شماره دادنامه: 140231390000603697

تاریخ دادنامه: 9/3/1402

شماره پرونده: 0100857

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای سلمان آذربایجانی

طرف شکایت: اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 2-2-2 ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی طرح تفصیلی سوم (طرح بازنگری طرح تفصیلی مصوب 1390 کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران- استان اصفهان) 

     گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی، ابطال بند 2-2-2 ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی طرح تفصیلی سوم (طرح بازنگری طرح تفصیلی مصوب 1390 کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران- استان اصفهان) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

  " احتراماً به استحضار می رساند مطابق با مصوبه کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری استان اصفهان مقرر گردیده از دایر کردن مطب در محدوده هایی از شهر اصفهان به شرح مصوبه خودداری شود. بر این مبنا شهرداری اصفهان با تنظیم گزارش تخلف و ارجاع به کمیسیون ماده صد مقرر نموده از هرگونه نقل و انتقال واحدهایی که مطب پزشکان می باشد جلوگیری شود. با توجه به آراء صادره از آن دیوان که صراحتاً اعلام می دارد «دایر کردن دفتر وکالت و مطب و دفتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتر روزنامه و مجله و دفتر مهندسی در محل غیرتجاری به وسیله مالک و مباشرت او استفاده تجاری محسوب نمی شود و بلامانع است» و بر همین اساس «الزام به وجود پارکینگ برای مطب پزشکان، دفاتر وکالت رسمی، دفاتر رسمی ازدواج و طلاق، روزنامه و دفاتر مهندسی غیرقانونی است» و مشمول مصوبه فوق نمی باشد. به عرض می رساند که مصوبه کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری استان اصفهان خلاف قانون می باشد. با توجه به اینکه آن مرجع صلاحیت ابطال مصوبه فوق را دارد از محضر دیوان درخواست رسیدگی و ابطال مصوبه را دارم. ضمناً به عرض می رساند که مستند ادعای اینجانب مصوبه کمیسیون ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری استان می باشد که بر مبنای آن استمرار هرگونه مطب پزشکی و خدمات پزشکی مطابق بند 2-2-2 مصوبه ممنوع می باشد. " 

 متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

   "     ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی

2-2- 2 استقرار مطب پزشکان و خدمات پزشکی وابسته مانند آزمایشگاه، رادیولوژی و … به صورت مجتمع یا منفرد در بدنه، کنار و عمق 200 متری کلیه معابر واقع در محدوده مصوب منطقه تاریخی شهر اصفهان و همچنین در بدنه، کنار و عمق 200 متری خیابان های اصلی واقع در خارج از محدوده مذکور ممنوع است. نام این خیابان ها به شرح زیر می باشد:

خیابان های آمادگاه، سید علیخان،  فردوسی، هشت بهشت، چهار باغ عباسی، چهار باغ پایین، شریف واقفی، بزرگ مهر، شمس آبادی، شیخ بهایی، طیب، چهار باغ، میرفندرسکی، نظر شرقی و محتشم کاشانی

تبصره 1: مطب پزشکان و خدمات پزشکی موجود واقع در محدوده ها و خیابان های مذکور در این بند بایستی جابجا شده و در محل های متناسب دارای کاربری مصوب بهداشتی، درمانی جانمایی و استقرار یابند.

تبصره 2: استقرار مطب پزشک و خدمات پزشکی مانند آزمایشگاه و رادیولوژی و … در کلیه مجتمع های مسکونی ممنوع است.

تبصره 3: بدیهی است تا زمان جابجایی واحدهای موجود، این واحدها بایستی توسط مالکین و بهره بردار با هماهنگی شهرداری ساماندهی و تمهیدات لازم در زمینه تامین پارکینگ دسترسی و … در مورد آنها انجام گیرد.

تبصره 4: ضروری است جهت افزایش و احداث مطب پزشک و مشاغل وابسته آن، موقعیت مناسب دیگری مکان یابی گردیده و به تصویب مراجع مربوط برسد.

تبصره 5: احداث رادیولوژی و حرفه های وابسته به آن با اشعه ایکس و سایر اشعه های مضر و مواد شیمیایی سمی و میکروبی سر و کار دارند در مجاورت واحدهای مسکونی و آموزشی و بالعکس ممنوع است.

