بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905812638

تاریخ دادنامه: 27؍10؍1401

شماره پرونده: 0100067

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقایان علی سیدین و مهدی کارچانی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 4 مصوبه شماره 154438؍ت52251هـ-24؍11؍1394 هیات وزیران

     گردش کار: شاکیان به موجب دادخواستی واحد ابطال بند 4 مصوبه شماره 154438؍ت52251هـ-24؍11؍1394 هیات وزیران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده اند که:

  " تبصره 5 مـاده واحـده قانون ممنوعیت به کارگیری اسـامی، عناوین و اصطلاحـات بیگانه مصوب 1375 مـقرر می دارد: «کارخانه ها، کارگاه ها و اماکن تولیدی و خدماتی و تجاری موظفند ظرف مدت دو سال از تاریخ ابلاغ این قانون اسامی تولیدات و ظرف مدت یک سال نام اماکن خود را به نامها و واژه های غیر بیگانه برگردانند» در نتیجه با توجه به تاریخ ابلاغ و اجرای قانون مذکور (2؍11؍1375) نهایتاً تا تاریخ 3؍11؍1376 باید تمامی تولیدات با نام بیگانه متوقف شوند و با نامها و واژه های غیربیگانه تولید و فعالیت ادامه یابد. قانونگذار هیچ استثنایی برای وضعیت مذکور پیش بینی نکرده است. هیات وزیران برخلاف قانون صدرالذکر تبصره ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 1378 را طی بند 4 مصوبه 154438؍ت؍52251هـ-24؍11؍1394 تغییر داده اند و طبـق این مـاده هر بنگاهی با مـوافقت شـورای همـاهنگی پاسداشت زبان فارسی بتواند با علامت تجاری و یا نام تجاری بیگانه خود فعالیت نماید یا به آن ادامه دهد. حال آن که قانون منوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه هیچ بنگاهی را از اجرای قانون مستثنی نکرده است. شایان ذکر است تبصره ماده 12 آیین نامه در وضعیت فعلی نه تنها برخلاف قانون بوده و هست بلکه موجبات تبعیض میان بنگاه ها در کشور ایران و اعمال سلیقه توسط مراجع ذی صلاح را در خصوص بنگاه ها و تولیدکنندگان فراهم می کند. با امعان نظر به مراتب فوق الذکر و اینکه تبصره ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه (بند 4 مصوبه 154438؍ت52251هـ-24؍11؍1394) کاملاً برخلاف قانون می باشد. از محضر عالی ابطال بند 4 مصوبه فوق الذکر مورد استدعاست. " 

  متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

  " هیات وزیران در جلسه 14؍11؍1394 به پیشنهاد شماره 62295؍1-8؍5؍1394 وزارت فرهنگی و ارشاد اسلامی و به استناد تبصره 10 ماده واحده قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 1375 تصویب کرد: آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه موضوع تصویب نامه شماره 16941؍ت17788هـ -14؍4؍1378 و اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می شود:

…………

 4- تبصره ماده 12 به شرح زیر اصلاح می شود:

 تبصره- به منظور رعایت حقوق مکتسبه و حمایت از تولیدکنندگان داخلی و صادرکنندگان، ادامه فعالیت واحدها، ارایه خدمات و تولید کالاهایی که قبلاً با نام غیر فارسی، پروانه یا مجوز گرفته اند، منوط به موافقت شورای موضوع ماده 17 این آیین نامه است…..- معاون اول رییس جمهور" 

در پاسخ به شکایت مذکور، معاون امور حقوقی دولت (حوزه معاونت حقوقی ریاست جمهوری) به موجب لایحه شماره 81389-15؍5؍1401 توضیح داده است که:

  " هرچند در تبصره 5 ماده واحده به وظیفه کارخانه ها، کارگاه ها و اماکن تولیدی و خدماتی و تجاری به تغییر اسامی تولیدات و اماکن از نامها و واژه های غیربیگانه تاکید شده است، لکن برخلاف ادعای شاکیان دایر بر اطلاق این حکم اولاً در ذیل ماده واحده مقرر شده که « استفاده از این واژه ها بر روی کلیه تولیدات داخلی اعم از بخش های دولتی و غیردولتی که در داخل کشور عرضه می شود ممنوع است» و ثانیاً: در تبصره 2 ماده واحده نیز مقرر گردیده است: « واژه هایی که فرهنگستان زبان و ادب فارسی وضع معادل فارسی را برای آنها ضروری نمی داند و نیز کلماتی که هنوز واژه فارسی معادل آنها از سوی فرهنگستان به تصویب نرسیده است از شمول این قانون مستثنی هستند.» لذا حکم مقرر در تبصره اصلاحی ماده 12 آیین نامه اجرایی در راستای حقوق مکتسبه این دسته از تولید کنندگان و صادرکنندگان وضع شده و مغایرتی با قانون ندارد. همچنین در تبصره 8 ماده واحده قانونگذار به ضمانت اجراهایی همچون تعطیل موقت محل کار و لغو پروانه کار در مورد تولید و توزیع کنندگان کالاها و صاحبان مراکز کسب و پیشه در صورت تخلف از این قانون اشاره نموده، لذا هیات وزیران به عنوان یک راهکار اجرایی برای رفع مشکل این اشخاص ادامه فعالیت آنها را منوط به موافقت شورای موضوع ماده 17 آیین نامه نموده است. " 

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 27؍10؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً مستفاد از مفهوم مخالف قسمت اخیر ماده واحده قانون ممنوعیت به ‌کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب سال 1375، کالاهای صادراتی که در داخل کشور عرضه نمی‌شوند، از شمول این قانون خارج هستند و این امر در ماده 8 آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده نیز مورد اشاره قرار گرفته است. ثانیاً برمبنای تبصره 2 ماده واحده قانون صدرالذکر مقرر شده است که : «واژه‌هایی که فرهنگستان زبان و ادب فارسی وضع معادل فارسی را برای آنها ضروری نمی‌داند و نیز کلماتی که هنوز واژه فارسی معادل ‌آنها از سوی فرهنگستان به تصویب نرسیده است، از شمول این قانون مستثنی هستند.» بنا به مراتب فوق و نظر به اینکه بند 4 تصویب‌نامه شماره 154438؍ت52251 هـ مورخ 24؍11؍1394 هیات وزیران (موضوع اصلاح تبصره ماده 12 آیین‌نامه اجرایی ماده واحده قانون ممنوعیت به‌ کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه) فراتر از موارد مستثنی شده توسط قانونگذار و با منوط کردن موضوع به کارگیری عناوین و اصطلاحات بیگانه به موافقت شورای موضوع ماده 17 آیین‌نامه اجرایی، عملاً در مقام صدور حکمی است که متضمن تداوم به‌ کارگیری اسامی، عناوین و اصلاحات بیگانه است، لذا بند مذکور خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./ 

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری