بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905812659

تاریخ دادنامه: 4؍11؍1401

شماره پرونده: 0000318

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری 

شاکی: آقای علی فیلی

طرف شکایت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند (ل) ماده 4، بند (ب) ماده 5 و تبصره 1 ذیل آن از آیین نامه استخدامی اعضای هیات علمی مصوب سال 1395 دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری

گردش کار: 1- شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند (ل) ماده 4، بند (ب) ماده 5 و تبصره 1 ذیل آن از آیین نامه استخدامی اعضای هیات علمی مصوب سال 1395 دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که :

"به استحضار می رساند تعداد واحدهای گذرانده شده برای اخذ دانشنامه دکتری حرفه ای پزشکی حدود 290 واحد به همراه دو آزمون جامع می باشد. حال آنکه تعداد واحدهایی که یک فرد برای اخذ مدرک دکتری تخصصی با احتساب مقاطع تحصیلی قبلی می گذراند، بالغ بر 210 واحـد درسی به همراه یک آزمـون جامع در مقطع دکتری می باشد. از سوی دیگر طول دوره تحصیل در دکتری حرفه ای پزشکی هفت سال است. این در حالی است که مصوبات مورد شکایت اشخاص دارای مدرک دکتری حرفه ای با اشخـاص دارای درجه کارشناسی ارشـد یکسان قلمداد شده اند و همین امـر منجـر به منع افـراد دارنده مدرک دکتری حرفه ای از عضویت هیات علمی دانشگاه ها می شود. بنابراین با توجه به تعداد واحدهای گذرانده شده در دکتری حرفه ای و طول مدت تحصیل و همچنین دشواری آن، محروم نمودن این دسته از افراد جهت عضویت در هیات علمی یکی از مصادیق تبعیض ناروا و مغایر بند 9 اصل سوم قانون می باشد.

نظر به اینکه تعارض در احکام مصوبه معنونه به شرح: «1- بند (ل) ماده 4، افراد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد از حیث شرایط علمی برابر با افراد دارای مدرک تحصیلی دکتری حرفه ای قلمداد شده اند. 2- به موجب تبصره 1 ذیل ماده 5 عملاً افراد دارای مدرک تحصیلی دکتری حرفه ای از ورود به هیات های علمی منع شده اند.» آشکار و معلوم است، مقتضی است تا نسبت به آن اقدام گردد. تقاضای ابطال مصوبات معترض عنه را دارم.

ضمناً مستدعی است دستور بفرمایید تا نسبت به انصراف از تقاضای رسیدگی شرعی اقدام شایسته معمول گردد."

2- در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شمـاره 1400-318-3 مـورخ 22؍2؍1401 ثبت دفـتر هیات عمومی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری شده توضیح داده است که:

"1- مشخصات دقیق آیین نامه متنازع فیه عبارتست از:

نام دقیق آیین نامه: آیین نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری

تاریخ تصویب:  30 شهریور 1395 

مرجع تصویب: وزیر علوم و تحقیقات و فناوری

2- حکم شرعی قضییه عبارتست از:

اساس این مصوبه ضرر معـتنابهی اعم از بالقـوه و بالفعـل متوجه جامعه محصل آن هم به طور نامشروع و نامقبول می شود. فلذا عمومات قاعده لاضرر (لاضرر و لاضرار فی الاسلام) در مانحن فیه محرز بوده و از
 این حیث حقوق بسیاری تضییع و تفویت شده که مخالف با سیره ارتکازیه و بنای عقلا می باشد.

3- حدود خارج شده توسط مرجع تصویب کننده آیین نامه عبارت است از:

به نظر می رسد که ارزیابی و رتبه بندی مدارک صادره از مراکز علمی وزارت بهداشت بر عهده مرجع اخیرالذکر می باشد و از سوی دیگر بنابر مجوز اعطایی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت بهداشت در این امر در حدود مقررات دارای اختیار تام بوده و بنابراین محدود نمودن ارزش مدارک صادره از سوی وزات بهداشت توسط وزرات علوم فاقد مبنای حقوقی و منطقی می باشد.