تبصره 6: استفاده از واحد مسکونی به عنوان مطب پزشک مشروط به رعایت مقررات ملی ساختمان ایران و ضوابط شهرسازی و ساختمانی طرح بازنگری و تامین پارکینگ و منوط به اخذ مجوز از شهرداری بلامانع است. " 

  در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان به موجب لایحه شماره 19938-5/5/1401 توضیح داده است که:

  " ضوابط و مقررات شهرسازی دارای ابعاد حقوقی و همچنین ابعاد شهرسازی است. از سویی می بایستی در انطباق با شرایط محیطی و مبتنی بر بهره وری مناسب از اقتصاد زمین باشد. از سوی دیگر ضوابط و مقررات شهرسازی تاکید بر کنترل شهر (نظم بخشی) داشته و موجبات محدود ساختن حقوق مالکانه در جهت دستیابی به یک سسله هدف های سودمند انسانی، اخلاقی، بهداشت و رفاه مردم و امنیت عمومی کشور و زیبا ساختن شهرها را به موجب قانون به دنبال دارد. به عبارت دیگر عوامل موثر بیشتری به منظور حفظ منافع عمومی و جلوگیری از تعارض آن با اهداف و آرمان های شهرسازی است. لذا نمی توان مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی یا کمیسیون های مربوطه را آن مقدار که به نفع شخصی قرار گیرد، حق و آن مقدار که منافع مالک را (در راستای تامین منافع دیگران) تامین نمی نماید ضرر تلقی نمود. شایان ذکر است بند 2-2-2 ضوابط و مقررات مصوبه کمیسیون ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری (محدودیت استقرار خدمات پزشکی در تعدادی از خیابان های مرکز شهر اصفهان) در جهت حفظ کاربری های متناسب در بافت تاریخی و سهولت در رفت و آمد برای شهروندان و ساکنین در محدوده مورد نظر می باشد. لیکن همواره از موارد مهم در تهیه طرح های جامع و تفصیلی و تصمیمات کمیسیون ماده 5 ضرورت رعایت حقوق مالکانه و مکتسبه است که بر عهده شهرداری می باشد.

 بر اساس تبصره 6 ماده 2-2-2 ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی اصفهان مصوب 1390 کمیسیون ماده 5 استفاده از واحد مسکونی برای مالکین به عنوان مطب پزشک مشروط به رعایت مقررات ملی ساختمان با تامین پارکینگ بلامانع است. همچنین با آرای صادره دیوان عدالت اداری منافاتی نداشته لیکن در صورت درخواست استقرار مجتمع پزشکی، آزمایشگاهی و رادیولوژی، خارج از سکونت در محل ها و گذرهای پیش بینی شده با ضوابط شهرسازی طرح تفصیلی اصفهان منافات دارد. لازم به ذکراست در دادخواست متقاضی در خصوص اقدام شهرداری راجع به کمیسیون ماده صد قانون شهرداری ها به استحضار می رساند پاسخ گویی به نحوه اقدامات ماده صد قانون شهرداری ها به عهده ارگان ذیربط می باشد. همان گونه که مستحضرید بر اساس مواد 5و 7 قانون شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب 1351 و اصلاحات بعدی شهرداری ها مکلف به اجرای مصوبات این شورا در زمینه مقررات شهرسازی و طرح های جامع و تفصیلی و به تبع آن کمیسیون ماده 5 به منظور اعمال تغیرات در آن طرح ها شده اند که به دیگر سخن شورای عالی شهرسازی و معماری و کمیسیون ماده 5 در وضع و تصویب این مقررات در حد و اندازه قانونگذار تعیین گردیده که البته این شورا  ملزم به رعایت حقوق مالکانه شهروندان می باشد لذا مصوبات در محدودیت های ایجاد شده همواره به منزله قانون بوده تا بتوان به اهداف طرح ها و شهرهایی با اصول و ضوابط و دارای نظم دست یافت.

 این اداره کل به عنوان دبیرخانه کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی و معماری در حیطه وظایف قانونی خود و با توجه به ارسال مدارک توسط شهرداری اصفهان اقدام می نماید. لذا در صورتی که پیشنهادهایی با ذکر دلایل فنی و قانونی و با رعایت آیین نامه اجرایی نحوه بررسی و تصویب طرح های توسعه و عمران مصوب 12/10/1378 هیات وزیران توسط شهرداری ارایه گردد این اداره کل در راستای انجام وظایف دبیرخانه کمیسیون ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران موضوع را در کمیسیون ماده 5 مطرح و اتخاذ تصمیم خواهد نمود. قدر مسلم به لحاظ کارآمدی محتوایی ضوابط و مقررات شهرسازی تصمیمات کمیسیون ماده 5 در تدوین ضوابط و مقررات شهرسازی می توان کاملتر شود. " 

