نمی توانند به فرایند ارزیابی وارد شوند. این دسته از تشریفات برای ورود مجدد به فرایند ارزیابی باید شرایط ماده 7 را داشته باشند." 

  در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به ‌موجب لایحه شماره 129098/75/7-4/6/1398 توضیح داده است که:

  " 1- در خصوص بند (الف) دادخواست مطروحه :

با استناد به ماده 6 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مخاطب مجاز وزارت عتف برای انجام فعالیت های آموزشی و پژوهشی صرفاً موسسات حقوقی دولتی و غیر دولتی دارای شخصیت حقوقی و نه اشخاص حقیقی می باشند. بررسی پیشینه این آیین نامه نشان می دهد که وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری در تاریخ 4/11/82، آیین نامه تعیین اعتبار نشریات علمی و تشکیل کمیسیون نشریات را تصویب نموده و بر اساس ضوابط آن نسبت به تعیین اعتبار علمی نشریات دانشگاه ها و مراکز علمی و انجمن های علمی اقدام نموده است. این آیین‌نامه در تاریخ 4/12/86 مورد بازنگری قرار گرفت و مجدداً صاحب امتیاز هر نشریه یک موسسه حقوقی یا انجمن علمی تعیین شده است. آیین نامه نشریات علمی در تاریخ 8/11/90 مجدداً مورد بازنگری قرار گرفته است که در آن نیز صاحب امتیاز نشریات یک نهاد حقوقی شامل موسسه ، انجمن و قطب علمی بود. در آیین نامه جدید نشریات علمی که در تاریخ 2/2/98 مورد بازنگری قرار گرفت و ابلاغ شد. در راستای ارتقای کیفیت و نیز تقویت ارزیابی بر پایه شاخص های کیفی گام برداشته شده است و صاحب امتیاز نشریه می تواند یک نهاد حقوقی (موسسه و انجمن) باشد. علاوه بر آن به منظور تقویت حضور بخش خصوصی ، موسسات انتشاراتی دولتی و غیر دولتی نیز اضافه شده است.

ذکر این نکته ضروری است که ایجاد و فعالیت نشریات علمی، یک فعالیت گروهی است که در یک نهاد علمی انجام می شود و باید تداوم داشته باشد. مقالات منتشر شده در این نشریات به منظور ارتقای اعضای هیات علمی و فارغ‌التحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، رتبه بندی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. لذا بایستی تداوم چاپ این نشریات تضمین شود و مقالات منتشر شده همواره در دسترس باشد. بدین منظور بایستی یک نهاد ، پاسخگوی تداوم دسترسی به مقالات باشد. این امر از عهده یک شخص حقیقی به علت کوتاه بودن زمان 

فعالیت علمی خارج است. بررسی مستندات و سوابق نهادهای علمی متولی نشریات در دنیا نیز نشان می دهد که امکان دسترسی به مقالات و نشریات برای دهه ها وجود دارد. بنابراین برای حفظ این تداوم ، در دنیا نهادهای حقوقی دولتی و خصوصی به عنوان صاحب امتیاز و متولی انتشار نشریات علمی هستند و افراد حقیقی به عنوان مدیر مسیول یا سردبیر نشریه منصوب می شوند و متولی مدیریت علمی و اجرایی نشریات می باشند. مطابق تبصـره ماده یک مصـوب جلسه 540-26/3/1383 شـورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص ضـوابط فعالیت های نشریات دانشگاهی، ضمن تعریف نشریات دانشگاهی و استثنا نمودن نشریات علمی از شمول ماده مذکور، صراحتاً بر صاحب امتیاز بودن نشریات علمی توسط دانشگاه ها، انجمن های علمی و یا سایر سازمان ها با مجـوز وزارتخانه های علوم و بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی تاکید شده است.

2- در رابطه با بند (ب) دادخواست:

تبصره 9 آیین نامه به طور آشکار بیان شده است که گواهی نشریات قبل کماکـان معتبر می باشند. همچنین مطـابق آیین نامه نشریات قبلی بدون قید و شرط به فرآیند ارزیابی سالانه راه پیدا می کند. فرایند ارزیابی عملکرد و نظارت بر فعالیت پژوهش و فناوری مطابق قانون اهداف ، وظایف و تشکیلات وزارت علوم ، یکی از وظایف وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری است. فرایند ارزیابی نشریات علمی در آیین نامه های قبلی نیز بوده و هر ساله انجام شده است و اطلاعات ارزیابی و رتبه بندی سالهای قبل بر روی سایت وزارت علوم در دسترس می باشد. لذا تاکید می شود که در آیین نامه جدید نیز تمام نشریات قبلی معتبر دانسته شده اند و تمام آنها به فرآیند وارد می شوند  و تمام حقوق مکتسبه آنها پابرجاست.

3- در مورد بند (ج) دادخواست : نام نشریه پیشتر در آیین نامه و مقررات مربوط و با استفاده از اختیارات قانونی ، حق و تکلیف و توسط مرجع وضع مربوط تعیین شده و متعاقباً با آیین نامه جدید و همان اختیارات تغییر یافته است. از آنجایی که صرفاً از نشریات خواسته شده که از عنوان علمی (بدون محدودیت عنوان) استفاده نمایند که این امر  

هیچ تاثیری بر رتبه و جایگاهشان ندارد و شرایطی نیز از ایشان سلب نشده است ، لذا نیازی به تعیین مهلت نمی باشد.

4- در خصوص بند (د) دادخواست مطروحه : اولاً : یکی از وظایف قانونی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ، نظارت بر عملکرد فعالیت آموزشی ، پژوهشی و فناوری و تضمین کیفیت آن ها می باشد. بر این اساس نشریاتی که ضوابط کیفی آیین نامه را رعایت ننمایند یا نتوانند در ارزیابی ها امتیاز امتیاز لازم را کسب نمایند. بدون لغو مجوز از فرآیند خارج می شوند. در غیر این صورت وجود نشریات ضعیف با توجه به نقش و جایگاه آنها در نظام علم و فناوری و ارتقای علمی اعضای هیات عملاً موجب آسیب به تولیدات علمی کشور می شوند و در سطح بین المللی نیز انعکاس خوبی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ندارد.

5- در خصوص بند (ه) دادخواست مبنی بر ابطال بند 9-1 ، به استحضار می رساند تقاضای ابطال بند مذکور به دلیل عدم تنظیم و ابلاغ شیوه نامه ، فاقد وجاهت قانونی است.

6- در رابطه با بند (و) دادخواست : نشریات هیچگونه الزامی ندارند و می توانند بدون محدودیت زمانی پس از این تاریخ به وبگاه مراجعه نمایند و در فرآیند ارزیابی شرکت کنند و از آنجا که ارزیابی به طور سالانه انجام می شود این نشریات تا پایان سال وقت دارند (بیش از 6 ماه است). قانون مورد اشاره ، به استناد تبصره 2 بند (ج) ماده 3 آن در خصوص فعالیتهای اقتصـادی و تسهیل و تسریع در امر سرمایه گذاری و صدور مجوز فعالیتهای اقتصادی و نظارت بر مقررات زدایی بوده و در خصوص مسایل آموزشی و تحقیقاتی قابل استناد نیست. مضافاً آیین نامه نشریات اساساً وارد بحث صدور مجوز نمی شود بلکه معطوف به ارزیابی و رتبه بندی است. " 

  در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 140-12/3/1400 بندهـای 5-1 و تبصره 9، تبصره 13، بنـد 9-1، بند 10-4 از تاریخ نسخ آیین نامـه قدیـم از  

آیین نامه نشریات علمی مصوب 2/2/1398 را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

 « رسیدگی به بند 6-11 از آیین نامه نشریات علمی مصوب 2/2/1398 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دستورکار هیات عمومی قرار گرفت.»

    هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 15/4/1400 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

با توجه به اینکه براساس بند 5 جزء «ب» ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، نظارت بر فعالیتهای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور از ماموریتهای اصلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاهها و موسسات آموزش عالی تحت پوشش‌ وزارت مذکور است و بند 6-11 از ماده 6 آیین‌نامه نشریات علمی مصوب سال 1398 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در چهارچوب اعمال صلاحیت فوق به تصویب رسیده و مغایرتی با قوانین ندارد، لذا قابل ابطال تشخیص داده نشد./

                                                             مهدی دربین

                                                             هیات عمومی دیوان عدالت اداری

                                                           معاون قضایی دیوان عدالت اداری