شماره دادنامه: 140231390000240054
تاریخ دادنامه: 5/2/1402
شماره پرونده: 0001158
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم اکرم صالحی
طرف شکایت: وزارت آموزش و پرورش
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ردیف 5 از جزء (د-1) ضوابط و شرایط ثبت نام» ذیل بند (د) دستورالعمل آزمون های ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان سال تحصیلی 1401-1400 (موضوع ابلاغیه شماره 501/104 -19/12/1399 رییس سازمان ملّی پرورش استعدادهای درخشان)
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه ارسالی ابطال ردیف 5 از جزء «(د-1) ضوابط و شرایط ثبت نام» ذیل بند (د) دستورالعمل آزمون های ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان سال تحصیلی 1401-1400 (موضوع ابلاغیه شماره 501/104-19/12/1399 رییس سازمان ملّی پرورش استعدادهای درخشان) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است:
” موضوع مورد شکایت مغایر با بند 9 اصل 3 و اصل 19 قانون اساسی می باشد با این توضیح که:
دانش آموزان پایه نهم تیزهوشان می توانند بدون شرکت در آزمون تنها با شرط معدل 16 در پایه دهم تیزهوشان ادامه تحصیل دهند در حالی که داوطلبان عادی علاوه بر شرکت در آزمون می بایست شرط معدل 19 نیز داشته باشند. این موضوع بی عدالتی فاحش است. دانش آموزانی که امسال بدون شرکت در آزمون در مدارس تیزهوشان مقطع متوسطه دوم پذیرش می شوند همان دانش آموزانی هستند که از راه آزمون شبهه ناک سال 1397 وارد مدارس سمپاد شده اند که اغلب تست های آن عیناً در کتاب های کمک آموزشی بازار وجود داشت و چون داوطلبان با یک آزمون ناصحیح سنجیده و پذیرش شده اند لازم است که هم اکنون در آزمون تیزهوشان پایه نهم به دهم شرکت نمایند و نمی توان صرفاً به آزمون پایه هفتم اکتفا نمود. با توجه به پذیرش بدون آزمون این دانش آموزان در پایه دهم مدارس استعدادهای درخشان، عمده ظرفیت این مدارس تکمیل می شود. ظرفیت بسیار کم باقی مانده به شکل تکمیل ظرفیت در اختیار سایر داوطلبان است. ممکن است ظرفیتی هم باقی نماند که برای آن آزمونی برگزار شود. مثل سال تحصیلی 1396-1395 که تعداد دانش آموز پایه نهم در مدارس استعدادهای درخشان تهران 2453 نفر بود در حالی که میزان ظرفیت پذیرش پایه دهم در مدارس استعدادهای درخشان 2070 نفر بود. در آن سال نه تنها هیچ داوطلب عادی به مدارس ورود پیدا نکرد، بلکه با اجرای سیاست غلط پذیرش بدون آزمون این مدارس با کمبود ظرفیت برای 383 نفر مواجه شدند. همچنین با تایید سازمان استعدادهای درخشان، آزمون تیزهوشان پایه ششم به هفتم در سال 1399، 13 سوال غلط داشته است و در نتیجه افرادی که در آزمون تیزهوشان به خطا و ایراد در سال 1399 پذیرفته شده اند در سال 1402 بدون آزمون مجدد به مدارس تیزهوشان مقطع متوسطه دوم راه پیدا می کنند در حالی که این موضوع خلاف صریح عدالت است. “
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
” ضوابط و شرایط ثبت نام داوطلبان ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان
د- ضوابط و شرایط ثبت نام
……..