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 9/3/1402 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً به موجب بند 3 ماده 1 قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب سال 1353 طرح تفصیلی عبارت است از : «طرحی که براساس معیارها و ضوابط کلّی طرح جامع شهر نحوه استفاده از زمینهای شهری در سطح محلات مختلف شهر و ‌موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در ‌واحدهای شهری و اولویتهای مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلّیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین ‌می‌شود و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت براساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌گردد» و براساس ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب سال 1351 و اصلاحی مصوب سالهای 1388 و 1389 نیز : «بررسی و تصویب طرحهای تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان به ‌وسیله کمیسیونی به ریاست ‌استاندار (و در غیاب وی معاون ‌عمرانی استانداری) و با عضویت شهردار و نمایندگان وزارت راه و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی و همچنین رییس شورای اسلامی شهر ذیربط و نماینده سازمان نظام مهندسی استان (با تخصص معماری یا شهرسازی) بدون حق رای انجام می‌شود. تغییرات نقشه‌های تفصیلی اگر براساس طرح جامع شهری موثر باشد باید به تایید مرجع تصویب کننده طرح جامع (شورای عالی شهرسازی و معماری ایران یا مرجع تعیین شده از طرف شورای عالی) برسد» و لذا با توجه به تعریف طرح تفصیلی در بند 3 ماده 1 قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب سال 1353، هیچگونه صلاحیتی برای کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مبنی بر ممنوع اعلام نمودن یک فعالیت شغلی در قسمتی از زمینهای بافت شهری و تعیین کاربری زمینهای شهری براساس فعالیت شغلی پیش‌بینی نشده است. ثانیاً براساس قسمت اخیر تبصره بند 24 ماده 55 قانون شهرداری الحاقی مصوب سال 1352 : «شهرداری در شهرهایی که نقشه جامع شهر تهیه شده مکلّف است طبق ضوابط نقشه مذکور در پروانه‌های ساختمانی نوع استفاده از ساختمان ‌را قید کند. در صورتی که برخلاف مندرجات پروانه ساختمانی در منطقه غیرتجاری محل کسب یا پیشه و یا تجارت دایر شود شهرداری مورد را در ‌کمیسیون مقرر در تبصره 1 ماده 100 این قانون مطرح می‌نماید و کمیسیون در صورت احراز تخلّف مالک یا مستاجر با تعیین مهلت مناسب که نباید از ‌دو ماه تجاوز نماید در مورد تعطیل محل کسب یا پیشه و یا تجارت ظرف مدت یک ماه اتّخاذ تصمیم می‌کند. ‌این تصمیم به وسیله مامورین شهرداری اجرا می‌شود و کسی که عالماً از محل مزبور پس از تعطیل برای کسب و پیشه و یا تجارت استفاده کند به حبس ‌جنحه‌ای از شش ماه تا دو سال و جزای نقدی از پنج هزار و یک ریال تا ده هزار ریال محکوم خواهد شد و محل کسب نیز مجدداً تعطیل می‌شود. دایر کردن دفتر وکالت و مطب و دفتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتر روزنامه و مجله و دفتر مهندسی به وسیله مالک از نظر این قانون استفاده ‌تجاری محسوب نمی‌شود» و براساس ماده واحده قانون محل مطب پزشکان مصوب سال 1366 مقرر شده است : «فعالیت شغلی پزشکان و صاحبان حرف و وابسته در ساختمانهای مسکونی و تجاری ملکی و اجاری بلامانع است» و لذا قانونگذار امکان فعالیت وکلا، پزشکان، دفترداران اسناد رسمی و ازدواج و طلاق، دفتر روزنامه و مجله و دفتر مهندسی را در ساختمانهای مسکونی ملکی و اجاری تجویز نموده و این امر مقیّد به وجود یا عدم وجود ساختمانهای مذکور در بافت تاریخی شهرها نشده است. بنا به مراتب فوق، بند 2-2-2 ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی طرح تفصیلی سوم (طرح بازنگری طرح تفصیلی مصوب سال 1390 کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری استان اصفهان) و تبصره‌های ذیل آن که استقرار مطب پزشکان و خدمات پزشکی وابسته را در بافت تاریخی شهر اصفهان و کلّیه مجتمعهای مسکونی ممنوع اعلام و افرادی را که سابق بر تاریخ صدور مصوبه در این مناطق دارای مطب بوده‌اند مکلّف به جابجایی مطب به مناطقی دیگر کرده و حقوق مکتسبه آنان را نادیده انگاشته و همچنین فعالیت مشاغل مذکور را در بافت مسکونی به تامین پارکینگ و قیود دیگری فراتر از حکم قانون منوط نموده، خارج از حدود اختیار کمیسیون موضوع ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و مغایر با حکم مندرج در قسمت اخیر تبصره بند 24 ماده 55 قانون شهرداری الحاقی مصوب سال 1352 و ماده واحده قانون محل مطب پزشکان مصوب سال 1366 بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./

                                                               حکمتعلی مظفری

                                                          رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری