شماره دادنامه: 140231390000312133
تاریخ دادنامه: 12/2/1402
شماره پرونده: 9903334
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم فاطمه السادات فعال نظری
طرف شکایت: دانشگاه تربیت مدرس
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 1-2 از ماده 1و بند 5-1 ماده 1 از شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب 24/7/1397 شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه رفع نقص ابطال تبصره 1-2 از ماده 1و بند 5-1 ماده 1 از شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب 24/7/1397 شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" در مورد تبصره 1-2 از ماده 1 از این جهت که بین دانشجویان موسسات مختلف تبعیض ناروا داشته و مخالف بند 9 اصل سوم قانون اساسی می باشد لذا قابل ابطال است و در مورد بند 5-1 از ماده 1 نیز لازم به ذکر است که طبق تبصره 1 و 2 ماده 20 آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد مورخ 10/8/1394 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معادل سازی دروس گذرانده شده در موسسه قبلی مجاز دانسته شده است و محدودیت زمانی برای پذیرش معادل سازی در نظر گرفته شده است و طبق قانون آمره حتی اگر فرضاً شخصی قبلاً در مقطع کارشناسی ارشد درس مثلاً الف را گذرانده باشد و بعد از 2 و یا 2/5 سال فارغ التحصیل گردد و دوباره در آزمون کارشناسی ارشد شرکت کند و قبول شود خود همین مورد بیش از 3 سال به طول می انجامد علاوه بر این دروس ارایه شده در موسسات آموزشی تحت وزارت علوم طبق سرفصل مصوب وزارت علوم می باشد و تعیین مدت زمان حداکثر 3 سال برای معادل سازی بسیار کم بوده ومنطقی نمی باشد و همچنین با توجه به اینکه در آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد اختیاری در مورد عدم پذیرش دروس گذرانده شده بیش از سه سال برای موسسه قایل نشده است. لذا مورد شکایت خارج از صلاحیت دانشگاه تربیت مدرس می باشد و متضمن قاعده آمره ای است که اعمال آن موجب اضرار به دانشجویان دوره کارشناسی ارشد می شود. ضمناً ادعایی در رابطه باخلاف شرع بودن مقرره مورد شکایت ندارم. "
متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:
" معادل سازی درس/ دروس در صورت موافقت شورای گروه آموزشی مربوط، با داشتن شرایط ذیل انجام می پذیرد:
ماده1- شرایط معادل سازی درس/دروس
1-1- درس/دروس گذرانده شده باید در دانشگاه معتبر و در دوره های روزانه به صورت حضوری و تمام وقت گذرانده شده باشد.
………….
تبصره1-2- منظور از دانشگاه معتبر، دانشگاه های سطح 1، 2 داخل کشور و دانشگاه های ممتاز، خیلی خوب خارج از کشور بر اساس طبقه بندی وزارتین علوم و بهداشت است.
………….
5-1- بیش از 3 سال از زمان گذراندن درس/دروس مورد نظر نگذشته باشد.
…………. "
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست مدیریت حقوقی و قراردادهای دانشگاه تربیت مدرس به موجب لایحه شماره 10272-6/4/1400 توضیح داده است که:
" طبق تبصره 1 ماده 20 آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورخ 4/7/1396 و بر اساس اختیار حاصله از مقرره فوق دانشگاه تربیت مدرس نسبت به تدوین و تصویب شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی اقدام نموده است. در خصوص تبصره 1-2 ماده 1 شیوه نامه به استحضار می رساند طبق برنامه پنجم توسعه کشور وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف به استقرار نظام جامع نظارت و ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی شده و هرگونه گسترش و توسعه رشته ها، گروه ها و مقاطع تحصیلی موکول به رعایت شاخص های ابلاغی از سوی وزارتخانه های ذیربط و تضمین کیفیت آموزشی توسط دانشگاه ها گردیده است. در همین راستا و با عنایت به اینکه دانشگاه تربیت مدرس در رده دانشگاه های سطح 1 کشور و جزو 13 دانشگاه برتر کشور رتبه بندی گردیده و با توجه به ضرورت حفظ کیفیت و رعایت استانداردهای آموزشی، طبق تبصره 1-2 ماده 1 شیوه نامه یاد شده دروس قابل ارایه برای معادل سازی صرفاً دروس گذرانده شده در دانشگاه های سطح 1 و 2 داخل کشور و دانشگاه های ممتاز و خیلی خوب خارج از کشور بر اساس طبقه بندی وزارتین علوم و بهداشت در نظر گرفته شده است. در واقع از آنجایی که سطح آموزشی و کیفیت محتوای آموزشی ارایه شده در دانشگاه های رتبه بندی شده در سطوح مختلف، تفاوت های چشمگیر و قابل توجهی دارد، مقرره فوق در راستای حفظ کیفیت آموزشی و رعایت شاخص های ابلاغی مربوط به رتبه بندی دانشگاه ها، تدوین شده است. در خصوص بند 5-1 ماده 1 شیوه نامه به استحضار می رساند، با توجه به تفاوت مباحث درسی ارایه شده در دانشگاه ها و تغییرات مداوم و مکرر برنامه ها و سرفصل های درسی مصوب از سوی دیگر فاصله زمانی زیاد میان گذراندن دروس و معادل سازی آن به هیچ وجه منطقی و قابل توجیه نیست. از این رو به جهت تضمین کیفیت و بالا نگه داشتن سطح آموزشی دانشگاه، طبق بند 5-1 ماده 1 شیوه نامه مقر شده که جهت معادل سازی دروس نباید بیش از 3 سال از زمان گذراندن دروس مورد نظر گذشته باشد. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 12/2/1402 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف-اولاً با توجه به مفاد صدر شیوه‌نامه مورد اعتراض که براساس آن اعلام شده است : «این شیوه‌نامه در راستای اجرای آیین‌نامه آموزشی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری درخصوص معادل‌سازی و پذیرش واحدهای درسی گذرانده شده دانشجو در دانشگاهها یا دیگر مقاطع تحصیلی (هم مقطع یا بالاتر) قبلی داخل یا خارج از کشور تدوین شده است» و نیز با لحاظ دفاعیات دانشگاه تربیت مدرس، شیوه‌نامه معادل‌سازی واحدهای درسی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در مقام اجرای آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب جلسه شماره 866 مورخ 4/7/1394 و آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (Ph.D) مصوب جلسه شماره 871 مورخ 24/11/1394 شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی صادر شده و این در حالی است که آیین‌نامه‌های مذکور با تصویب آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاههای سطح 1 و 2 دولتی) در جلسه شماره 889 مورخ 30/10/1396 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی، برای دانشگاههای مشمول از جمله دانشگاه تربیت مدرس (به عنوان دانشگاه سطح یک) قابلیت استناد ندارد و دانشگاه مورد اشاره می‌بایست در مقام اجرای آیین‌نامه اخیرالذکر اقدام به وضع شیوه‌نامه می‌کرد. ثانیاً تبصره 1-2 ذیل ماده 1 از شیوه‌نامه معادل‌سازی واحدهای درسی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب جلسه 990 مورخ 24/7/1397 شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس در مقام اعلام دانشگاههایی است که صرفاً واحدهای مشابه گذرانده شده در آن دانشگاهها قابل معادل‌سازی در دانشگاه تربیت مدرس بوده و در نتیجه متضمن اعمال تبعیض ناروا میان اشخاصی است که در دانشگاههای سطح یک و دو دولتی و سایر دانشگاهها به تحصیل پرداخته‌اند و با بند 9 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و از طرفی عدم امکان معادل‌سازی دروس مشابه گذرانده شده و متعاقباً اجبار به اخذ مجدد آن دروس توسط دانش‌آموختگان غیر از دانشگاههای مندرج در تبصره 1-2، علاوه بر عدم اعتباربخشی به واحدهای قبولی مورد تایید از این حیث که ممکن است متضمن دریافت وجه در قبال اخذ مجدد آن دروس و نتیجتاً منجر به تحمیل هزینه اضافی شود که اخذ آن برمبنای حکم مقرر در ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380 و ماده 60 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) مصوب سال 1393 خلاف قانون است. لذا بنا به مراتب فوق، تبصره 1-2 ذیل ماده 1 شیوه‌نامه معادل‌سازی واحدهای درسی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب جلسه 990 مورخ 24/7/1397 شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس خارج از حدود اختیار مرجع تصویب‌کننده آن بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
ب. با عنایت به اینکه براساس بند 5-1 از ماده 1 شیوه‌نامه معادل‌سازی واحدهای درسی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب جلسه 990 مورخ 24/7/1397 شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس مقرر شده است که کلّیه دروسی که بیش از 3 سال از زمان گذراندن آنها گذشته باشد، به طور مطلق قابل معادل‌سازی نیست و این در حالی است که امکان عدم تغییر محتوای این دروس در بازه زمانی 3 ساله و حتی بیش از آن وجود دارد، لذا اطلاق بند مذکور در حدی که متضمن عدم قابلیت معادل‌سازی دروس مشابه گذرانده شدهای است که بیش از 3 سال از گذراندن دروس مزبور سپری شده و محتوای آنها نیز در این مدت تغییر نکرده است، از این حیث که منجر به تحمیل هزینه اضافی گردیده، با حکم مقرر در ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380 و ماده 60 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) مصوب سال 1393 مغایرت دارد و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