5- «دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان مطابق ماده 15 مصوبه 16 جلسه کمیسیون شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 4/7/1397 می توانند بدون شرکت در آزمون در پایه دهم این مدارس ثبت نام کرده و ادامه تحصیل دهند.» “
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی، املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 133820/810-10/8/1400 توضیح داده است:
” به منظور فراهم آوردن زمینه اجرای مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به ویژه تحقیق ویژگی های مدرسه در افق چشم انداز 1404 مبنی بر «دارا بودن ظرفیت پذیرش تفاوت های فردی، کشف و هدایت استعدادهای متنوع فطری و پاسخگویی به نیازها، علایق و رغبت دانش آموزان در راستای مصالح و چارچوب نظام معیار اسلامی» و نیز رشد و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان بر پایه تنوع استعدادها و توانمندی های جامعه نخبگانی، مندرج در چشم انداز [سند راهبردی کشور در امور نخبگان] دستورالعمل آزمون ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان به شماره 501/104-19/12/1399 [که موضوع ابطال قرار گرفته] تصویب گردید.
ایرادات شکلی:
1- با ملحوظ نظر قرار دادن قاعده فقهی «البینه علی المدعی» و با عنایت به این مهم که مطابق بندهای (ت) و (پ) ماده 80 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، در ابطال مصوبات می بایست حکم شرعی، مواد قانونی مغایر و خروج از اختیارات مقام تصویب کننده تصریح گردد، مع ذلک خواهان در تنظیم دادخواست وفق موازین یاد شده اقدام ننموده و بر همین اساس مطابق قسمت اخیر بند 3 ماده 81 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری صدور قرار رد دادخواست مشارالیها مورد تقاضاست.
2- فحوای خواسته شاکی بیشتر از آن که درخواست ابطال باشد به طور غالب اعلام و ادعای تضییع حق فرزند است که رسیدگی به این موضوع داخل در صلاحیت شعب بدوی دیوان عدالت اداری می باشد.
دفاعیات ماهوی:
1- شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 813-17/7/1397 اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان مشتمل بر یک مقدمه، 4 فصل، 17 ماده و 8 تبصره را تصویب نمود. این در حالی است که به موجب مصوبات شماره 388، 392، 393، 407، 408، 409 -20/8/1376 شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تعیین جایگاه، اهداف و وظایف شورای مزبور به عنوان مرجع عالی سیاستگذاری تعیین خط مشی، تصمیم گیری، هماهنگی و هدایت امور فرهنگی، آموزشی و پژوهشی کشور در چارچوب سیاست های کلی نظام به صراحت تصمیمات و مصوبات آن شورا در حکم قانون شناخته شده است.
2- برابر ماده 6 و بندهای 5 و 7 ماده 7 اساسنامه فوق الذکر، بررسی و تایید مقررات و آیین نامه های خاص آموزشی و پرورشی مربوط به شناسایی و پرورش دانش آموزان صاحب استعدادهای برتر به ویژه مدارس استعدادهای درخشان و نیز نظارت بر حسن اجرای مفاد اساسنامه سازمان و برنامه های مصوب از وظایف هیات امنای سازمان استعدادهای درخشان با ترکیب اشخاصی از جمله وزیر آموزش و پرورش، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و …. می باشد.
3- سازمان مزبور در اجرای بند یکم ماده 3 اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، تبصره 5 ماده 16 آیین نامه دوره دوم متوسطه (مصوب جلسه 932 شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 17/3/1395) و به استناد بند 2 ماده 4 کلیات نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش (مصوبه جلسه 932 شورای عالی آموزش و پرورش)، دستورالعمل آزمون ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان را تصویب نمود. بنابراین مقرره مزبور به صورت کاملاً قانونی و توسط اشخاص ذیصلاح به تصویب رسیده است.
4- به استناد بند سوم مصوبه سی امین جلسه هیات امنای سمپاد (17/12/1399) دانش آموزان سال سوم راهنمایی مدارس سمپاد از شرکت در آزمون ورودی دبیرستان معاف شدند. لکن جهت تکمیل ظرفیت دبیرستان های استعدادهای درخشان (سمپاد) مقرر شد آزمون ورودی دوره متوسطه با حضور داوطلبان سایر مدارس و با ضوابطی که سمپاد اعلام می کند برگزار گردد.
5- به موجب کلیات نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش (مصوب جلسه 932-17/3/1395 شورای عالی آموزش و پرورش) شناسایی، تربیت و هدایت نظام مند دانش آموزان در مدارس استعدادهای درخشان از مهمترین اهداف نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش است. بنابراین اصل بر استمرار ارایه خدمات آموزشی و پرورشی و تلاش برای هرچه بیشتر شکوفا کردن استعدادهای برتر دانش آموزانی است که به عنوان استعداد برتر وارد مدارس سمپاد می گردد و نه انفکاک آنان از سیستم مزبور و سوق دادن به مدارس عادی.
6 بر اساس تبصره 5 ماده 16 آیین نامه آموزشی دوره دوم متوسطه مصوب نهصد و سی و دومین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش، پذیرش دانش آموز در مدارس استعدادهای درخشان، تابع ضوابط و مقررات خاص و متفاوت از مدارس عادی می باشد. در تعقیب مطلب فوق به موجب تبصره 3 ماده 23 آیین نامه مارالذکر، انتقال دانش آموزان بین مدارس استعدادهای درخشان در صورت دارا بودن نمره آزمون ورودی در سطح حداقل نمره مدرسه مقصد و وجود ظرفیت خالی در آن مدرسه مجاز خواهد بود.
با توجه به اینکه در جابجایی داخلی بین مدارس سمپاد نمره و معدل تا سطح معینی مورد نیاز بوده، به طریق اولویت کسب چنین شاخص هایی جهت ورود مقدماتی به مدارس استعدادهای درخشان اجتناب ناپذیر می باشد و لذا به صرف عدم کسب نمره توسط برخی از دانش آموزان نمی توان قوانین و مقررات را نادیده گرفت. با اوصاف فوق و با توجه به اینکه اتخاذ تصمیم در خصوص شرکت دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان در آزمون ورودی پایه دهم مدارس بر اساس سیاستگذاری سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان بوده که در این راستا دانش آموزان پایه نهم مدارس سمپاد مطابق مصوبه هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در جلسه مورخ 23/10/1389 (سی امین و آخرین جلسه هیات امنا) با داشتن شرایط لازم از شرکت در آزمون ورودی دبیرستان معاف می باشند. لذا با عنایت به ابلاغ اساسنامه سازمان مصوب جلسه 813-17/7/1397 شورای عالی انقلاب فرهنگی، در خصوص تصمیم گیری پیرامون پذیرش دانش آموزان پایه نهم به دهم، دانش آموزانی که شرایط لازم مطابق ماده 15 مصوبه شانزدهمین جلسه کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 4/7/1397 (حداقل معدل 16) را کسب نکرده باشند، امکان ادامه تحصیل در مدارس دوره دوم متوسطه استعدادهای درخشان از آنان سلب خواهد شد. بنابراین نظر به این مهم که مطابق بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 رسیدگی به شکایات از مقررات دولتی، یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یاتجاوز و یا سوء استفاده از اختیارات یاتخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می شود. از جمله صلاحیت ها و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری است و نظر به اینکه در مانحن فیه هیچ گونه مغایرتی با شرع یا قانون یا عدم رعایت موارد ذکر شده در ماده پیش گفته مشاهده نگردیده، بنابراین رسیدگی و رد شکایت مورد استدعاست.”
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 5/2/1402 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس بند 9 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است و مطابق اصل نوزدهم قانون اساسی، مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و به موجب اصل بیستم قانون اساسی، همه افراد ملّت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند. بنا به مراتب فوق و نظر به اینکه ردیف 5 از جزء «(د-1) ضوابط و شرایط ثبت نام» ذیل بند (د) دستورالعمل آزمون های ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان سال تحصیلی 1401-1400 (موضوع ابلاغیه شماره 501/104-19/12/1399 رییس سازمان ملّی پرورش استعدادهای درخشان) با عنوان ضوابط و شرایط ثبت نام داوطلبان ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان دایر بر امکان ثبت نام و ادامه تحصیل دانش‌آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان بدون شرکت در آزمون پایه دهم، مصداق تبعیض ناروا و عدم ایجاد امکانات عادلانه برای آحاد ملّت است، بنابراین با بند 9 اصل سوم و اصول نوزدهم و بیستم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
حکمتعلی مظفری – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
