بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 140109970905810767 الی 140109970905810783
تاریخ دادنامه: 21؍4؍1401
شماره پرونده ها: 0002926- 0002925-0002924-0002884-0002883-0002882-0002881-0002880
0002982-0002981-0002980-0002979-0002931-0002930-0002929-0002928-0002927
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: خانم ها ناهید رستگار، زینب ذوقی، مهین برون، مریم برون، فاطمه حسینی، شهناز بختیاری صفقلی، زینت رخشانی، فاطمه ختایی، پروین صالحی، پریوش مرادی، مریم گرک یراق، لیلا علی پور، پروین برون، فاطمه بی بی موسویون، زیبا خزایی، فریده فارسیمدان، میهن تاج حسینی دهدشتی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 5 قسمت 3-8 از مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست هایی با متن مشابه ابطال تبصره 5 قسمت 3-8 از مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند که:
" احتراماً به استحضار می رساند، در تبصره 5 قسمت 3-8 مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت، عنوان گردیده است، فرزندان و نوادگان اناث که بر اساس مقررات مستحق دریافت مستمری می باشند می بایستی به صندوق ها مراجعه و کتباً درخواست مستمری بنمایند که در صورت واجد شرایط بودن، مستمری از تاریخ تقاضای توسـط صندوق هـا برقرار خـواهد شد. این در حـالی است که در بند (ب) بخـش 5-14 مجموعـه مقـررات اداری و استخدامی صنعت نفت مصوب شورای اداری و استخدامی صنعت نفت صراحتاً عنوان شده است « فرزندان و نوادگان دختر بعد از سن 20 سالگی مشروط بر عدم ازدواج و نداشتن شغل و درآمد مستقل و عملاً زندگی تحت تکفل کارمند، با سپردن تعهد نسبت به دارا بودن شرایط مزبور»؛ به عبارت دیگر با وجود اینکه شروط « درخواست کتبی» و «از تاریخ تقاضا» در بند (ب) بخش 5-14 مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت وجود ندارد لکن کماکان بر اساس تبصره 5 قسمت 3-8 کتابچه مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت با پرداخت سهم فرزندان اناث و نوادگان دختر از تاریخ تقاضا حقوق مکتسبه آنان تضییع می گردد! و اسف بارتر اینکه با همین مقررات منسوخه و ملغی الاثر شکایت برخی از ذینفعان برخلاف موازین قانونی رد گردیده است و نمونه آن دادنامه شماره 338612-12؍2؍1400 صادره توسط شعبه 25 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری در خصوص خانم عقیله داودی اهوازی می باشد که شکایت ایشان نیز به استناد همین مقررات ملغی الاثر و فاقد اعتبارِ تبصره 5 قسمت 3-8 مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت، ابتدا در شعبه بدوی 44 رد شده است. مضافاً اینکه در دادنامه های شماره 489- 490 مورخ 6؍11؍1389 و شماره 603-28؍6؍1396 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز مستند به بند (پ) ماده واحده قانون « اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب 28؍9؍1338 و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث با اصلاحات بعدی» پرداخت حقوق وظیفه و مستمری نسبت به فرزندان و نوادگان اناث را علی الاطلاق منوط به نداشتن شوهر و شغل دانسته است و مقید نمودن برقراری حقوق وظیفه و مستمری به تاریخ تقاضا، مغایر با اطلاق مندرج در قانون تشخیص داده شده است.
با عنایت به مراتب فوق اولاً: ماهیت و اعتبار قانونی مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت بر بند 4 ماده 2، مـاده 40 آیین نامه ماده 10 قـانون وظایف و اختیـارات وزارت نفت بخش 03-1 و قسمت 7-04-1 مجموعـه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت استوار می باشد در حالی که مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت فاقد تعریف مشخص قانونی در اسناد بالادستی از جمله آیین نامه ماده 10 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت می باشد. ثانیاً: با عنایت به ابلاغیه شماره 242176-2؍20 مورخ 26؍5؍1395 وزیر نفت در خصوص تصویب و ابلاغ آخرین مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت و تاکید شورای اداری و استخدامی صنعت نفت در بخش 06-1 فصل اول مجموعه مقررات اداری و استخدامی هرگونه مقررات مجری و مورد عمل در وزارت نفت و شرکت های اصلی و فرعی تابعه و سازمان های ستادی مستقل که مغایر با مقررات مندرج در مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت می باشد، ملغی الاثر و فاقد اعتبار است و هیچ یک از مقامات و مسیولین نباید تصمیماتی اتخاذ نمایند که با مقررات اداری و استخدامی مندرج در این مجموعه متناقض یا مغایر باشد بنابراین مفاد تبصره 5 قسمت 3-8 مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت، با مفاد بند (ب) بخش 05-14 مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت مغایر می باشد. "
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
" مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت
…………….