مشخصات اجازه صادره از سوی شواری عالی انقلاب فرهنگی به قرار ذیل است:

مصوب جلسه  320 مورخ 7 دی 1372شورای عالی انقلاب فرهنگی

بند 5 مصوبه

4- قسمت های مورد اعتراض از آیین نامه معنونه عبارتست از:

اول: بند (ل) ماده 4

دوم: بند (ب) ماده 5 و تبصره یک همان ماده"

3- متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" ماده 4- متقاضیان ورود به خدمت در موسسه می بایست به تشخیص مراجع ذیصلاح از شرایط عمومی ذیل، برخوردار باشند:

ل) دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا دکتری حرفه ای (گروه پزشکی) یا سطح سه حوزوی 

ماده 5- متقاضیان ورود به خدمت تصدی عضویت در هیات علمی موسسه می بایست علاوه بر شرایط عمـومی ماده 4 این آیین نامه، متناسب با مرتبه مورد تقاضای مندرج در ردیف های 2 و 3 جدول موضوع ماده 9 از شرایط اختصاصی ذیل نیز به تشخیص مراجع ذیصلاح برخوردار باشند:

…….

ب) دارا بودن مدرک تحصیلی کارشـناسی ارشـد و یا سطـح سه حـوزوی در رشته تخصصی مربوط برای کلیه رشته های دانشگاهی (غیر از گروه پزشکی) و دارا بودن درجه دکتری حرفه ای (در گروه پزشکی) برای متقاضیان ورود به خدمت در مرتبه مربی با رعایت تبصره 1 ذیل این ماده

…….

تبصره 1- به منظور حفظ هرم علمی، از تاریخ اجرای این آیین نامه استخدام عضو هیات علمی در مرتبه مربی آموزشیار و مربی پژوهشیار ممنوع می باشد."

4- در پاسخ به شکایت مذکـور، مدیر کل دفـتر حقـوقی وزارت علـوم، تحقـیقات وفناوری به موجـب لایحه شماره 71044؍75؍7 مورخ 5؍4؍1400، نامه شماره 64496؍15 مورخ 30؍3؍1400 رییس مرکز هیات های امنا و هیات های ممیزه وزارت عتف را ارسال کرده است که متن نامه به قرار زیر است:

"1- به استناد مفاد بند «ب» ماده 6 آیین نامه استخدامی اعضای هیات علمی مصوب یازدهمین جلسه هیات سه نفری جانشـین هیات های امنا، مدارج علمی برای ورود به خدمت در مرتبه یک (مربی) داشتن مدرک فوق لیسانس اعم از پیوسته و ناپیوسته در رشته تخصصی مربوط برای کلیه رشته های دانشگاهی غیر از گروه پزشکی می باشد. همچنین بر اساس مفاد بند «ج» ماده مذکور، دارا بودن درجه دکتری در گروه پزشکی برای ورود به خدمت در مرتبه یک گروه پزشکی (مربی) بوده است. که تغییری در این خصوص در اصـلاحیه آیین نامه اسـتخدامی اعضای هیات علمی مصوب سال 1395 ایجاد نشده است.

2- بر اسـاس مفـاد بنـد «ب» ماده 5 آیین نـامه اسـتخدامی اعضـای هیات علمی مصوب سال 1395 و بعـد از آن، یکی ازشـرایط اسـتخدام به عنوان عضو هیات علمی در مرتبه علمی «مربی» دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و یا سطح سه حوزوی در رشته تخصصی مربوط برای کلیـه رشـته هـای دانشـگاهی (غیر از گروه پزشـکی) و دارا بـودن درجه دکـتری حرفه ای در گروه پزشکی برای متقـاضیان ورود به خدمت در مرتبه مربی می باشد.

3- به اسـتناد مفاد بند «و» ماده 15 آیین نـامه اداری اسـتخدامی اعضای هیات علمی وزارت بهـداشت، درمان و آموزش پزشـکی، نداشـتن سن بیش از 35 سال در بـدو اسـتخدام جهت احراز مرتبه مربی و 45 سال برای مدارک تحصـیلی، (D . Ph)، دانشـنامه تخصصی و بالاتر یکی از شرایط عمومی ورود به خدمت به عنوان عضو هیات علمی در دانشـگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشد.

4- بر اسـاس سـیاست هـای وزارت علـوم، تحقیقـات و فنـاوری، در جلسـات هیات هـای امنـای موسـسات وابسته به وزارت متبوع، بر پرهیز از اسـتخدام عضو هیات علمی در مرتبه علمی مربی در کلیه رشته های اعم از گروه (پزشکی) و گروه (غیرپزشکی) تاکید شده است و صرفاً درشـرایط خاص و برای برخی از رشته های هنر که دوره دکتری تخصصی برای آن ارایه نمی شود، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی می توانند با رعایت ضوابط و مقررات مربوط نسـبت به استخدام عضو هیات علمی در مرتبه علمی مربی اقدام نمایند.که این موضوع در بند «ل» ماده 4 و تبصره ذیل ماده 5 آیین نامه استخدامی اعضای هیات علمی نیز که مشارالیه درخواست ابطال آن را کرده است، درج شده و به تصویب رسیده است.

مزید استحضار، با توجه به توسعه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه ها و تربیت فارغ التحصیلان مقطع دکتری تخصصـی در کشور، امکان جذب آنان به عنوان عضـو هیات علمی (اسـتادیار) به عنوان یک سیـاست، همواره مورد تاکیـد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده و می باشـد. ازجمله، بر اساس مفاد بخشنامه های شماره 7024/و مورخ 6/6/1378 و شماره 15451/2 مورخ 25/10/1384 وزیران «وقت» و همچنین بخشنامه شماره 4162/2 مورخ 24/3/1385 معاونت «وقت» آموزشی، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مجاز به استخدام عضو هیات علمی در مرتبـه مربی نیسـتند و در نهــایت بر اســاس مفـاد بخشــنامه شــماره100651/و مـورخ30/4/1398 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، بر رعایت مفاد بخشـنامه های مـذکور، مبنی بر اجتناب از هر گونه بکارگیری عضو هیات علمی در مرتبه مربی به استثنای رشته های خاص در گروه هنر مشروط به تصویب در هیات امنای ذیربط، تاکید شده است."

5- در خصوص ادعای شاکی مبنی بر مغایرت مقرره مورد اعتراض با موازین شرعی، قایم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره 32659؍102 مورخ 1؍6؍1401 اعلام کرده است که:

"موضوع بند (5) ماده 4 و بند (ب) ماده 5 و تبصره یک همان ماده از آیین نامه استخدام اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری مصوب 30؍6؍1395 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در جلسه مورخ 4؍5؍1401 فقهای معظم شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت که به شرح ذیل اعلام نظر می گردد:

– صرف نظر از اینکه آیین نامه مورد شکایت جنبه پیشنهادی دارد مفاد مورد شکایت خلاف موازین شرع شناخته نشد."

6- رسیدگی به خواسته به هیات عمومی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و با توجه به حدود صلاحیت و اختیارات هیات عمومی مصرح در ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، پرونده برای تشخیص صلاحیت هیات عمومی در رسیدگی در دستور کار جلسه هیات عمومی قرار گرفت.

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 4؍11؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشـاران و دادرسـان شعـب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

براساس بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 رسیدگی به شکایات، تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها و موسسات عمومی غیردولتی در مواردی که مقررات مذکور به علّت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز و یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلّف در اجرای قوانین و مقررات یا خـودداری از انجـام وظایف مـوجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود، از جملـه صلاحیت ها و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری است. با توجه به اینکه براساس بند (پ) قسمت «توضیحات ضروری» مندرج در ابتدای آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی مقرر شده است که مفاد آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی با تصویب هیات امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی (از تاریخ تعیین شده در مصوبه هیات امنای ذیربط)، در موسسات ذینفع قابلیت اجرا دارد و به موجب ماده 123 آیین‌نامه یادشده، مفاد این آیین‌نامه پس از تصویب در هیات امنای هر دانشگاه و تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری قابل اجرا خواهد بود، لذا با عنایت به موازین حقوقی مذکور، بند (ل) ماده 4، بند (ب) ماده 5 و تبصره 1 ذیل آن از آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی مصوب سال 1395 مرکز هیاتهای امنا و هیات های ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صرفاً در حد یک پیشنهاد بوده و مستقلاً واجد قاعده آمره و لازم‌الاجرایی نیست و مادامی که توسط هیات امنای هر دانشگاه به تصویب نرسیده‌، واجد حیات حقوقی نخواهد بود و در نتیجه مقررات مزبور از مصادیق مقررات موضوع بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 محسوب نمی‌شود و رسیدگی به آنها در هیات عمومی دیوان عدالت اداری قابل طرح نیست./

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری