بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905810118 الی 140109970905810120

تاریخ دادنامه: 20؍1؍1401

شماره پرونده: 0002752- 0002751- 0002216

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: آقایان حسین سواری و محمدرضا حیدری ورزنه و خانم مریم دولتی راینی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال شرط «تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت بدون قید و شرط» در قسمت تذکرات مهم دفترچه راهنما ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه های اجرایی کشور مورخ تیر ماه 1397

     گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال شرط «تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت بدون قید و شرط» در قسمت تذکرات مهم دفترچه راهنما ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه های اجرایی کشور مورخ تیر ماه 1397 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

بر اساس بند مورد شکایت مقرر شده است: «پذیرفته شدگان نهایی آزمون استخدامی مکلفند قبل از شروع دوره یک ساله مهارت آموزی، تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت در محل جغرافیایی مورد تقاضا بسپارند. ( استخدام و اشتغال آنان منوط به سپردن تعهد محضری خواهد بود)» پیش بینی چنین شرطی اولاً: مغایر دادنامه شماره 1329- 2؍7؍1398 هیات عمومی دیـوان عدالت اداری است که بـر اساس آن شرط مبنی بر ارایـه تعهدنامه محضری جهت خـودداری از تقاضای انتقال غیر قانونی شناخته شده است. ثانیاً: بر اساس مـاده 3 آیین نامه استخدام پیمانی، مـدت قرارداد استخـدام پیمانی یک تا سه سال می باشد، بنابراین پیش بینی تعهد 10 سالـه از این جهت که بیش از مـدت قرارداد است، محمل قانونی ندارد. ثالثاً: پیش بینی چنین تعهدی برخلاف بند 4 اصل 43 قانون اساسی مبنی بر رعایت آزادی انتخاب شغل و عدم اجبار می باشد. همچنین بر اساس ماده 2 و 3 آیین نامه اجرایی قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش اخذ تعهد خدمت تنها از مستخدمین دولتی مجاز است که از مزایای این قانون از جمله دریافت حقوق در زمان تحصیل و سایر مزایا بهره مند می باشند و النهایه اخذ این تعهد مصداق تبعیض ناروا و خلاف حکم بند 9 اصل 3 قانون اساسی است.

  متن بند مورد شکایت به شرح زیر است:

  " « تذکرات و شرایط اختصاصی استخدام در هر یک از دستگاه های اجرایی»:

 تذکرات مهم

 ………….

پذیرفته شدگان نهایی آزمون استخدامی مکلفند، قبل از شروع دوره یک ساله مهارت آموزی تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت (به شرط موفقیت در دوره و تمدید استخدام) در محل جغرافیایی مورد تقاضا به آموزش و پرورش بسپارند. (استخدام و اشتغال آنان منوط به سپردن تعهد محضری خواهد بود). " 

  در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی، املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 157344؍810- 13؍9؍1400 به طور خلاصه توضیح داده است که:

  " ایرادات شکلی:

  1- به موجب رای وحـدت رویه هیات عمومی دیـوان عدالت اداری به شماره 96 تا 98- 25؍2؍1391 و مطابق تبصره 4 ماده 45 قانون مدیریت خدمات کشوری تغییر محل خدمت و شغل موردتصدی کارمندان پیمانی در پیمان نامه مشخص می شود. برابر ماده 127 قانون مذکور کلیه قوانین و مقررات عام و خاص به جز قانون بازنشستگی پیش از موعد کارکنان دولت مصوب 5؍6؍1386 مجلس شورای اسلامی مغایر با این قانون از تاریخ لازم الاجرا شدن لغو شـده است. نظر بـه اینکه بند 8 بخشنامـه شمـاره 25630؍700- 15؍11؍1387 معـاونت برنامه ریزی و توسعه مدیریت وزارت آموزش وپرورش با این مضمون که « تعهد محضری از داوطلب قبل از صدور حکم کارگزینی اخذ گردد» با حکم قانونی پیش گفته مغایرتی ندارد، لذا تعهد مزبور در دیوان عدالت اداری قابل ابطال تشخیص داده نشد.

