بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 140109970905811285
تاریخ دادنامه: 19؍7؍1401
شماره پرونده: 0003694
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای مسعود خادمی
موضـوع شکـایت و خـواسته: ابطال مـاده 19 آیین نامه اجـرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری مصوب 8؍5؍1385 هیات وزیران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه تکمیلی ابطال مـاده 19 و بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده 29 آیین نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری مصوب 8؍5؍1385 هیات وزیران را خواستار شده و در مقام تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
" ماده 19 آیین نامه اجرایی به هیات های بدوی و تجدیدنظر اختیار داده است که در صورت تشخیص، متهم را به هیات دعوت نماید در حالی که:
در مقام مقایسه با قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری که در دعاوی و اتهامات بسیار ناچیز به ضرورت تشکیل جلسه رسیدگی با حضور خوانده و متهم اشاره می کند، با توجه به تاثیر و اهمیت تصمیمات هیات های بدوی و تجدیدنظر در زندگی و آینده یک فرد، لزوم حق حضور متهم و دفاع از خود اولی است. لازم به ذکر است تصمیمات هیات های مذکور ممکن است تا 10 سال فرد را از شرکت در آزمون نیز محروم نماید.
در ماده 19 صرفاً به امکان حضـور متهـم اشـاره شده است در حالی که طبق اصـل 35 قانون اساسی همه حق دارند
از وکیل استفاده نمایند. هر چند در اصل مذکور از عنوان دادگاه استفاده شده است ولی اهمیت دفاع از حق موجب این الزام گردیده است که در این مورد نیز مصداق دارد.
با توجه به اینکه سازمان سنجش آموزش کشور و هیات های بدوی و تجدیدنظر با استفاده نادرست از این امکان حقوقی موجب تضییع حقوق داوطلبان زیادی گردیده اند، لذا تقاضای ابطال مصوبه از زمان تصویب مورد تقاضا است."
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر می باشد:
" آیین نامه اجـرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری
…….
ماده 19- هیات بدوی یا تجدیدنظر می تواند در صورت لزوم متهم را در هر مرحله از جریان رسیدگی دعوت نماید. – معاون اول رییس جمهور"
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون امور حقوقی دولت (حوزه معاونت حقوقی رییس جمهور) به موجب لایحه شماره 21988؍47642-17؍2؍1401 اعلام کرده است:
"ماده 19 آیین نامه مورد شکایت اشعار می دارد: «هیات بدوی یا تجدیدنظر می تواند در صورت لزوم متهم را در هر مرحله از جریان رسیدگی دعوت نماید.» عبارت مزبور اولاً، نافی حق متهم مبنی بر مراجعه به هیات های مذکور و ارایه دلایل و مدارک لازم در فرآیند رسیدگی نیست؛ همچنان که در ماده 13 آیین نامه نیز مقرر شده است: «متهم می تواند در مهلت تعیین شده جواب کتبی و مدارکی را که در دفاع از خود دارد به هیات بدوی تسلیم کند.» ثانیاً، تصریح به عبارت «متهم» در ماده 19 آیین نامه، نافی این نیست که متهم می تواند همراه با وکیل خود در جریان رسیدگی توسط هیات های بدوی و تجدیدنظر حضور پیدا کند و در این باره، علاوه بر این که در ماده 8 آیین نامه به حق متهـم به همـراه داشتن وکیل در فـرآیند رسیدگی اشـاره شده است، طبق بند 2 ماده 12 مصـوبه شورای عالی اداری در خصوص حقوق شهروندی در نظام اداری مصوب 9؍11؍1395، «هر فردی در همه مراحل رسیدگی اداری حق استفاده از وکیل را دارد و باید از مهلت کافی جهت تنظیم و تکمیل پرونده، ارایه ادله، معرفی شهود یا پاسخ به مطالب مطرح شده علیه خود برخوردار باشد.» لذا اعتراض شاکی به مغایرت ماده 19 آیین نامه با روح و نص قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری وارد نیست."
پـرونده در اجـرای مـاده 84 قانـون تشکیـلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیـوان عـدالت اداری ارجـاع شـد و این هیات به موجب دادنامه شماره 140109970906010349-31؍5؍1401 بند (الف) ماده 29 آیین نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
در خصوص دادخواست آقای مسعود خادمی به خواسته ابطال بندهای (ب) و (ج) ماده 29 آیین نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری به جهت اینکه هیات عمومی دیوان عدالت اداری در مقام رسیدگی به تقاضای ابطال بند (ب) ماده 29 قانون مذکور، به موجب دادنامه شماره 88؍56-13؍2؍1388 و هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری نیز در مقام رسیدگی به بند (ج) آن به موجب رای شماره 9809970906010926-15؍11؍1398 رای به رد شکایت صادر کرده بود، معاون قضایی دیوان عدالت اداری به لحاظ انتفاء موضوع مورد رسیدگی در اجرای ماده 85 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری طی دادنامه شماره 140109970905810994-16؍6؍1401 قرار رد شکایت صادر کرد.
«رسیدگی به تقاضای ابطـال ماده 19 آیین نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری در دستور کار هیات عمومی قرار گرفت.»
هیات عمـومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 19؍7؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
هرچند برمبنای اصول سی و دوم، سی و چهارم و سی و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حق دادخواهی و دفاع مورد پذیرش و تاکید قانونگذار اساسی قرار گرفته است، ولی شیوه اعمال آن براساس نوع دعوا میتواند حضوری یا کتبی باشد. بر همین اساس و نظر به اینکه اولاً در مقرره مورد شکایت اصل حق دفاع مورد پذیرش قرار گرفته و صرفاً الزامی به دفاع حضوری تشخیص داده نشده و مقرر شده است که هیات بدوی یا تجدیدنظر میتواند در صورت لزوم متهم را در هر مرحله از جریان رسیدگی دعوت نماید و ثانیاً ماده 8 آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری نیز متضمن پیش‌بینی حق برخورداری از وکیل بوده و این حق را به رسمیت شناخته است و به استناد همین ماده از آیین‌نامه می‌توان حق برخورداری از وکیل را در همه فرآیندهای رسیدگی به تخلّفات مربوط به آزمون های سراسری از جمله مورد مربوط به ماده 19 آیین‌نامه استنباط کرد، بنابراین تصویب ماده 19 آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلّفات و جرایم در آزمون های سراسری مصوب 8؍5؍1385 هیات وزیران در حدود اختیار مرجع وضع آن بوده و مغایرتی با قوانین ندارد و ابطال نشد./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
