بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905811069

تاریخ دادنامه: 8؍6؍1401

شماره پرونده: 0004162

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای محمد شبستری خیابانی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند (الف-4) از دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار در رشته های تخصصی دندانپزشکی سال 1401 (دوره 36)

گـردش کار: شـاکی به موجب دادخـواستی ابطال بند (الف-4) از دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار در رشته های تخصصی دندانپزشکی سال 1401 (دوره 36) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

" به استحضار می رساند مرکز سنجش پزشکی وزارت بهداشت در اقدامی عجیب اقدام به انتشار دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار در رشته های تخصصی دندانپزشکی سال1401-دوره 36 در سایت خود کردند که با توجه به آن سربازان وظیفه دندانپزشک از ادامه تحصیل و شرکت در آزمون مقطع تخصصی محروم شدند و ادامه تحصیل دندانپزشکان عمومی سرباز فقط منوط به داشتن کارت پایان خدمت شده است و طبق این اطلاعیه سربازان دارای مدرک دکتری دندانپزشکی اجازه ثبت نام در آزمون دستیاری دندانپزشکی را ندارند (حتی در صورت داشتن اجازه ادامه تحصیل و اعطای معافیت تحصیلی توسط سازمان وظیفه عمومی و ستاد کل نیروهای مسلح) با توجه به تصمیم فوق موارد ذیل را معروض می دارم:

بر اساس تبصره 2 ماده 35 قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 22؍8؍1390 مجلس شورای اسلامی ترخیص کارکنان وظیفه بدون غیبت اولیه در حین خدمت جهت ادامه تحصیل در مقاطع کار شناسی و بالاتر به جز در زمان های اضطراری و جنگ بلامانع  است. که اطلاعیه فوق بر خلاف قانون مذکور است و عملاً امکان شرکت و حتی ثبت نام در آزمون مقطع بالاتر دستیاری از دندانپزشکان سرباز سلب شده است. نکته قابل توجه این است که اجرای بنده 36 قانون مذکور مبنی بر خروج سربازان وظیفه جهت ادامه تحصیل در خارج کشور هیچ تغییری نداشته است ولی تبصره2 که امکان ادامه تحصیل به سربازان وظیفه را در داخل کشور می داد اجرا نمی شود.  این مصوبه به نوعی به طور عامدانه باعث تشویق دندانپزشکان وظیفه سرباز به تحصیل در خارج از کشور است به طوری که دندانپزشکان وظیفه سرباز در صورت داشتن پذیرش از دانشگاه های خارج از کشور فوراً از خدمت ترخیص و بدون انجام تعهدات سربازی از کشور خارج می شوند و به تحصیل می پردازند ولی همین دندانپزشکان اجازه حتی شرکت در امتحان تخصص را در کشور خود ندارند! که باعث تشویق دندانپزشکان جوان کشور به مهاجرت جهت ادامه تحصیل به کشورهای دیگر و از بین رفتن سرمایه های علمی و نیروی کار متخصص کشور است با این مصوبه دندانپزشکان جوان سرباز نخبه که بعضا رتبه های برتر کنکور سراسری دانشگاه ها بوده اند از ادامه تحصیل و خدمت به مردم کشور خود محروم میشوند و چاره ای جز رفتن به کشور های بیگانه ندارند .

با توجه به این نکته که وجود دندانپزشکان متخصص زیر بنای توسعه سلامت و خودکفایی کشور است مصوبه فوق عملاً امکان ادامه تحصیل دندانپزشکان سرباز را از بین برده و بر خلاف اصل 30 ام قانون اساسی مبنی برموظف بودن دولت به توسعه تحصیلات عـالی تا سر حـد خودکفـایی کشـور است. به بیان دیگر مطـابق مصـوبه فوق سرباز دندان پزشک اجازه ادامه تحصیل در کل جهان را دارد و برایش معافیت تحصیلی هم صادر میشود ولی در کشور خودش ایران اجازه ندارد!! برای مثال بر اساس این مصوبه تبعیض آمیز سرباز وظیفه دندانپزشک هنگ مرزی تایباد در جنوب کشور بعد از 9 ماه خدمت سربازی در منطقه عملیاتی درگیر نمیتواند در آزمون دستیاری پذیرش دانشجوی کشور خـودش شـرکت کند و در دانشگـاه زاهدان تخصـص بخـواند ولی سـرباز دندانپزشک ثروتمندی که توانسته در دانشگاه قبرس با پرداخت چندین هزار دلار شهریه پذیرش بگیرد به راحتی اجازه ادامه تحصیل دارد!  به استناد ضمیمه یک شامل شرح وظایف مرکز سنجش آموزش پزشکی کشور مصوبات مورد اعتراض از حیطه وظایف و اختیارات مرکز، خارج است. سیاق وظایف ذکر شده حاکی از این است که به جز سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی کلی برگزاری آزمون و مسیولیت اجرایی و اطلاع‌رسانی و پژوهشی حول محور آزمون اختیار و تعیین محدودیت‌ها، شاخص‌ها و خصوصیات داوطلبان به مرکز سنجش داده نشده است 

بر اساس «اصل در دسترس بودن و ایجاد امکانات عادلانه برای همه» دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار در رشته های تخصصی دندانپزشکی سال1401-دوره 36 مرکز سنجش آموزش پزشکی باعث تبعیض بین سربازان مختلف شده است بطوری که تمامی سربازان وظیفه حین خدمت اجازه ادامه تحصیل در مقطع بالاتر را دارند و فقط به سربازان دندانپزشک امکان ادامه تحصیل داده نشده است. مصداق بارز تبعیض و در تضاد با اصل برابری هاست. که این موضوع باعث ناراحتی شدید و تضعیف روحیه سربازان دندانپزشک در نقاط مختلف ایران اسلامی شده است و  باعث تبعیضات ناروا و خلاف وجدان شرف و عرف علمی کشور است و نکته دیگر اینکه اصل حقوقی و اخلاقی پیش ‌بینی‌ پذیری با این مصوبات نادیده گرفته شده و به یک باره برنامه‌ریزی بعضاً چندساله داوطلبان و آرامش آنان و خانواده‌شان در اثر این تغییر شرایط غافلگیرانه و نابه‌هنگام که خارج ازحدود و اختیارات مرجع مصوب می‌باشد از بین رفته است بطوری که طبق بند (الف-4) اطلاعیه های قبلی دندانپزشکان سرباز بر مبنای رویه سالیان دراز قبلی در برگزاری آزمون دستیاری  با پرداخت هزینه های بعضاً سنگین در دوران سربازی به مطالعه پرداخته اند که با مصوبه فوق ضرر زیادی به آنان وارد شده است. حق مکتسبه و انتظارات مشروع و بدیهی مترتب بر رویه سال‌های پیشین با این دخالت نابه‌جا و خارج از حدود اخـتیارات این مرکـز نادیده گرفته شـده است. بسـیاری از دندانپزشک – سـربازها زمـان فـارغ‌ التحصیلی و ارایه پایان‌نامه و مرخصی‌های تحصیلی خود را با توجه به امکان و اجازه ناشی از رویه‌های مرسوم و معمول شرکت در آزمون، تنظیم کرده‌اند.

 برنامه‌های متفاوت زندگی خود را بر پایه امکان‌سنجی مترتب بر مقررات معمول گذشته چیده‌اند. این مصوبه نه تنها با بند 9 اصل سوم قانون اساسی که می‌گوید: «رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی» در تعارض است، بلکه بند اول اصل سوم را نیز که تکلیف ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی را بر دوش دولت می‌گذارد را نیز با بی‌اعتنایی به بند ششم همین اصل که می‌گوید «محو هر گونه استبداد، خودکامگی و انحصارطلبی» جزء وظایف دولت است، مخدوش می‌سازد. در نظام جمهوری اسلامی و بر اساس سیاست های کلی فرماندهی کل قوا و ستاد کل نیروهای مسلح همواره تحصیل علم و دانش مقدم بر خدمات وظیفه اجباری بوده است و در صورتی که فرد تکالیف خود در ثبت‌نام برای اعزام به خدمت وظیفه اجباری انجام داده باشد از مزایای شرکت در آزمون‌های سراسری بهره‌مند می‌شود و در واقع بند اول اصل 43 که آموزش و پرورش را به عنوان نیاز اساسی مردم ارج نهاده و جزء حقوق آنان محسوب کرده، محقق می‌شود که با مصوبه فوق این ارزش ها نادیده گرفته شده است  همچنین به استحضار می رساند بر اساس «اصل برابری و رفع تبعیضات ناروا» در دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار در رشته های تخصصی دندانپزشکی سال1401-دوره 36  مرکز سنجش آموزش پزشکی باعث تبعیض بین دندانپزشکان مشمول نظام وظیفه و بقیه دندانپزشکان شده به طوری که بقیه دندانپزشکان (دندانپزشکان مشمول طرح نیروی انسانی وزارت بهداشت) با استفاده از بند های خاص قرار داده شده به طرقی امکان شرکت در آزمون دستیاری را داشته و این حق فقط و فقط از دندانپزشکان مشمول نظام وظیفه گرفته شده است."

  متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است: 

" ضوابط و نحوه برگزاری آزمون:

……. 

شرایط اختصاصی:

الف) داشتن مدرک دکترای عمومی دندان پزشکی، یا دانشجویان سال آخر دندان پزشکی عمومی مشروط بر این که تا تاریخ 31؍6؍1401 فارغ التحصیل شده و مشمول یکی از بندهای زیر باشند:

…….

الف-4: داوطـلبان ذکور مشمـول انجام خدمت وظیفه عمـومی در صورتی که مشمول یکی از بندهای «الف-1»، «الف-2» یا «الف-3» بالا باشند، با رعایت شرایط بندهای مذکور می توانند در آزمون شرکت کنند. برای این گروه از داوطلبان در صورت قبولی، معافیت موقت تحصیلی صادرخواهد شد."

   در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 200؍107 مورخ 4؍2؍1401 به طور خلاصه توضیح داده است که:

" شاکی به موجب دادخواست مطروحه مدعی است دندانپزشکان عمومی مشمول خدمت نظام وظیفه از شرکت در آزمون منع شده اند و ادامه تحصیل ایشان منوط به دارا بودن کارت پایان وظیفه گردیده است. این در حالی است که در هیچ قسمتی از دفترچه یاد شده چنین ماده و یا بندی مشاهده نمی گردد و در دفترچه راهنمای آزمون مزبور صرفاً شرایط عمومی و اختصاصی متقاضیان شرکت در آزمون وفق قوانین لازم الاجرا درج شده است. صرف نظر از مراتب مذکور با توجه به دادخواست مطروحه دایر بر اعتراض شاکی دایر بر ممنوعیت اجازه شرکت سربازان وظیفه از شرکت دستیاری دندانپزشکی در دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دندانپزشکی سال 1401 شایان ذکر است. بر اساس بند (الف-4) از دفترچه مذکور مقرر شده است: «داوطلبان ذکور مشمول انجام خدمت وظیفه عمومی در صورتی که مشمول یکی از بندهای الف-1، الف-2، الف-3 باشند، با رعایت شرایط بندهای مذکور می توانند در آزمون شرکت کنند. برای این گروه از داوطلبان در صورت قبولی، معافیت موقت تحصیلی صادر خواهد شد.» به موجب بندهای مذکور برخی از شروط اختصاصی برای شرکت در آزمون اعلام شده است:

الف:داشتن مدرک دکتری عمومی دندانپزشکی، یا دانشجویان سال آخر دندانپزشکی عمومی مشروط بر اینکه تا تاریخ 31؍6؍1401 فارغ التحصیل شده و مشمول یکی از بندهای زیر باشند:

الف-1:مشمولان آیین نامه تسهیل ادامه تحصیل دانشجویان استعداد درخشان به مقاطع بالاتر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

الف-2: دانشجویان دندانپزشکی عمومی متاهل به استناد قانون تسهیل ازدواج جوانان

الف-3: دانشجویان دندانپزشکی عمومی که به هر دلیل از انجام خدمات طرح نیروی انسانی معاف هستند.

در ارتباط با موارد اعلامی فوق اشاره می نماید، به موجب بندهای 1 و 4 ماده 1 قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمـان و آمـوزش پزشکی مصوب سال 1367، یکی از وظایف اصـلی وزارت متبوع، تدوین و ارایه سیاست ها، تعیین خط مشی ها و نیز برنامه ریزی برای فعالیت های مربوط به تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی و تعیین رشته ها و مقاطع تحصیلی مورد نیاز کشور و اجرای برنامه های تربیت انسانی گروه پزشکی در جهت نیل به خودکفایی تعیین شده است. به موجب ماده 1 قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب سال 1375 مقرر شده است: «کلیه افراد ایرانی با تحصیلات فوق دیپلم و بالاتر که پس از تاریخ 1؍4؍1367 از مراکز آموزش عالی گروه پزشکی در داخل یا خارج از کشور فارغ التحصیل شده یا می شوند و خدمت آنان از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد نیاز اعلام می گردد، مکلفند حداکثر مدت 24 ماه اول پس از فراغت از تحصیل خود را در داخل کشور و در مناطق مورد نیاز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تشکیلات تابعه آن خدمت نمایند.»

موارد معافیت از انجام خدمات موضوع قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان نیز صراحتاً توسط قانونگذار تعیین گردیده است. به موجب ماده 2 قانون مذکور مقرر شده است: «همسران و فرزندان شهداء آزادگان و مفقودین جنگ تحمیلی، یک نفر برادر یا خواهر شهید یا مفقود، برادران و خواهران دو شهید یا بالاتر، آزادگان، جانبازان انقلاب اسلامی بالای بیست و پنج درصد، مادرانی که حضانت فرزند خود را به عهده دارند و نیز تک فرزند خانواده از انجام خدمات موضوع این قانون معاف هستند و در صورت تمایل افراد مذکور و نیاز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این گروه می توانند از مزایای این قانون بهره مند شوند.» همچنین ماده 12 قانون نیز اعلام می دارد: «مشمولان این قانون که به سن بالای 45 سالگی رسیده باشند، از انجام خدمات موضوع این قانون معاف می باشند.»

بر این اساس به موجب قانون مذکور، کلیه فارغ التحصیلان مقطع پزشکی عمومی (به غیر از افرادی که به موجب نص صریح قانون از خدمات مذکور معاف هستند) در صورتیکه سابقاً خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان خود را نگذرانده باشند (این امکان وجود دارد قبل از تحصیل در رشته پزشکی عمومی در رشته دیگر گروه پزشکی تحصیل نموده باشند و خدمات موضوع قانون یاد شده را پس از فارغ التحصیلی در آن رشته طی کرده باشند) موظفند بلافاصله پس از فراغت از تحصیل در مقطع پزشکی عمومی، خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان خود را شروع نمایند. بر این اساس و با توجه به اینکه دوره تحصیلی مقطع تخصص تمام وقت می باشد و امکان هم زمان انجام خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان و تحصیل در مقطع تخصص امکان پذیر نبوده، مشمولین قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان قبل از اتمام تعهدات موضوع قانون یادشده، مجاز به تحصیل در مقطع تخصص نخواهند بود. بر این اساس در انجام خدمت موضوع قانون مذکور تفاوتی بین مشمولان خدمت نظام وظیفه و یا غیر آن نبوده و مشمولان ماده1 قانون مذکور، قبل از انجام خدمات موضوع این قانون اجازه شرکت در آزمون دستیاری را ندارند مگر در موارد ذیل یا در صورت معافیت از خدمات موضوع قـانون یاد شده وفق مـواردی که در همـان قانون اعلام شده است.

همچنین شایان ذکر است قانونگذار در سال 1384 نیز وفق قانون تسهیل ازدواج جوانان مقرر نموده دانشجویان متاهل رشته های پزشکی مجازند قبل از انجام خدمت سربازی و طرح خدمت نیروی انسانی در آزمون دوره های تخصی شرکت کنند. بر این اساس به موجب قانون مذکور صرفاً دانشجویان متاهل رشته پزشکی (افرادی که در زمان دانشجویی متاهل هستند) مجازند قبل از شروع خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان (که زمان آغاز آن در 24 ماه اول فراغت از تحصیل آنان است) یا شروع خدمت سربازی پس از فراغت، یک بار در آزمون دستیاری شرکت نمایند و در صورت قبولی ادامه تحصیل دهند. بر اساس تصمیمات کمیسیون موضوع مواد 2 و 3 آیین نامه اجرایی قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان دانشجویان ترم آخر رشته پزشکی عمومی مشمول خدمات موضوع قانون مشمول آیین نامه تسهیل ادامه تحصیل دانشجویان ممتاز استعداد درخشان مجاز به شرکت در آزمون پذیرش دستیار تخصصی صرفاً برای یک نوبت گردیده اند. شرایط کسب عنوان استعداد درخشان در آیین نامه های مربوطه درج شده است. بنابراین مفاد دفترچه راهنمای آزمون دستیاری دندانپزشکی صرفاً اعلام مجدد قوانین و ضوابط فوق الذکر برای تاکید و یادآوری به متقاضیان آزمون دستیاری بوده و هیچ مقرره و ضابطه جدیدی در دفترچه مذکور درج نگردیده است. بر این اساس در صورتی که فارغ التحصیلان مقطع دندانپزشکی عمومی دارای هر کدام از شروط مندرج در بندهای اعلامی در دفترچه باشند، اجازه شرکت در آزمون یاد شده را دارند و متقاضیان فاقد شرایط مذکور به دلیل منع قانونی ناشی از ضوابط و مقررات پیشگفت مجاز به شرکت در آزمون یاد شده نمی باشند.

اشاره می نماید به موجب ماده 3 قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان مقرر شده است، مدت خدمت دوره ضرورت و دوره احتیاط مشمولان این قانون که در حرفه پزشکی انجام شود از کل خدمت مقرر در این قانون کسر می گردد. بنابراین با توجـه به اینکه برخـی از متقـاضیان شرکت در آزمـون دستیاری به جای انجام خدمـات موضـوع قـانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان متقاضی انجام خدمت وظیفه در حرفه پزشکی می گردند، مدت انجام خدمات ایشان در کسوت نظام وظیفه اگر در حرفه پزشکی انجام شود از میزان خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان ایشان کسر می گردد. لکن این مشمولان نیز وفق قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان بدون ارایه گواهی پایان خدمات موضوع قانون یاد شده، اجازه شرکت در آزمون مقطع تخصص را ندارند. شایان ذکر است، شرایط شرکت در هر آزمونی نه صرفاً آزمون های وزارت بهداشت بلکه تمامی آزمون های کشور به موجب اطلاعیه های قبل از برگزاری آن آزمون و دفترچه راهنمای همان آزمون اعلام می گردد که شرایط داوطلبان متقاضی شرکت در آزمون سی و ششمین دوره پذیرش دستیار تخصصی برای ورود به دوره دستیاری دندانپزشکی سال 1402-1401 نیز در مرداد ماه سال 1400 و قبل از انتشار دفترچه راهنمای آزمون به موجب اطلاعیه شماره 1 مرکز سنجش آموزش پزشکی در خصوص آزمون دستیاری دندانپزشکی انتشار یافته است. بر این اساس استناد شاکی به دفترچه راهنمای آزمون سال های گذشته و استناد به حق مکتسب با مستند قراردادن دفترچه آزمون سال های قبل فاقد وجاهت قانونی است.

   هیات عمـومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 8؍6؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً براساس ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب 25؍6؍1375 هیات وزیران : «توزیع فارغ‌التحصیلان گروه های پزشکی و پیراپزشکی در مناطق مورد نیاز با اولویت مناطق محروم با نظر کمیسیونی است که اعضای آن توسط وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین می‌شود» و برمبنای تصمیمات کمیسیون موضوع این ماده مقـرر شده است که دانشجـویان ترم آخر رشته‌های پزشکی عمومی که مشمول آیین‌نامه‌ تسهیل ادامه تحصیل دانشجویان استعداد درخشان به مقاطع بالاتر شده‌اند، صرفاً برای یک نوبت مجاز به شرکت در آزمون پذیرش دستیار تخصصی هستند. ثانیاً به موجب تبصره ماده 10 قانون تسهیل ازدواج جوانان مصوب 27؍9؍1384 : «دانشجویان متاهل رشته‌های پزشکی مجازند قبل از انجام خدمت سربازی و طرح خدمت نیروی انسانی در آزمون دوره‌های تخصصی شرکت کنند.» ثالثاً دانشجویان رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی عمومی نیز که به هر دلیل (و از جمله شمول معافیت مقرر در ماده 2 قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب سال 1375 بر آنها) از انجام خدمات طرح نیروی انسانی معاف هستند، محدودیتی برای شرکت در آزمون دستیار تخصصی ندارند. بنا به مراتب فوق، بند (الف-4) دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار در رشته‌های تخصصی دندانپزشکی در سال 1401 که براساس آن داوطلبان ذکور مشمول انجام خدمت وظیفه عمومی در صورتی که از مشمولان آیین‌نامه‌ تسهیل ادامه تحصیل دانشجویان استعداد درخشان به مقاطع بالاتر در وزارت بهداشت و یا دانشجویان دندانپزشکی عمومی متاهل باشند و یا از آن دسته از دانشجویان دندانپزشکی عمومی باشند که به هر دلیل از انجام خدمات طرح نیروی انسانی معاف هستند، می‌توانند در آزمون دستیار تخصصی دندانپزشکی شرکت کنند، در راستای قوانین و مقررات حاکم بوده و خارج از حدود اختیار نیست و ابطال نشد./

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری

Powered by Froala Editor