بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905812513

تاریخ دادنامه: 13؍10؍1401

شماره پرونده: 0001955

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری 

شاکی: آقای محسن قادری زفره

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بندهای (ب) و (پ) تصویب نامه شماره 46291؍ت 58615 هـ -28؍4؍1400 هیات وزیران

     گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بندهای (ب) و (پ) تصویب نامه شماره 46291؍ت 58615 هـ-28؍4؍1400 هیات وزیران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

  " هیات وزیران بر اساس مصوبه مورد شکایت تاسیس بخش سیستان از ترکیب دو دهستان زفره و سیستان و شهر سجزی در استان اصفهان را تصویب نموده است که مصوبه مذکور بنا به دلایل و مستندات قانونی زیر خارج از حیطه حدود صلاحیت و اختیارات هیات دولت است. 

 الف- بر اساس تبصره 2 ماده 2 قانون اصلاح موادی از قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 1362 و اصلاحات بعدی مصوب 4؍12؍1389: «در نقاط تراکم کم، دوره افتاده، مرزی، جزایری کویری و نقاط محروم و توسعه نیافته و همچنین جمعیت عشایری که بیش از شش ماه در منطقه حضور دارند با توجه به کلیه شرایط اقلیمی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تا حداقل 10 هزار نفر جمعیت با تصویب هیات وزیران و در موارد استثنایی با تصویب مجلس شورای اسلامی جمعیت بخش می تواند کمتر از میزان فوق باشد.»

ب- بر اساس تبصره 1 ماده 6 قانون تقسیمات کشوری، حداقل جمعیت محدوده هر بخش بدون احتساب جمعیت شهری باید لحاظ شود که بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال 1395 جمعیت دهستان زفره شامل روستای زفره 1750 نفر، فشارک 122 نفر، مزرعه عبداله 67 نفر و دهستان سیستان شامل ورتون 576 نفر، یک لنگی 158 نفر می باشد که با احتساب جمعیت آبادی و مکان های مستقل جمعیت منطقه با رعایت تبصره 1 ماده 6 (بدون احتساب شهر سجزی) 3116 نفر می باشد که 6881 نفر کمتر از نصاب حداقلی برای تشکیل بخش می باشد. بنابراین هیات دولت اختیار لازم در خصوص ایجاد بخش در نقاط جمعیتی کمتر از 10 هزار نفر را ندارد و باید لایحه آن را جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی ارایه دهد. از طرفی شهر سجزی در فاصله 25 کیلومتری مرکز استان و کلانشهر اصفهان واقع شده و در کنار محور اصلی و از نقاط محروم محسوب نمی گردد. 

 ج- به استناد تبصره 2 ماده 7 آیین نامه اجرایی قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 22؍7؍1363، مرکز بخش باید امکانات تشکیلاتی، مبادلاتی و قابلیت توسعه را داشته باشد که محل پیشنهادی به عنوان مرکز بخش در جهت شرق به راه آهن سراسری و در جهت غرب به اراضی و بارانداز و مستحدثات راه آهن جمهوری اسلامی ایران و عبور خط لوله سراسری شرکت نفت جمهوری اسلامی ایران در جهت جنوب اراضی کشاورزی و در جهت غرب نیز شهرک صنعتی بزرگ سجزی و کوره های گچ و آجر و به عنوان کانون گرد و غبار و ریز گردها و منابع آلاینده بزرگ، احاطه و محصور است و هیچ گونه امکان توسعه آتی و قابلیت جذب جمعیت را به دلیل انبوهی از محدودیت های توسعه ای ندارد. لذا ابطال مصوبه مذکور مورد تقاضا می باشد." 

 متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

 تصویب نامه شماره 46291؍ت58615هـ-28؍4؍1400:

  " هیات وزیران در جلسه 27؍4؍1400 به پیشنهاد شماره 206239-18؍12؍1399 وزارت کشور و به استناد ماده 13 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری – مصوب 1362 تصویب کرد:

…………

ب- در شهـرستان اصفهان، یک بخـش به نام سیستان از ترکیب دو دهستان سیستان و زفره و شهـر سجزی ایجاد می شود.

پ- شهر سجزی به عنوان مرکز بخش سیستان تعیین می شود.

……. – معاون اول رییس جمهور " 

 در پاسخ به شکایت مذکور، معاون امور حقوقی دولت (حوزه معاونت حقوقی رییس جمهور) به موجب لایحه شماره 147101؍46529-18؍11؍1400 اعلام کرده است که:

  " 1- طبق ماده 7 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 1362، «شهرستان» واحدی از تقسیمات کشوری با محدوده جغرافیایی معین است که از به هم پیوستن چند بخش همجوار که از نظر عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی واحد متناسب و همگنی را به وجود می آورند، تشکیل می شود. در رابطه با تشکیل شهرستان، در تبصره 1 این ماده حداقل جمعیت شهرستان با در نظر گرفتن وضع پراکندگی و اقلیمی کشور به دو درجه تراکمی تقسیم بندی شده، لکن در تبصره 2 الحاقی به این ماده با اصلاحاتی که در سال 1389 در آن اعمال شده مقرر شد: «در نقاط کم تراکم، دورافتاده، مرزی، جزایری و کویری و نقاط کمتر توسعه یافته با توجه به کلیه شرایط اقـلیمی، سیاسی، اقتصادی و اجـتماعی با تصویب هیات  وزیران و در مـوارد استثنایی با تصـویب مجلس شورای اسلامی می تواند کمتر از 50 هزار نفـر باشد.» بدین ترتیب با توجـه به تبصره مورد اشـاره و با در نظر گرفتن این موضـوع که ایجاد شهـرستان هایی که در شـرق استان اصفهان شکل گرفته اند، حسب نامه شماره 63539؍21؍20-3؍8؍1400 استانداری اصفهان که به پیوست نامه شماره 129949-17؍8؍1400 وزارت کشور تقدیم شده است، با توجه به شرایط کویری منطقه و پراکندگی جمعیت و توسعه نیافتگی و همچنین ضرورت حفظ امنیت صورت گرفته و در این گونه موارد تبصره 2 الحاقی به ماده 7 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری با اصلاحات صورت گرفته در آن در سال 1389 ایجاد چنین شهرستان هایی را در صلاحیت هیات وزیران دانسته و صرفاً در موارد استثنایی خارج از مصادیق مذکور در صدر این تبصره با جمعیت کمتر از 50 هزار نفر تابع مصوبه مجلس شورای اسلامی قلمداد نموده است. ایراد مطرح شده در شکایت وارده مبنی بر عدم رعایت موضوع جمعیت لازم برای ایجاد شهرستان های شرق استان اصفهان وارد نیست.

 2- صرف نزدیک بودن یک بخش به یک شهرستان دلالتی بر این امر ندارد که آن بخش نباید جزو شهرستان دیگری قرار گیرد. در ماده 7 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، به همجواری بخش های تشکیل دهنده یک شهرستان به عنوان ملاک اولیه ایجاد شهرستان جدید اشاره شده و البته ملاک دیگر آن است که این بخش ها بتوانند از نظر عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی واحد متناسب و همگنی را به وجود آورند و در این باره نظر به اینکه در ماده 13 قانون یاد شده، وزارت کشور مرجع تشخیص این امر قلمداد شده و در خصوص ایجاد شهرستان های مورد نظر نیز حسب پیشنهاد وزارت کشور و البته با لحاظ وضعیت این شهرستان ها از حیث کم تراکم، کویری و توسعه نیافته بودن آنها عمل شده ایرادی بر مصوبه هیات وزیران وارد نیست. " 

  هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 13؍10؍1401 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً براساس ماده 6 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 15؍4؍1362 : «بخش واحدی است از تقسیمات کشوری که دارای محدوده جغرافیایی معین بوده و از بهم پیوستن چند دهستان همجوار مشتمل بر‌ چندین مزرعه، مکان، روستا و احیاناً شهر که در آن عوامل طبیعی و اوضاع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی واحد همگنی را به وجود می ‌آورد،‌ به نحوی که با در نظر گرفتن تناسب، وسعت، جمعیت، ارتباطات و دسترسی و سایر موقعیت ها، نیل به اهداف و برنامه‌‌ریزی های دولت در جهت احیاء ‌امکانات طبیعی و استعدادهای اجتماعی و توسعه امور رفاهی و اقتصادی آن تسهیل گردد.» ثانیاً برمبنای تبصره 1 ماده 6 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری (اصلاحی مصوب 4؍12؍1389) : «حداقل جمعیت محدوده هر بخش با در نظر گرفتن وضع پراکندگی و اقلیمی کشور به دو درجه تراکمی به شرح زیر تقسیم شده است : الف) مناطق با تراکم زیاد سی‌ هزار نفر  ب) مناطق با تراکم متوسط بیست هزار نفر» و به موجب تبصره 2 همین ماده : «در نقاط کم­ تراکم، دورافتاده، مرزی، جزایری، جنگلی، کویری و نقاط محروم و توسعه ­نیافته و همچنین جمعیت عشایری که بیش از شش ماه در منطقه حضور دارند با توجه به کلّیه شرایط اقلیمی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تا حداقل ده ‌هزار نفر جمعیت با تصویب هیات وزیران و در موارد استثنایی با تصویب مجلس، جمعیت بخش می­تواند کمتر از میزان فوق باشد.» بنا به مراتب فوق، حتی با اعمال صلاحیت مقرر در تبصره 2 ماده 6 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری توسط هیات وزیران جمعیت بخش باید حداقل ده هزار نفر باشد و بر همین اساس و با توجه به اینکه برمبنای نامه شماره 16027؍1401 مورخ 1؍8؍1401 مرکز آمار ایران، مجموع جمعیت واحدهـای تشکیل ‌دهنده بخش سیستان (شامـل دهستان زفره، دهستان سیستان و شهر سجزی) براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 تعداد 8179  نفر اعلام شده است و معاون امور حقوقی دولت (حوزه معاونت حقوقی ریاست جمهوری) و مدیرکل تقسیمات کشوری وزارت کشور نیز در جلسه مورخ 13؍10؍1401 هیات عمومی دیوان عدالت اداری برای احراز نصاب ده هزار نفر در بخش مزبور هیچ مستندی ارایه نکردند، لذا بندهای (ب) و (پ) تصویب‌نامه شماره 46291؍ت58615 هـ مورخ 28؍4؍1400 هیات وزیران که متضمن تشکیل بخش سیستان در شهرستان اصفهان از ترکیب دو دهستان زفره و سیستان و شهر سجزی با مرکزیت شهر سجزی است، با توجه به عدم حصول نصاب مزبور و به دلیل مغایرت با ماده 6 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./

مهدی دربین

هیات عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری