بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905812681

تاریخ دادنامه: 18؍11؍1401

شماره پرونده: 0101966

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری 

شاکی: آقای مجتبی مشهدی نژاد با وکالت آقای هادی وکیلی

موضـوع شکـایت و خـواسته: 1- ابطال فراز پایانی بند 3-2 با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه های مختلف آزمون» مندرج در دفترچه راهنمای انتخاب رشته – محل چهل و سومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی سال تحصیلی 1396-1395

2- الزام به اعمال سهمیه در آزمون (تبدیل سهمیه مناطق محروم به سهمیه 5% ایثارگران)

گردش کار: آقای هادی وکیلی به وکالت از آقای مجتبی مشهدی نژاد به موجب دادخواستی ابطال فراز پایانی بند 3-2 با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه های مختلف آزمون» مندرج در دفترچه راهنمای انتخاب رشته – محل چهل و سومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی سال تحصیلی 1396-1395 و الزام به اعمال سهمیه در آزمون (تبدیل سهمیه مناطق محروم به سهمیه 5% ایثارگران) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

"1 – به دلالت ماده واحده قانون اصلاح بند 3 قانون برقراری عدالت آموزشی مصوب 10؍7؍1392 با اصلاحات بعـدی آن، وزارت بهداشت درمان و آمـوزش پزشـکی به صراحت قـانون موظـف است 30% ورودی‌هـای رشته‌های تخصصی پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم پذیرش نماید که با این توصیف در قسمتی از بند 3-2 دفترچه راهنمای چهل و سومین دوره آزمون پذیرش دستیاری در صفحه 12 دفترچه، تعلق سهمیه مناطق محروم به داوطلبان بومی را در حالی منوط به کسب 85% حد نصاب رشته محل انتخابی نموده است که در متن مصوبه قانون عدالت آموزشی به کسب این حد نصاب هیچ اشاره‌ای نگردیده است و قید کسب حد نصاب صرفاً جز تصمیمات داخلی وزارت مذکور می‌باشد که از مصادیق بارز خلاف قانون می‌باشد و این قسمت از تصمیمات وزارت بهداشت در سال‌های 1397-1398 برابر دادنامه‌های شماره 1748 مورخ 15؍8؍1397 و 2141 مورخ 20؍7؍1400 خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات تشخیص و حذف گردیده است. از جمله آثار تبعی شرط تحمیل حد نصاب نمره قبولی فراتر از میزان واقعی آن منتهی به اخذ تعهد به ناحق به 3 برابر مدت تحصیل در مناطق محروم می‌باشد.

2 – مستند به بند 1 ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی و اصلاحات بعدی آن در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب 1؍2؍1389، تسهیلاتی برای ورود رزمندگان و جهادگران و داوطلبان بسیجی به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و اصلاحات بعدی آن را نیز به مشمولین قانون تسری داده است و همچنین متعاقب آن در کنکور سال 96 در اجرای قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه ، 5% از خانواده جانبازان زیر 25 سال و رزمندگان با حداقل 6 ماه حضور داوطلبانه در جبهه نیز مشمول سهمیه ایثارگران می‌باشند که با لحاظ شرط فوق، حتی اگر سهمیه ظرفیت محل تکمیل نشود طبق قانون اولویت اول این ظرفیت با داوطلبان سهمیه 5% ایثارگران است و همچنین برابر بند (ج) دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی چهل و پنجمین دوره ورودی سال‌های 1398-1397 مندرج در صفحه 11 و مابعد آن نیز 5% از ظرفیت پذیرش به رزمندگان و ایثارگران با لحاظ شرایط مندرج در آن در نظر گرفته شده است و این موارد در حالی است که ایجاد تسهیلات مذکـور در بندهای فـوق‌الذکر برای ایثارگران وفق قوانین و ضوابط موضوعه، بر شمـول این قانون از زمان آغاز تحصیل آنان تسری داشته و دارد. لذا طرح هرگونه ادعای احتمالی در این خصوص از سوی وزارت بهداشت آن هم در شرایطی که خود از اصل عدالت آموزشی تبعیت نکرده است و با عدول از مقررات و قوانین موضوعه مشخصاً مستند به آراء هیات عمومی و دیگر آراء و مقررات ناظر قانونی موجبات تضییع حقوق موکل گردیده و با توجه به این که موکل کماکان دانشجوی در حال تحصیل می‌باشد، درخواست تبدیل سهمیه مناطق محروم به سهمیه 5% ایثارگران (فرزند رزمنده با بیش از 6 ماه سابقه داوطلبانه در جبهه) را با توجه به این که تا به حال از سهمیه مذکور استفاده ننموده است، را دارم."

 متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 

معاونت آموزشی

مرکز سنجش آموزش پزشکی

دفترچه راهنمای انتخاب رشته – محل آزمون پذیرش دستیار تخصصی چهل و سومین دوره (سال تحصیلی 1396-1395)

……

2- سهمیه های مختلف آزمون

3-2- سهمیه مناطق محروم:

در دفترچه راهنمای ثبت نام شرایط استفاده از مناطق محروم به طور کامل توضیح داده شد و علاقه مندان به استفاده از این سهمیه در صورت داشتن شرایط اقدام نمودند.

در این دفترچه ظرفیت دانشگاه ها برای داوطلبان سهمیه مناطق محروم در هر رشته جهت سپردن تعهد به مناطق محروم استان ها در چهل و سومین دوره آزمـون پذیرش دستیار تخصـصی در جدول شماره 3 آمده است. داوطلبان واجد شرایط استفاده از مناطق محروم می‌بایست با توجه به ظرفیت هر رشته که در جدول آمده، و نیاز استان خود (محل تعهد) رشته محل مورد نظر را انتخاب، و برای تحصیل در آن رشته می‌توانند نسبت به انتخاب رشته مورد نظر در کلیه دانشگاه‌های کشور اقدام نمایند.

متقاضیانی که موفق به کسب 85 درصد حد نصاب قبولی در رشته محل انتخابی خود گردند با رعایت کلیه مندرجات این راهنما در زمینه پذیرش، سهمیه مذکور به آنها تعلق می‌یابد."

  در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 2677؍107 مورخ 11؍10؍1401 به طور خلاصه توضیح داده است که:

" به موجب ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب 29؍1؍1389 و تبصره های مربوطه و قانون اصلاح بند (3) ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب سال 1392 این وزارتخانه در دفترچه راهنمای آزمون دوره دستیاری شرایط شرکت، نحوه پذیرش و مدت تعهدات سهمیه قانون اصلاح بند (3) ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب سال 1392، را برای داوطلبان متقاضی برخورداری از سهمیه مذکور به صورت کاملاً واضح اعلام نموده است.

به موجب بند 3؍2 دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی میزان تعهدات استفاده کنندگان از سهمیه یادشده صراحتاً اعلام و تمامی پذیرفته شدگان از جمله نامبرده با علم و آگاهی از آثار و تعهدات ناظر به سهمیه انتخابی، اقدام به انتخاب سهمیه نموده اند. بر این اساس پذیرش بدین صورت بود که در صورت تقاضای اعمال سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی، نمرات متقاضیان واجد شرایط بدواً با توجه به اولویت انتخـابی متقـاضیان نسبت به هر رشته؍ محـل به صـورت آزاد مـورد بررسی قـرار گـرفته و در صـورت عدم کسب حد نصاب و وجود شرایط لازم، سهمیه مناطق محروم نسبت به همان رشته؍ محل برای ایشان اعمال می گردید. همچنین در صورت عدم کسب نمره قبولی در اولویت اول، اولویت های بعدی به ترتیب فوق مورد سنجش قرار گرفته تا زمانیکه متقاضی در یکی از رشته محل های انتخابی چه به صورت آزاد و چه به صورت سهمیه مناطق محروم پذیرفته شود.

مطابق بند 3؍1 دفترچه یاد شده متقاضیانی که تمایل به استفاده از سهمیه رزمندگان را دارند می بایست با مراجعه به نواحی نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران و یا سازمان نیروهای مسلح با ارایه کدملی نسبت به اخذ کد رهگیری 12 رقمی اقدام و در محل مورد نظر هنگام ثبت نام وارد نمایند. کد رهگیری 12 رقمی برای استفاده از سهمیه رزمندگان و ایثارگران برای هر آزمون و هر سال متفاوت است. لذا داوطلبان می بایست کد رهگیری جدید از سازمان ذیربط دریافت نماید و ارسال مدارک و گواهی مرتبط با استفاده سهمیه جهت این گروه از افراد لحاظ نخواهد گردید و سهمیه داوطلب آزاد تلقی می گردد. بنابراین همانگونه که ملاحظه می فرمایید شاکی با علم و آگاهی و مطالعه کامل دفترچه راهنمای آزمون نسبت به انتخاب رشته؍محل مربوطه اقدام نموده است و به موجب سند تعهد تودیعی متعهد گردیده پس از فراغت از تحصیل به میزان سه برابر مدت در هر محلی که دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد و یا وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تعیین نماید، خدمت کند. بنابراین مفاد سند تعهد یاد شده لازم الاجرا بوده و نامبرده موظف به اجرای مفاد آن می باشد. در خصوص استناد شاکی به آراء شماره 1748 مورخ 15؍8؍1397 و 140009970905812141 مورخ 20؍7؍1400 هیات عمومی دیوان عدالت اداری اثر آن به زمان تصویب مصوبه مترتب نگردیده است و رای مذکور تاثیری در نتایج آزمون برگزار شده در سال های قبل ندارد. بر این اساس و با توجه به اینکه تمامی اقدامات در خصوص نامبرده وفق ضوابط و مقررات صورت گرفته، صدور رای به رد شکایت مطروحه از آن مقام مورد استدعاست."

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 18؍11؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشـاران و دادرسـان شعـب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

الف. اولاً به موجب قانون اصلاح بند 3 ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب سال 1392 : «وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظّف است سی درصد (30%) ورودی های رشته‌های پزشکی عمومی، دستیاری تخصصی پزشکی و سایر رشته‌های گروه پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استان ها و در چهارچوب نظام سطح‌بندی پذیرش نماید» و مطابق تبصره 3 ذیل قانون مزبور نیز مقرر شده است : «تحصیل دانشجویان بومی موضوع این بند در دانشگاه های استان مربوطه در اولویت می‌باشد. در صورتی که داوطلب مذکور نمره لازم برای تحصیل در دانشگاه های دیگر را کسب کرده باشد، تحصیل او برابر مقررات این بند منوط به موافقت وی خواهد بود.» ثانیاً برمبنای رای شماره 1748 مورخ 15؍8؍1397 هیات عمومی دیوان عدالت اداری حکم به ابطال مقرراتی صادر شده است که براساس آنها اعمال سهمیه مناطق محروم مصرح در قوانین یادشده به کسب 85% حدنصاب قبولی در رشته محل انتخابی موکول شده بود. بنا به مراتب فوق، فراز پایانی بند 3-2 با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه‌های مختلف آزمون» مندرج در دفترچه راهنمای انتخاب رشته – محل چهل و سومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی (سال تحصیلی 1396- 1395) به لحاظ تعیین حدنصاب 85% برای متقاضیان استفاده از قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی، خارج از حدود اختیار مرجع صادرکننده آن و خلاف قانون است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.  

ب. براساس ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها و موسسات عمومی غیردولتی در مواردی که مقررات مذکور به علّت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سوءاستفاده از اختیارات یا تخلّف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود و همچنین صدور آرای وحدت رویه در موارد تعارض آرای شعب و صدور آرای ایجاد رویه در موارد تشابه آرای شعب از صلاحیت ها و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری است. نظر به اینکه رسیدگی به خواسته الزام به اعمال سهمیه در آزمون (تبدیل سهمیه مناطق محروم به سهمیه 5% ایثارگران) از مصادیق صلاحیت ها و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری محسوب نمی‌شود، لذا رسیدگی به شکایت مطروحه به خواسته فوق قابل طرح در هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیست و پرونده جهت رسیدگی به شعبه دیوان عدالت اداری ارجاع می‌شود./

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری