بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905812857

تاریخ دادنامه: 16؍12؍1401

شماره پرونده: 9902121

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای مزدک نصوری

طرف شکایت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری 

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 2 از بند 3-1-2 ذیل بخش 3-1 ماده 3 از آیین نامه استفاده از فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مصوب 30؍6؍1389 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (موضوع ابلاغیه شماره 18946؍3-30؍6؍1389 معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)

     گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره 2 از بند 3-1-2 و بند 3-1-5 ذیل بخش 3-1 ماده 3 و ردیف 4-1-1-2 از بند 4-1-1 ذیل بخش 4-1 ماده 4 و تذکر 8 ذیل ماده 7 از آیین نامه استفاده از فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مصوب 30؍6؍1389 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (موضوع ابلاغیه شماره 18946؍3-30؍6؍1389 معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

  " بر اساس تبصره 2 از بند 3-1-2 بخش 3-1 ماده 3 این آیین نامه مقرر شده « آن دسته از اعضای هیات علمی که تصدی یکی از سمت های ریاست دانشگاه، ریاست پژوهشگاه و معاونت وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور و بالاتر را برای یک دوره 4 ساله بر عهده داشته اند، حق استفاده از فرصت مطالعاتی بدون رعایت بند 3-1-2 را دارند» این در حالی است که در بندهای 3-1-1 و 3-1-2 بخش 3-1 ماده 3 همین آیین نامه و در «شیوه نامه فرصت مطالعاتی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» شرایط عمومی اعضای هیات علمی جهت برخورداری از فرصت مطالعاتی به طور کامل و صریح ذکر شده است. بنابراین تبصره 2 بند 3-1-2 بخش 3-1 ماده 3 آیین نامه مارالذکر سبب قایل شدن حق ویژه و تبعیض آمیز شده است. از طرف دیگر نظر به اصل استحقاق اشخاص در استفاده از امکانات مادی و معنوی مشابه و یکسان در شرایط مساوی و اینکه اعطاء هرگونه امتیاز به اشخاص بدون علل و اسباب موجه و وجوه تمایز مطلوب منوط به حکم صریح قانونگذار است و اینکه رفع  تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همگان در تمام زمینه های مادی و معنوی به حکم بند 9 اصل سوم قانون اساسی از وظایف اصلی جمهوری اسلامی ایران است. همچنین به موجب اصول 56، 58، 71 و 85 قانون اساسی، صلاحیت وضع حق و تکلیف در انحصار مجلس شورای اسلامی می باشد و اینکه در قانون اساسی بر تفکیک مرزهای تقنین و اجرا و عدم تفویض اختیار قانونگذار به قوه مجریه تاکید شده است. علیهذا تبصره 2 از بند 3-1-2 بخش 3-1 ماده 3 آیین نامه فوق الاشعار در مغایرت با قانون اساسی قرار گرفته است.  " 

  متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

 آیین نامه استفاده از فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مصوب 30؍6؍1389 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری 

" مقدمه: در اجرای ماده 5 اصلاحی پیوست شماره 6 آیین نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور و موضوع بند (ب) ماده 1 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به منظور ارتباط پیوسته و هدفمند اعضای هیات علمی با سایر دانشگاه ها و موسسات علمی و پژوهشی معتبر داخلی و خارجی با هدف اعتلای موقعیت علمی و فناوری کشور و حضور در عرصه های علمی بین المللی «آیین نامه استفاده از فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی» به شرح زیر تدوین می شود.

 ………….

ماده3- شرایط عضو هیات علمی در استفاده از فرصت های مطالعاتی: با توجه به اینکه فرصت مطالعاتی امتیازی است ویژه که بر اساس کسب امتیازات لازم از فعالیت های موثر و مفید علمی-پژوهشی به اعضای هیات علمی موسسات داده می شود، لازم است عضو هیات علمی شرایط زیر را برای استفاده از این فرصت دارا باشد.

 3-1-شرایط عمومی

3-1-2- کسب حداقل امتیازهای تعیین شده توسط موسسه برای فعالیت های آموزشی و پژوهشی که امتیازهای لازم جهت استفاده از فرصت مطالعاتی طی شیوه نامه اجرایی تبیین خواهد گشت.

تبصره2- آن دسته از اعضای هیات علمی که تصدی یکی از سمت های ریاست دانشگاه، ریاست پژوهشگاه و معاونت وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بالاتر را برای یک دوره چهارساله به عهده داشته اند، حق استفاده از فرصت مطالعاتی بدون رعایت بند 3-1-2 را دارند.- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری" 

 در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره 4006؍75؍7-17؍1؍1400 توضیحاتی داده که خلاصه آن به قرار زیر است:

  " شاکی ابطال تبصره 2 از بند 3-1-2 ماده 3 آیین نامه فرصت مطالعاتی را درخواست نموده است. همان طور که مستحضرید، میزان قابل توجهی از وقت اعضای هیات علمی که تصدی یکی از سمت های ریاست دانشگاه و پژوهشگاه و معاونین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را دارند صرف امور اجرایی می شود به همین دلیل وقت کافی برای انجام فعالیت های آموزشی و پژوهشی را ندارند. به همین دلیل این استثناء برای روسا و معاونین وزارت علوم در نظر گرفته شده است تا کاستی فعالیت های علمی و پژوهشی خود در دوران سمت اجرایی را که امری مسلم و غیرقابل انکار است را جبران کنند و به فرآیند علمی پژوهشی خود بازگردند و البته این فرض معمولاً مبتلابه نیست زیرا فردی که متصدی این سمت می گردد معمولاً دارای امتیازات لازم بند مزبور هست. با عنایت به مراتب فوق و اینکه مقررات مندرج در آیین نامه  مورد اعتراض در چارچوب مقررات و اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با انطباق کامل با مقررات بالادستی تهیه و تصویب شده و عدول از قوانین و مقررات نشده است تقاضای امعان نظر و رد دادخواست مطروحه را دارم. " 

 در خصوص ادعای شاکی مبنی بر مغایرت مقرره مورد اعتراض با موازین شرعی، قایم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره 32669؍102-1؍6؍1401 اعلام کرده است مصوبات مورد شکایت خلاف شرع شناخته نشد.

در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی، پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 140109970906010852-3؍11؍1401 بند 3-1-5 ذیل بخش 3-1 ماده 3، ردیف4-1-1-2 از بند 4-1-1 ذیل بخش 4-1 ماده 4 و تذکر 8 ذیل ماده 7 آیین نامه استفاده از فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مصوب 30؍6؍1389 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (موضوع ابلاغیه شماره 18946؍3-30؍6؍1389 معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

 رسیدگی به تبصره 2 از بند 3-1-2 ذیل بخش 3-1 ماده 3 از آیین نامه  مذکور در دستورکار هیات عمومی قرار گرفت.

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 16؍12؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

الف- با توجه به اینکه قایم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره 32669؍102-1؍6؍1401 اعلام کرده است که: مصوبات مورد شکایت توسط فقهای شورای نگهبان خلاف شرع شناخته نشد، بنابراین در اجرای حکم مقرر در تبصره 2 ماده 84 و ماده 87 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و تبعیت از نظر فقهای شورای نگهبان مصوبات مورد شکایت از جهت شرعی ابطال نشد.

ب- براساس بند 9 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است و مطابق اصل نـوزدهم قانون اساسی، مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و به موجب اصل بیستم قانون اساسی، همه افراد ملّت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند. نظر به اینکه تبصره (2) از بند 3-1-2  ذیل بخش 3-1 ماده 3 آیین‌نامه استفاده از فرصتهای مطالعاتی برای اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی (مـوضوع ابلاغیه شماره 18946؍3 مورخ 30؍6؍1389 معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) دایر بر حق استفاده از فرصت مطالعاتی بدون رعایت شرایط مقرر در بند 3-1-2 آیین‌نامه یادشده برای اشخاصی که در یک دوره چهار ساله تصدی یکی از سمتهای ریاست دانشگاه، ریاست پژوهشگاه و معاونت وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بالاتر برعهده داشته‌اند، مصداق تبعیض ناروا و عدم ایجاد امکانات عادلانه برای آحاد ملّت است و به دلیل مغایرت با بند 9 اصل سوم و اصول نوزدهم و بیستم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./ 

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری