بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905810608

تاریخ دادنامه: 31؍3؍1401

شماره پرونده: 9903263

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

متقاضیان: تعدادی از قضات دیوان عدالت اداری 

موضوع شکایت و خواسته: اعتراض به رای شماره 140009970906010790-7؍6؍1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در راستای اجرای بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392

     گردش کار: هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در مقام رسیدگی به درخواست ابطال دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 115 مصوب جلسه سیصد و چهل و ششم مورخ 10؍12؍1393 و دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 122 مصوب جلسه یکصد و بیست و دوم مورخ 13؍4؍1395 دانشگاه پیام نور، به موجب دادنامه شماره 140009970906010790-7؍6؍1400 به شرح زیر به رد شکایت، رای صادر کرده است:

" 1- براساس بند 4 جزء (ب) ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383 یکی از ماموریت‌ های اصلی و حدود اخـتیارات وزارت علوم، تحقیقـات و فناوری، ‌«تعیین ضـوابط، معـیارها و 

استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و ‌تحقیقاتی، رشته‌ هـا و مقاطع تحصیلی با رعایت اصـول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری‌ علمی» می باشد. همچنین براساس ماده 6 قانون مذکور «کلیه وزارتخانه ‌ها، موسسات و شرکتهای دولتی، موسسات و نهادهای ‌عمومی غیردولتی و همچنین موسسات خصوصی که به نوعی مبادرت به انجام ‌فعالیت‌ های آموزش عالی، پژوهش و فناوری می‌ نمایند، موظفند فعالیت‌ های خود را در چارچوب سیاست‌ ها و   آیین ‌نامه ‌های موضوع این قانون انجام دهند.»

2- براساس بند 3 جزء (ب) ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383 نیز یکی از ماموریت‌ های اصلی و حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری‌ «برنامه‌ریزی اجرایی، آموزشی و تحقیقاتی متناسب با نیازها و تحولات علمی و ‌فنی در جهان» بوده و مطابق بند مذکور به منظور سیاست گذاری و برنامه ریزی آموزشی برای کلیه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشور اعم از دولتی و غیردولتی، شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تشکیل گردیده و مطابق بند 1 آیین نامه شورای عالی برنامه ریزی مصوب 1393 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یکی از وظایف شورای عالی برنامه ریزی آموزشی «تصویب سیاست های کلی برنامه ریزی آموزشی و درسی در تمام رشته ها و دوره های تحصیلی دانشگاهی» می باشد.

3- نحوه ارزشیابی نمره رساله در مقطع دکتری در ماده 20 آیین نامه آموزشی دوره دکتری (phd) به شماره 27722/2 ابلاغی مورخ 17/2/1395 مصوب 24/11/1394 در جلسه شماره 871 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی و نحوه ارزشیابی نمره رساله در سایر مقاطع در مواد 20 و 35 آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی،کارشناسی،کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) به شماره 43069/2 مصوب 1/3/1397 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تعیین گردیده است. دستورالعمل های معترض عنه نیز مطابق با قوانین و مقررات مذکور در مورد تعیین نحوه ارزشیابی نمره پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری صادر گردیده است.  

بنابه مراتب مذکور دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 122 مصوب جلسه سیصد و پنجاه و هشتم شورای پژوهشی دانشگاه مورخ 29/1/1395 که در یکصد و بیست و دومین جلسه شورای دانشگاه در تاریخ 13/4/1395 تایید گردیده و دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 115 مصوب جلسه سیصد و چهل و ششم شورای پژوهشی دانشگاه مورخ 26/11/1393 که در یکصد و پانزدهمین جلسه شورای دانشگاه در تاریخ 10/12/1393 تایید گردیده، مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و خارج از حدود اختیارات مقام صادرکننده آن نبوده و قابل ابطال نمی باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.

    پس از صدور رای مذکور، تعدادی از قضات دیوان عدالت اداری در مهلت مقرر در ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری رای یاد شده را واجد ایراد قانونی دانسته و به شرح زیر نسبت به آن اعتراض کرده اند:

"ریاست محترم دیوان عدالت اداری

با سلام و احترام

اینجانبان قضات امضاء کننده ذیل این برگه به شرح دلایل زیر نسبت به رای شماره 140009970906010790-مـورخ 7؍6؍1400 هیات تخصصی فـرهنگی، آمـوزشی و پزشکی در پرونده به کلاسه 9903263 با موضوع ابطال کل دستورالعمل شماره 122 مصـوب 1395 و دستورالعـمل شماره 115 مصوب 1393 دانشگاه پیام نور، در الزام هیات داوران به ارزیابی نمره رساله (پایان نامه) دانشجویان دکتری (کارشناسی ارشد) در جلسه دفاعیه، بر مبنای نمره 18، 5؍18 و 19 به جای ارزیابی بر مبنای نمره 20، اعتراض خود را اعلام و تقاضای رسیدگی داریم.

شرح تعارضات رای مورد اعتراض:

الف: تعارض بند 3 تصمیم مورد اعتراض با مفاد بند 1 و 2 همان تصمیم به دلیل مغایرت دستورالعمل های 122 و 115 با قوانین و مقررات مورد استناد هیات در بندهای 1 و 2

مطابق مستندات قانونی که در بند 1 و 2 تصمیم مورد اعتراض به آن استناد شده است.«تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی از وظایف و اختیارات وزارت علوم است و تصویب آیین نامه های آموزشی تمام دوره های آموزشی از وظایف و اختیارات شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم است و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی موظفند فعالیت های خود را در چارچوب سیاست ها و آیین نامه های موضوع این قانون انجام دهند.

مطابق ماده 13 آیین نامه دکتری مصوب 8؍8؍1389 وزارت علوم، دانشگاه ها حق تصویب شروطی مغایر با اصول کلی و ضوابط اصلی آیین نامه ها را ندارند.

آیین نامه های مصوب وزارت علوم، در خصوص تعیین مبنای ارزشیابی نمره رساله (پایان نامه) در جلسه دفاعیه، توسط هیات داوران، نه تنها ساکت نبوده بلکه در ماده 20 آیین نامه دکتری مصوب 24؍11؍1394 و مواد 20 و 23 آیین نامه کارشناسی ارشد مصوب 15؍1؍88 و مصوب 10؍8؍1394 نحوه ارزشیابی نمره رساله (پایان نامه) را به صراحت بر مبنای نمره 20 اعلام نموده است.

مواردی که دانشگاه ها، مجاز به تعیین دستورالعمل می باشند در مواد 23 آیین نامه های دکتری مصوب 10؍8؍1394 و تبصـره 2 ماده 8 مصـوبه 8؍8؍1389 پیش بینی شـده است، که در مـواد مذکور، جهت تصـویب دستورالعملی در خصوص تقسیم بندی یا کسر مبنای نمره رساله یا پایان نامه (موضوع دستورالعمل های 122 و 115

دانشگاه پیام نور)، هیچ اختیاری برای دانشگاه ها پیش بینی نشده است.

ب: تعارض بند 3 تصمیم مورد اعتراض با مواد 20، 22 و 23 آیین نامه های کارشناسی ارشد مصوب 15؍1؍1388 و 10؍8؍1394 و ماده 20آیین نامه دکتری مصوب 24؍11؍1394وزارت علوم به شرح ذیل، مطابق مواد فوق الذکر، دانشگاه ها، ملزم به ارزشیابی رساله (پایان نامه) دانشجویان دکتری (کارشناسی ارشد) و توسط هیات داوران، بر اساس شاخص های رساله و بر مبنای نمره 20، در جلسه دفاعیه می باشند:

ماده 22 آیین نامه کارشناسی ارشد 10؍8؍1394 و مواد 8، 19 آیین نامه های دکتری مصوب 8؍8؍1389، 24؍11؍1394 (به ترتیب)، دانشجو موظف است در حضور هیات داوران از رساله (یا پایان نامه) خود دفاع کند.

ماده 22 آین نامه کارشناسی ارشد مصوب 15؍1؍1388: ارزشیابی پایان نامه، در جلسه دفاعیه و توسط هیات داوران انجام می شود. لذا اختیار کامل ارزشیابی رساله (پایان نامه) در جلسه دفاعیه با هیات داوران است و هیچ دانشگاهی نمی تواند بخشی از اختیار هیات داوران را به هر میزانی سلب یا محدود کند.

مطابق ماده 9 آیین نامه دکتری مصوب 8؍8؍1389 هیات داوران موظف است بر اساس 4 شاخص رساله، اقدام به ارزیابی رساله دانشجویان نماید:

ارزیابی رساله بر اساس 1- کیفیت علمی پژوهش انجام شده 2- میزان نوآوری 3- چگونگی دفاع از یافته های پژوهشی 4- نحوه نگارش انجام می شود و در نتیجه آن، به یکی از دو صورت زیر تعیین می شود: الف) قابل قبول (در یکی از سطوح عالی، بسیار خوب، خوب)؛ ب) غیر قابل قبول در حالیکه بندهای 2-1 و 3-2 در دستورالعمل های مورد تقاضای ابطال به شماره های 122 و 115، مغایر با ماده فوق، اخذ بخشی از نمره رساله (پایان نامه) دانشجویان را مشروط به انتشار دستاوردهای پژوهشی مستخرج از رساله (پایان نامه)، نموده است.

مواد 20 و 23 آیین نامه کارشناسی ارشد مصوب 15؍1؍1388، مصوب 10؍8؍1394 و ماده 20 آیین نامه دکتری مصوب 24؍11؍1394، ارزشیابی نمره ساله (پایان نامه) دانشجویان، بر مبنای نمره 20، در جلسه دفاعیه، از اختیارات قانونی و بدون قید و شرط هیات داوران است؛ لذا کسر این مبنا از 20 به 18، 5؍18 یا 19 (مطابق بندهای 2-1 و 3-1 در دستورالعمل های مورد تقاضای ابطال در پرونده، به شماره های 122 و 115)، مخالف با نص صریح قوانین فوق الذکر و در نتیجه سلب غیر قانونی بخشی از اختیارات قانونی هیات داوران می باشد.

ماده 21 آیین نامه دکتری مصوب 24؍11؍1394: تاریخ دانش آموختگی روز دفاع و کسب درجه قبولی از پایان نامه است.

لذا نمره رساله می بایست در جلسه دفاعیه، توسط هیات داوران، نهایی شود؛ بنابراین مشروط کردن بخشی از نمره رساله (پایان نامه)، به بعد از جلسه دفاعیه در مهلتی 8 ماهه (مطابق بندهای 2-6 و 3-2 در دستورالعمل های مورد تقاضای ابطال به شماره های 122 و 115)، به انتشار دستاوردهای پژوهشی، ناقض نص صریح ماده 21، می باشد.

بر اساس مواد 8 و 19 در آیین نامه های دکتری  مصوب 8؍8؍1389 و 24؍11؍1394 وزارت علوم، انتشار دستاوردهای پژوهشی مستخرج از رساله به عنوان شرط اخذ مجوز دفاع دانشجویان دکتری، ذکر شده است. از طرفی شرط مذکور، برای دانشجویان کارشناسی ارشد، در هیچ یک از مواد آیین نامه های کارشناسی ارشد ذکر نگردیده است. مشروط کردن بخشی از نمره رساله (پایان نامه) دانشجویان، به انتشار دستاوردهای پژوهشی، علاوه بر مقاله مجوز دفاع (مطابق بندهای 2-1 و 3-2 در دستورالعمل های شماره 122 و 115)، تکالیفی مازاد بر آیین نامه های مصوب وزارت علوم برای دانشجویان و بر خلاف مفاد بند 1 و 2 رای مورد اعتراض، ایجاد نموده است.

تعارض مفاد بند3 تصمیم مورد اعتراض با آرای مشابه هیات عمومی به شماره دادنامه های 1039-1034 مورخ 26؍4؍1393، 47-17؍5؍1396، 830-30؍8؍1396 و 303-1؍3؍1400:

دادنامه های فوق، در خصوص: الزام هیات داوران در جلسه دفاعیه به ارزیابی نمره پایان نامه دانشجویان بر مبنای کسر مبنا از نمره 20 به نمره 16، 17 و … در دانشگاه های امـیر کبیر، زنجان، شاهد و علم و صنعت و اضافه کردن «مقاله»، به فرم ارزیابی پایان نامه های کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان می باشند که همگی در هیات عمومی، ابطال گردیده اند.

مطابق بندهای 2-6 و 3-2 دستورالعمل های 122 و 115 مورد تقاضای ابطال در پرونده، با اتمام سنوات مجاز تحصیلی دانشجو یا اتمام مدت مجاز معافیت تحصیلی دانشجویان مشمول یا مهلت 8 ماه پس از تاریخ دفاع، کسر نمره (اختصاص داده شده به انتشار دستاورد پژوهشی مستخرج)، برای دانشجو منظور و نمره جلسه دفاعیه، قطعی خواهد شد که از این حیث، مشابه آرای هیات عمومی فوق، مبنی بر تجویز کسر نمره ارزشیابی به لحاظ تاخیر در دفاع بوده که ابطال شده اند.

تضاد مفاد بند 3 تصمیم مورد اعتراض با بخشنامه وزارت علوم به شماره 375؍2-20؍1؍1387:

در بخشنامه وزارتی تحت عنوان اصلاح ماده 10 آیین نامه دوره دکتری سال 1384: «انجام هیچگونه اقدام بازدارنده زاید بر مصوبات گروه آموزشی و کمیسیون گروه آموزشی و کمیسیون بررسی موارد خاص مندرج در این اصلاحیه، از جمله کسر نمره رساله دکتری با توجیه جلوگیری از طولانی شدن زمان تحصیل دانشجو مجاز نیست…» بر غیر قانونی بودن وضع مقررات توسط دانشگاه ها، در کسر نمره رساله دکتری با توجیه طولانی شدن مدت تحصیل، تاکید شده است. به عبارتی وزارت علوم حتی در بدترین حالت مبنی بر اتمام مدت تحصیل دانشجو، کسر نمره پایان نامه یا قراردادن بخشی از نمره پایان نامه را به عنوان مجازات یا تحت فشار قـرار دادن دانشجو برای تسـریع تحصیل، مجاز ندانسته است.

نتیجه گیری:

در هیچ یک از مواد آیین نامه های دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب سال 1388 و 1394 به عنوان ضوابط حاکم در زمان صدور دستورالعمل های مورد شکایت، حکمی در خصوص اختصاص بخشی از نمره پایان نامه به انتشار دستاوردهای پژوهـشی (معین شـده در ماده 2 دستورالعمل های مورد شکایت)، وجود ندارد. لذا کسر 1 و 2 نمره تعیین شده در ماده 2 دستورالعمل های مورد شکایت، بر خلاف ضوابط تعیین شده در آیین نامه ها است.

از طرفی هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رای شماره 830-30؍8؍1396 با اعلام: «با عنایت به اینکه مطابق اطلاق حکم ماده 22 آیین نامه کارشناسی ارشد سال 88، ارزشیابی پایان نامه با هیات داوران است و در موارد مختلف آیین نامه از جمله ماده 20، ضوابط ارزشیابی پایان نامه معین شده و آیین نامه در این خصوص ساکت نیست.» اضافه شدن «مقاله» به فرم ارزیابی پایان نامه های کارشناسی ارشد را خارج از حدود اختیارات دانشگاه زنجان، تشخیص و ابطال نموده است.

مطابق بند 3-1 دستورالعمل های مورد شکایت، دانشجوی دکتری پس از چاپ مقاله و اخذ مجوز دفاع، مجاز به شرکت در جلسه دفاع، می باشد اما نمره رساله در جلسه دفاع، از نظر کیفیت حداکثر بسیار خوب و از نظر کمی حداکثر 18 و 5؍18 ارزیابی می گردد که 2 و 5؍1 نمره باقیمانده، به ارایه دستاوردهای پژوهشی مازاد بر مقاله مجوز دفاع اختصاص داده شده است.

بر اسـاس ماده 8 آیین نامه دکتری سـال 1389 و مـاده 19 آیین نامه دکتری سال 1394، ارایه یک مقاله علمی-پژوهشی، صرفاً به عنوان شرط لازم برای اخذ مجوز شرکت دانشجوی دکتری در جلسه دفاع اعلام شده و در هیچ یک از مواد دیگر آیین نامه، ارایه مقاله یا دستاوردهای پژوهشی، به عنوان مبنای تعیین بخشی از نمره رساله دانشجویان اعلام نشده است. لذا دانشگاه پیام نور، در بند 3 دستورالعمل های مورد شکایت، بخشی از حق هیات داوران را در تعیین نمره رساله، با پیش بینی کردن نمره ای با عنوان نمره مربوط به دستاوردهای پژوهشی، محدود کرده و نمره قابل اعلام توسـط هیات داوران را حداکثر از 18 و 5؍18 اعلام کـرده است. علاوه بر اینکه دانشگاه پیام نور، خارج از ضوابط تعیین شده در آیین نامه های وزارت علوم، اقدام به الزام هیات داوران به ارزیابی نمره رساله در جلسه دفاع بر مبنای 18 و 5؍18 و اجبار دانشجویان دکتری به ارایه مقالات مازاد بر مقاله مجوز دفـاع، می نمـاید؛ همچنین در واقـع برای دانشجـویان خارج از سنوات مجـاز تحصیلی، اقـدام به کسر نمره رساله به علت

تاخیر در دفاع می نماید به عنوان نمونه برای دانشجویان دکتری ورودی سال 1395: 

مدت سنوات مجاز تحصیلی دانشجوی دکتری ورودی سال 1395، مطابق ماده 9 آیین نامه دکتری سال 1395 و تبصره ذیل آن، هشت نیمسال است و طول دوره تحصیل، حداکثر 2 نیمسال به پیشنهاد استاد راهنما می تواند افزایش یابد. (برای دانشجویان ورودی سال 1395 دانشگاه پیام نور، ترم نهم و بعد از آن، خارج از سنوات مجاز تحصیلی محسوب می شود.)

از طرفی مطابق بند 2-6 و تبصره ذیل آن و بند 3-2 دستورالعمل های مورد شکایت، مهلت 8 ماهه پس از تاریخ دفاع فقط به دانشجویانی که در سنوات مجاز تحصیلی (تا پایان ترم هشتم برای دانشجویان دکتری ورودی سال 1395 در دانشگاه پیام نور) باشند، اعطا خواهد شد.

بنابراین بر اساس بند 3-2 دستورالعمل های مورد شکایت، اگر دانشجوی دکتری ورودی سال 1395، در ترم نهم و بعد از آن موفق به اخـذ پذیرش مقـاله در مجلات معتبر شود، صـرفاً مجوز شرکت در جلسه دفاع برای او صـادر می شود و نمره دانشجو در جلسه دفاع، توسط هیات داوران حداکثر از 18 و 5؍18 ارزیابی می شود و به دلیل اتمام سنوات مجاز تحصیلی دانشجو در پایان ترم هشتم در دانشگاه پیام نور؛ اولاً مهلت 8 ماهه به او برای ارایه مقالات مازاد برای کسب 2 و 5؍1 نمره، اعطا نمی شود دوماً حتی اگر مقالاتی هم مازاد بر مقاله مجوز دفاع، ارایه کند، از او پذیرفته نمی شود و نمره دانشجو حداکثر از 18 و 5؍18 قطعی خواهد شد. در واقع اولاً نمره دانشجویان دکتری ورودی سال 1395 دانشگاه پیام نور، در جلسه دفاع، بر مبنای نمره 18 و 5؍18 ارزیابی می شود. دوماً اگر دانشجو در ترم نهم و بعد از آن باشد، به دلیل اتمام سنوات مجاز تحصیلی با پایان ترم هشتم و تاخیر در دفاع، نمره تعیین شده توسط هیات داوران بر مبنای 18 و 5؍18، قطعی خواهد شد که از این حیث مشابه رای 303 مورخ 1؍3؍1400 هیات عمومی دیوان مبنی بر ابطال «ارزیابی نمره پایان نامه دانشجویان کارشناسی ارشد تا نیمسال پنجـم از 20 و در نیمسال ششم از 17 در دانشگاه امـیرکبیر» می باشـد که هیات عمـومی دیوان عـدالت اداری به موجب رای مذکور اعلام کرد: «بر اساس ماده 22 آیین نامه کارشناسی ارشد سال 1394، دفاع از پایان نامه در حضور هیات داوران صورت می گیرد و در آیین نامه مذکور اختیاری برای وضع ضابطه توسط دانشگاه ها برای کسر نمره ارزشیابی پایان نامه به علت تاخیر در دفاع مقرر نشده است…»، لذا مقرره دانشگاه امیر کبیر، در هیات عمومی دیوان عدالت اداری، خارج از حدود اختیارات دانشگاه امیرکبیر، تشخیص و ابطال شده است. همچنین به طور مشابه، مقرره های مصوب دانشگاه های علم و صنعت و شاهد مبنی بر کسر نمره ارزشیابی پایان نامه دانشجویان، به علت تاخیر در دفاع، در آراء شماره های 476-17؍5؍1396 و 1039-1034 مورخ 24؍6؍1393 هیات عمومی دیوان ابطال شده است.

     پرونده در اجرای مقررات بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به هیات تخصصی فرهنگی، آمـوزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و پس از وصـول نظـریه اعضای هیات تخصصی مبنی بر پذیرش اعتراض قضات دیوان عدالت اداری، موضوع در دستور کار جلسه هیات عمومی قرار گرفت

       هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 31؍3؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

الف- اولاً: براساس جزء (4) بند «ب» ماده (2) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته‌ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از ماموریتهای اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امـور دانشگاه ها و موسسات آمـوزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای ماموریتها و اختیارات فوق، آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته در جلسه 714- 15؍1؍1388 و آیین‌نامه دوره دکترا (Ph.D) در جلسه 775-8؍8؍1389 به تصویب شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی رسیده است. ثانیاً: هیات داوران، اعضای هیات علمی یا افراد متخصص دارای صلاحیت دانشگاهی هستند که برای ارزیابی کمی و کیفی پایان‌ نامه و یا رساله در دوره کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی مطابق دستورالعمل اجرایی مصوب دانشگاه انتخاب می‌شوند و برمبنای ماده (22) آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد، ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه توسط آنان صورت پذیرفته و مطابق ماده (20) آیین‌نامه مزبور، این ارزشیابی از سقف 20 نمره است. ضمن آنکه به موجب ماده (8) آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری : «دانشجو پس از تدوین رساله و تایید استاد راهنما و به شرط کفایت دستاوردهای علمی رساله (چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی – پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی – پژوهشی دارای نمایه معتبر بین‌المللی و همچنین در شیوه پژوهشی، باید استاد راهنما، مسیولیت کفایت کار انجام شده دانشجو را برای پاسخگویی به کارفرما یا دستگاه اجرایی بپذیرد)، موظّف است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند» و با لحاظ رای شماره 1286-9؍10؍1399 هیات عمومی دیوان عدالت اداری اخذ پذیرش مقاله در این موارد کافی است. به علاوه، تبصره (2) ذیل همین ماده نیز مقرر می‌دارد : «نحوه تشکیل و شرح وظایف هیات داوران، چگونگی دفاع از رساله و احراز کفایت دستاوردهای علمی رساله، تابع دستورالعملی است که به تصویب شورای موسسه رسیده باشد» و مستنبط از ماده (8) و تبصره (2) ذیل آن این است که ارزشیابی کیفی رساله از اختیارات هیات داوران بوده و وفق ماده (9) آیین‌نامه یادشـده به یکی از دو صـورت قـبول (در یکی از سطوح : عـالی، بسیار خوب، خوب) و غیر قابل قبول تعیین می‌شود و از این رو ارایه مقاله، شرط دفاع از رساله دکتری بوده و تخصیص بخشی از نمره‌ رساله به دستاوردهای پژوهشی برخلاف مقررات مندرج در آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری است. زیرا حسب ماده (13) آیین‌نامه دوره دکتری، دانشگاه پیام نور باید در تدوین و تصویب شیوه‌نامه اجرایی نظارت بر اجرای مفاد آیین‌نامه مذکور، اصول و ضوابط اصلی دوره دکتری مندرج در آیین‌نامه را رعایت نماید. بنا به مراتب، ماده (2) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 115 مصوب 10؍12؍1393 شورای دانشگاه پیام نور که ارزیابی پایان نامه کارشناسی ارشد را از سقف 19 نمره و ماده (3) دستورالعمل مزبور نیز که ارزیابی رساله دکتری را از 5؍18 نمره در نظر گرفته، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب‌کننده آن است. 

ب- براساس ماده (22) آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب جلسه 866-4؍7؍1394 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی : «دانشجو پس از تدوین پایان نامه و تایید استاد راهنما، موظّف است با رعایت ضوابط موسسه در حضور هیات داوران از پایان نامه خود دفاع کند» و برمبنای ماده (23) آیین‌نامه مزبور، ارزشیابی کیفی پایان نامه براساس 20 نمره صورت می‌پذیرد. به علاوه، براساس ماده (19) آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (Ph.D) مصوب 24؍11؍1394 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی : «دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی مستخرج از رساله، با تایید استاد؍استادان راهنما مجاز است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند» و برمبنای رای شماره 1286-9؍10؍1399 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، الزام به چاپ مقاله مندرج در این ماده علاوه بر پذیرش آن، فاقد وجاهت قانونی اعلام شده است و به دلالت ماده (20) آیین‌نامه یادشده، ارزشیابی از سقف 20 نمره انجام می‌گیرد. بنا به دلایل مزبور، مواد (2) و (3) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 122 مصوب 13؍4؍1395 شورای دانشگاه پیام نور که ارزیابی پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری را از سقف 18 نمره در نظر گرفته، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب‌کننده آن است. با توجه به موارد پیش گفته، رای شماره 140009970906010790-7؍6؍1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری که متضمن عدم ابطال مواد (2) و (3) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 115 مصوب 10؍12؍1393 شورای دانشگاه پیام نور و مواد (2) و (3) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره 122 مصوب 13؍4؍1395 شورای دانشگاه پیام نور و تایید آنها است، واجد ایراد قانونی بوده و برمبنای جواز حاصل از بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 نقض می‌گردد و مقررات یادشده نیز مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می‌شوند./

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری

Powered by Froala Editor