 2- بر اساس اصل 126 قانون اساسی، رییس جمهور مسیولیت امور اداری و استخدامی کشور را مستقیماً بر عهده دارد لکن می تواند اداره آنها را به عهده دیگری بگذارد. مقام یاد شده مسیولیت امور اداری و استخدامی کشور را به احدی از معاونان خود (رییس سازمان اداری و استخدامی) واگذار نموده است. بر اساس اختیار تفویضی، سازمان اداری و استخدامی کشور در اجرای ماده 44 قانون مدیریت خدمات کشوری، ماده 6 دستورالعمل نحوه برگزاری امتحان عمومی و تخصصی برای استخدام افراد در دستگاه های اجرایی منضم به بخشنامه شماره 9757؍93؍200- 19؍7؍1393 سازمان اداری  واستخدامی کشور و اصلاحات بعدی آن و بند اول ماده یک اصلاح دستورالعمل نحوه برگزاری امتحان عمومی وتخصصی برای استخدام در دستگاه های اجرایی ( بخشنامه شماره 1172660- 6؍2؍1396 سازمان اداری و استخدامی کشور) آزمون استخدام پیمانی سال 1397 را با همکاری سازمان سنجش آموزش کشور برگزار نمود. بنابراین هرگونه استخدام یا به کارگیری نیرو، با اخذ مجوز از سازمان اداری و استخدامی کشور و بدون مداخله این وزارت صورت گرفته است. لذا استماع شکایت، مستلزم طرف دعوا قرار دادن سازمان اداری واستخدامی کشور می باشد. این مهم در رای وحدت رویه 1745- 18؍11؍1399 با این موضوع که در شکایات مطروحه در مورد هرگونه به کارگیری نیرو، علاوه بر دستگاه متبوع، سازمان اداری و استخدامی نیز می بایست طرف دعوا قرار گیرد مورد تاکید قرار گرفته است.

 3- مطابق قاعده بدیهی « البینه علی المدعی» و نیز بندهای (ت) و (پ) ماده 80 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیـوان عدالت اداری، ضروریست در ابطال مصوبات حکم شرعی، مـواد قانونی مغایر و نیز خـروج از اختیارات مقام تصویب کننده تصریح گردد که خواهان در تنظیم دادخواست وفق موازین یاد شده اقدام ننموده است.

 4- پاره ای از هنجارهای حقوق عمومی در سطوح اساسی، تقنینی و نظام نامه ای محدود به زمان خاصی بوده و پس از انقضای مدت به دلیل عدم استمرار و کاربرد عملی، قابلیت بهره برداری از آن هنجارها بلاوجه می باشد. لذا آن دسته از آیین نامه ها و مقرراتی دولتی (ماننده شیوه نامه انجام مصاحبه های استخدامی سال 1397) که برای دوره زمانی مشخص تصویب شده اند، پس از انقضای بازه زمانی و به دلیل سالبه به انتفای موضوع بودن آنها فاقد تجویز و وجاهت قانونی لازم جهت ابطال در هیات عمومی دیوان عدالت اداری می باشند و این امر صراحتاً در رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 130- 15؍2؍1393 و همچنین هیات تخصصی بیمه، کار، کارگری و بازنشستگی دیوان عدالت اداری به شماره 48- 21؍4؍1393 قیدگردیده است.

دفاع ماهوی:

 1- برابر آراء وحدت رویه هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره های 475 و 476-17؍5؍1396 و 1841- 20؍9؍1397 شرایط قید شده در آگهی های استخدامی که داوطلبان با آگاهی از این موضوع در آزمون شرکت کرده اند الزام آور می باشد.

 2- به استناد ماده 43 قانون مدیریت خدمات کشوری، دستگاه های اجرایی می توانند با لحاظ نمودن قوانین و مقررات قبلی شرایطی علاوه بر شرایط عمومی استخدام را ملاک عمل قرار دهند.

 3- مستند به تبصره 1 ماده 8 اصلاح آیین نامه استخدام پیمانی موضوع تبصره ماده 6 قانون استخدام کشوری و تصویب نامه شماره 52282؍ت664- 5؍6؍1368 کلیه ضوابط و مقررات اداری و استخدامی مربوط به مستخدمین رسمی در مورد مستخدمین پیمانی نیز ملاک عمل می باشد و از سویی وفق مواد 1 و 3 قانون متعهدین خدمت در آموزش و پرورش اخذ تعهد از مستخدمین رسمی آزمایشی ضروری است. بنابراین تعهد ماخوذه از مستخدمین پیمانی، بنا به تجویز قانونی و با رعایت شرایط و ضوابط جاری صورت گرفته است.

4- به موجب تبصره 4 قانون «نحوه جذب منابع انسانی در مشاغل آموزشی و تربیتی وزارت آموزش و پرورش» مصوب جلسه شماره 833- 27؍8؍1399 شورای عالی انقلاب فرهنگی هرگونه گزینش و استخدام در مشاغل آموزشی و تربیتی در آموزش و پرورش بر اساس نیاز برای بوم (منطقه محل خدمت اولیه) خواهد بود و پذیرفته شدگان نمی توانند درخواست خروج از بوم استخدام را نمایند و خارج شدن از بوم به منزله قطع رابطه استخدامی فرد با دستگاه و ابقای ردیف برای بوم خواهد بود. بنابراین یکی از دلایل اخذ تعهد 10 ساله نیز خدمت در بوم و ممانعت از خروج از آن است.

 5- با توجه به اینکه استخدام سال 1397 به صورت پیمانی بوده است، لذا برابر تبصره 4 ماده 45 قانون مدیریت خدمات کشوری تعیین محل خدمت و شغل مورد تصدی کارمندان دولت در پیمان نامه تعیین می گردد. در این راستا مستخدم پیمانی نمی تواند شرایط جدیدی را پیشنهاد نماید ولی دولت می تواند حتی در جریان اجرای قرارداد از طریق وضع مقررات و اعمال پاره ای از مقررات از جمله ماده 43 پاره ای از شرایط پیمان را تغییر نماید." 

    هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 20؍1؍1401 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است. 

رای هیات عمومی

اولاً: در قـوانین و مقررات عمـومی کشور از جملـه قـانون مدیریت خـدمات کشوری مصوب سـال 1386 و آیین‌نامه استخدام پیمانی مصوب سال 1368 هیات وزیران شرطی مبنی بر ارایه تعهد محضری جهت خدمت در محل مورد تقاضا پیش‌بینی نشده و براساس قوانین و مقررات مذکور، حق انتقال و جابجایی کارمندان رسمی و پیمانی به رسمیت شناخته شده و مدت اشتغال کارمندان پیمانی ممکن است کمتر از ده سال باشد که در این صورت اساساً اشتغال اشخاص به مدت ده سال امکانپذیر نخواهد بود. ثانیاً: براساس آرای متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله آرای شماره 1329-2؍7؍1398، 1303-5؍5؍1400 و 140009970905813058-23؍11؍1400 شرط ارایه تعهد محضری مبنی بر عدم تقاضای انتقال در مدت معین پس از شروع  به خدمت خلاف قانون تشخیص و ابطال شده است و در نتیجه وضع شرط ارایه تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت در محل جغرافیایی مورد تقاضا توسط داوطلب پذیرفته‌شده مندرج در دفترچه راهنمای ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاههای اجرایی کشور نیز عملاً منتج به عدم برخورداری از امکان انتقال در مدت معین پس از شروع  به خدمت خواهد شد. ثالثاً: براساس رای شماره 224-18؍4؍1385 هیات عمومی دیوان عدالت اداری اعلام شده است که: «وضع قواعد آمره در باب شرایط استخدام افراد در واحدهای دولتی و عمومی از وظایف و اختیارات قوه مقننه یا ماذون از قبل قانونگذار است…» و از همین رو، وضع شرط ارایه تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت در محل جغرافیایی مورد تقاضا توسط داوطلب پذیرفته شده مندرج در دفترچه راهنمای ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاههای اجـرایی کشور خارج از حـدود اختیار مرجع وضع‌کننده آن نیز هست. بنا به مراتب فـوق، شرط «تعهد کتبی مبنی بر 10 سال خدمت بدون قید و شرط» در قسمت تذکرات مهم دفترچه راهنمای ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاههای اجرایی کشور مورخ تیرماه 1397 خارج از حدود اختیار و مغایر با مفاد آرای شماره 1329-2؍7؍1398، 1303-5؍5؍1400 و 140009970905813058-23؍11؍1400 هیات عمومی دیوان عدالت اداری است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./

مهدی دربین

هیات عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری

Powered by Froala Editor