8-3 بازماندگان تحت تکفل و واجد شرایط دریافت مستمری
بازماندگان کارمندان متوفی که می توانند از مستمری تعیین شده در این مقررات بهره مند شوند عبارتند از:
الف- همسر؍ همسران دایمی
ب- فرزندان و نوادگان تحت تکفل و واجد شرایط
……
تبصره 5: فرزندان و نوادگان اناث که بر اساس این مقررات مستحق دریافت مستمری می باشند، می بایستی به صندوق مراجعه و کتباً تقاضای برقرای مستمری بنمایند که در صورت واجد شرایط بودن، مستمری از تاریخ تقاضا توسط صندوق برقرار خواهد شد. "
در پاسخ به شکایت مذکور، نماینده حقوقی وزارت نفت به موجب لایحه شماره 8652-15؍1؍1401 توضیح داده است که:
" به استحضار می رساند: بر اساس تبصره 4 ردیف 2 بند (الف) مقررات بازنشستگی که به موجب ابلاغ مصوبه هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران جلسه 1255-11؍5؍1379 و با توجه به قانون اصلاح پاره ای از مقررات مربوط به حقوق بازنشستگی بانوان شاغل، خانواده ها و سایر کارکنان مصوبه 12؍12؍1379 مجلس شورای اسلامی اصلاح گردیده است، فرزندان و نوادگان اناث که قبلاً تحت تکفل کارمند بوده اند چنانچه بعد از فوت کارمند متارکه نموده و یا شوهر آنان فوت نمایند تا زمانی که ازدواج ننموده و دارای شغل نباشند مشمول دریافت مستمری می باشند. در تبصره 5 مصوبه مزبور به صراحت اعلام گردیده است، برقراری مستمری در مورد افراد واجد شرایط از تاریخ مراجعه آنان خواهد بود. شایان ذکر است مستند به ماده 40 آیین نامه نظام های اداری و استخدامی کارکنان صنعت نفت مصوبه هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران به عنوان مقررات ملاک عمل مورد تایید می باشد.
همچنین بر اساس مفاد جزء (ب) بخش 05-14 فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان، فرزندان و نوادگان دختر بعد از سن 20 سالگی مشروع بر عدم ازدواج و نداشتن شغل و درآمد مستقل و عملاً زندگی تحت تکفل کارمند یا سپردن تعهد نسبت به دارا بودن شرایط مشمول دریافت مستمری می باشند. حسب صراحت ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، کارکنان وزارت نفت و شرکت های تابعه از نظر بازنشستگی و امـور رفاهی تابع صندوق های بازنشستگی، پس انـداز و رفـاه کارکنان صنعت نفت می باشند. بر این مبنا طبق رویه مقررات مورد عمل در صندوق های مذکور در ارتباط با پرداخت مستمری به فرزندان و نوادگان اناث که بر اساس مقررات مستحق دریافت مستمری می باشند، فرد ذینفع می بایستی به صندوق ها مراجعه و کتباً تقاضای برقراری مستمری بنمایند که در صورت واجد شرایط بودن، مستمری از تاریخ تقاضا توسط صندوق ها برقرار خواهد شد. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 21؍4؍1401 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 رسیدگی به شکایات، تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداریها و موسسات عمومی غیردولتی در مواردی که مقررات مذکور به علّت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز و یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایف موجب تضییع حقوق اشخاص می شود، از جمله صلاحیتها و وظایف هیات عمومی دیوان عدالت اداری است. با توجه به حکم قانونی مذکور، اولا: حسب پاسخ شماره 8652-15؍1؍1401 معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت نفت در موضوع مـورد اعتراض مـاده 40 آیین نامه نظام های اداری و استخدامی کارکنان صنعت نفت که مصوب هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران است ملاک عمل می باشد و با بررسی صورت گرفته توسط هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعـی دیوان عدالت اداری که نتیجه آن طی شماره 140031920001111442-6؍4؍1401 اعلام شده: «آنچه تحت عنوان مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت مورد شکایت قرار گرفته صرفاً مجموعه ای از مقررات وضع شده توسط مقامات مختلف در برهه های زمانی مختلف بوده که جهت سهولت دسترسی کارمندان صنعت نفت جمع آوری شده است و از این حیث مشمول تعریف مصوبه نمی باشد.» و تبصره 5 قسمت 3-8 از مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت که در این پرونده مورد شکایت قرار گرفته، فاقد ماهیت مقرره الزام آور بوده و از طرف وزارت نفت قابل استناد و اجرا نیست و ثانیاً براساس تبصره (5) ردیف (2) از بند (الف) مصوبه شماره 201121801-/1255-6؍6؍1379 هیات مدیره شرکت ملّی نفت ایران : «برقراری مستمری در مورد افراد واجد شرایط از تاریخ مراجعه آنان خواهد بود…» و این مقرره درخصوص موضوع مقرره مورد اعتراض حاکم است. بنا به مراتب فوق، تبصره 5 قسمت 3-8 از مجموعه مقررات بازنشستگی کارمندان صنعت نفت از جهت آنکه به دلیل حاکمیت تبصره (5) ردیف (2) از بند (الف) مصوبه شماره 201121801-/1255-6؍6؍1379 هیات مدیره شرکت ملّی نفت ایران بر موضوع، در حال حاضر از سوی وزارت نفت قابل استناد و اجرا نیست، بنابراین از مصادیق مقررات موضوع بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 محسوب نمی‌شود و رسیدگی به آن در هیات عمومی دیوان عدالت اداری قابل طرح نیست./
مهدی دربین
هیات عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری
