بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 140009970905813162
تاریخ دادنامه: 3؍12؍1400
شماره پرونده: 0002346
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای جواد محمدزاده اردبیلی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمتی از ماده 2، ماده 5 و تبصره های 1، 2، 3 و 4 ذیل آن از دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب 1/11/1399 شورای دانشگاه شهید بهشتی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال قسمتی از ماده 2، ماده 5 و تبصره های 1، 2، 3 و 4 ذیل آن از دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب 1/11/1399 شورای دانشگاه شهید بهشتی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
" مطابق ماده 2 دستورالعمل مذکور شورای دانشکده یا پژوهشکده و همچنین معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه به عنوان مرجع احراز کفایت علمی رساله، مازاد بر مقررات بالادستی تعیین گردیده است، در حالی که طبق نص صریح ماده 19 « آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی ph.D» مصوب جلسه 871- 24/11/1394 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی و ماده 34 آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی/ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی مصوب جلسه 889-30/10/1396 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی مرجع تشخیص کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله، صرفاً استاد یا اساتید راهنمای دانشجو است و دانشگاه فقط مجاز است که در حـدود مـواد فـوق، شرایط انجام این اقـدام توسط اساتید راهنما را مشخص کند. با عنایت به اینکه بر اساس ماده 2 معاونت پژوهشی دانشگاه و شورای دانشکده یا پژوهشکده مجوز خواهد داشت مازاد بر شرایط قانونی نیز شرایطی مانند نوع مجله علمی پژوهشی و ترتیب اسامی نویسندگان و غیره را ممیزی کند. مصوبه مورد شکایت، به دلیل توسعه مراجع احراز کفایت علمی، برخلاف مصوبات بالادستی و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب کننده است. همان طور که با مطالعه ماده 5 دستورالعمل مورد شکایت و تبصره‌های آن روشن می‌شود، شورای دانشگاه شهید بهشتی به صراحت 4 نمره از رساله دکتری را منوط به ارایه مقالات مورد نظر در جدول پیوست دستورالعمل نموده است؛ در حالی که اساساً نمره 16 آخرین نمره ممکن برای گذراندن موفق رساله تلقی می‌شود و طبق تبصره 4 حداکثر نمره دستاوردهای پژوهشی در مورد هر رساله دکتری توسط معاونت پژوهشی دانشگاه تعیین می‌شود. بدین لحاظ مصوبه شورای دانشگاه شهید بهشتی در خصوص اعطای اختیار نمره دهی به معاونت پژوهشی دانشگاه، خارج از حدود اختیارات مقام تصویب‌کننده بوده است؛ زیرا در بند 18 ماده 2، ماده 19 و ماده 20 «آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (Ph.D) » مصوب جلسه 871-24/11/1394 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی و همچنین مواد 34 و 35 آیین نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی؍کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی مصوب جلسه 889-30/10/1396 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی و بند 36 پیوست آن، تعیین نمره رساله بر عهده هیات داوران است. از این حیث مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 تقاضای ابطال ماده 2 ماده 5 و تبصره های 1، 2، 3 و 4 ذیل آن را از آن مرجع قضایی تقاضا دارم."
متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:
" دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 1/11/1399
ماده 2: شرایط کسب کفایت دستاوردها
کیفیت و کمیت کار ارایه شده توسط دانشجو، باید به تایید استاد راهنما و شورای دانشکده یا پژوهشکده، رسیده باشد، همچنین این کار باید نشان دهنده حداقل دو و نیم سال فعالیت پژوهشی مستمر او باشد. شرط لازم برای اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی هر دانشجوی دکتری چاپ یا پذیرش حداقل یک مقاله علمی مستخرج از رساله دکتری وی با تایید معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه است.
ماده 5: نحوه ارزشیابی درجه رساله دکتری و نمره دستاوردهای پژوهشی مطابق «آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی دانشجویان ورودی سال 1397 و پس از آن» (مصوبه شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، مورخ 30/5/1397) ارزشیابی رساله دکتری بر اساس نمره کسب شده و به صورت کیفی به شرح زیر است:
الف) از نمره 19 تا 20، قبول با درجه عالی.
ب) از نمره 18 تا 99/18 ، قبول با درجه خیلی خوب.
ج) از نمره 16 تا 99/17، قبول با درجه خوب.
د) کمتر از 16، مردود.
بدیهی است که نمره کسب شده فوق الذکر بر اساس مجموع نمره کسب شده از دستاوردهای پژوهشی و نمره کسب شده رساله در جلسه دفاعیه تعیین می شود.
تبصره 1: حداکثر نمره رساله، بدون احتساب نمره دستاوردهای پژوهشی آن، 16 است.
تبصره 2: حداکثر نمره قابل احتساب از دستاوردهای پژوهشی مستخرج از رساله 5 نمره است. بدیهی است ارزیابی نمره دستاوردها با توجه به میزان هم پوشانی ها و بر اساس «جدول نحوه ارزشیابی دستاوردهای پژوهشی مستخرج رساله» همین دستورالعمل انجام می‌شود. در مواردی که یک نشریه بیش از یک نمایه معتبر داشته باشد، ارزیابی بر اساس نمایه دارای بیشترین نمره انجام می‌شود.
تبصره 3. در همه رشته‌ها حداکثر به سه مقاله علمی مستخرج از رساله نمره تعلق می‌گیرد و حداکثر یکی از این مقاله‌ها می‌تواند بر اساس گواهی پذیرش معتبر باشد. در رشته‌های مهندسی و علوم پایه باید حداقل یکی از این سه مقاله رتبه 2Q به بالا داشته باشد. در غیر این صورت فقط به دو مورد از مقاله ها نمره تعلق می گیرد.
تبصره 4. حداکثر نمره دستاوردهای پژوهشی توسط معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه و بر اساس جدول پیوست همین دستورالعمل مشخص می‌شود. بدیهی است هیات داوران رساله با بررسی همپوشانی‌ها و رعایت سقف اعلام شده، در جلسه دفاعیه درباره نمره قابل احتساب از دستاوردهای پژوهشی و نمره کل رساله تصمیم‌گیری خواهند کرد. "
در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رییس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب لایحه شماره 126/340/ص- 8/9/1400 توضیح داده است که:
" در خصوص مرجع تصویب و اختیار قانونی جهت تصویب مندرجات دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری از جمله مواد و تبصره های مورد اعتراض آقای محمدزاده اردبیلی، لازم به ذکر است که بر اساس بند 5 جزء (ج) ماده 11 آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری مصوب 10/12/1389 شورای عالی انقلاب فرهنگی، بررسی و تصویب برنامه های پژوهشی دانشگاه ها از صلاحیتها و اختیارات دکتری در جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 1/11/1399 مطرح شده و پس از بحث و بررسی در آن شورا، به عنوان عالی ترین مرجع سیاستگذاری امور آموزشی و پژوهشی دانشگاه، طبق ضوابط و مقررات و در چارچوب صلاحیت های قانونی پیش بینی شده برای شورای دانشگاه، تصویب و جهت اجرا به واحدهای مربوطه دانشگاه ابلاغ گردیده است. چنانچه ملاحظه می گردد تصویب دستورالعمل موضوع بحث و تدوین کلیه ضوابط و مقررات مندرج در آن از جمله تبصره ها و مواد مورد اعتراض آقای محمد زاده اردبیلی، با استناد به مفاد مورد اشاره از آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها، در حیطه اختیارات و صلاحیت های شورای دانشگاه بوده و شورای مذکور با در نظر گرفتن صرفه و صلاح دانشجویان، اعضای هیات علمی و دانشگاه، اقدام به تدوین و تصویب ضوابط مندرج در دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری نموده است.
آیین نامه دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری دانشگاه شهید بهشتی مصوب 1/11/1399 به عنوان جدیدترین مصوبه شورای دانشگاه در این خصوص، بر مبنای آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتر تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) مصوب 30/10/1396 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین و تصویب گردیده است.
تبصره ذیل ماده 34 این آیین نامه مقرر می دارد: «محدوده شاخص های کفایت دستاوردهای علمی توسط معاونت آموزشی و با مشارکت معاونت پژوهشی و فناوری تعیین و پس از تصویب در شورای آموزشی دانشگاه، قابل اجرا است.» چنانچه ملاحظه می گردد مقرره فوق الذکر صراحتاً و به طور مطلق تعیین محدوده شاخص های مربوط به کفایت دستاوردهای علمی و پژوهشی دانشجویان دکتری و تصویب ضوابط مربوطه در این حوزه را از اختیارات معاونت های آموزشی و پژوهشی و شورای دانشگاه ها دانسته است. بر این اساس، بر خلاف اظهارات آقای محمدزاده مبنی بر مغایرت دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری دانشگاه شهید بهشتی با قوانین بالادستی،لازم به ذکر و تاکید است که اولاً: دستورالعمل مذکور نه تنها هیچگونه مغایرتی با مصوبات بالادستی ندارد؛ بلکه در راستای اجرای مصوبات بالادستی و وزارتی و در چارچوب اختیارات قانونی، توسط نهادهای مربوطه دانشگاه تدوین و تصویب گردیده است و ثانیاً: اختیارات در نظر گرفته شده برای معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه به موجب مواد 2 و 5 دستور العمل مذکور که به تصویب شورای دانشگاه رسیده است، کاملاً در راستای اجرای تبصره ذیل مـاده 34 آیین نامه دوره هـای تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشـد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) مصوب 30/10/1396 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده و به هیچ وجه خارج از حدود اختیارات مقام تصویب کننده نبوده است.
در پایان لازم به ذکر است که بخش های متعددی از دادخواست تقدیمی از سوی آقای محمدزاده بر مبنای آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی تنظیم شده است و در تمامی بندهای دادخواست به مندرجات آیین نامه مذکور استناد گردیده است. لذا با توجه به توضیحات ارایه شده و نیز با عنایت به اینکه دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری در چارچوب ضوابط و مقررات موجد و از سوی نهاد دارای صلاحیت قانونی و در راستای حفظ حقوق دانشجویان و اعضای هیات علمی تدوین و تصویب گردیده است، صدور رای مبنی بر رد شکایت خواهان از آن مقام مورد استدعاست. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 3/12/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی بـا اکثریت آراء بـه شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف- اولا:ً براساس جزء (4) بند «ب» ماده (2) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته‌ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از ماموریتهای اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاهها و موسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای ماموریتها و اختیارات فوق، آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاههای سطح 1 و 2 دولتی) در جلسه شماره 889 مورخ 30/10/1396 به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی رسیده است و برمبنای ماده (34) آیین‌نامه مزبور : «دانشجو پس از تدوین رساله و مشروط بر تایید استاد/استادان راهنما از حداقل کفایت دستاوردهای علمی (چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی معتبر و مستخرج از رساله و یا ثبت پتنت خارجی)، مجاز است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند.» ثانیاً: وظایف معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاهها در جزء (4) بند «ب» قسمت «هـ» ماده (5) آیین‌نامه جامع مدیریت دانشگاهها و موسسات آموزش عالی مصوب جلسه 684 مورخ 10/12/1389 شورای عالی انقلاب فرهنگی در 13 مورد احصاء شده و در هیچ یک از آنها، اختـیاری مبنی بر لزوم تایید کفایت دسـتاوردهای علمی و پژوهشی دانشجویان در رسـاله دکتری توسط معاونت پژوهشی و فناوری ملاحظه نمی‌شود و آنچه که از وظایف معاونت پژوهشی و فناوری مندرج در آیین‌نامه پیش‌گفته استنتاج می‌گردد برنامه‌ریزی، سیاستگذاری و نظارت درخصوص امور پژوهشی و فناوری دانشگاه و تلاش در جهت افزایش سطح همکار‌یهای علمی و بین‌المللی است. ضمن اینکه ماده (11) آیین‌نامه جامع مدیریت دانشگاهها و موسسات آموزش عالی فاقد هرگونه حکمی مبنی بر اعطای صلاحیت به معاونت پژوهشی و فناوری از سوی شورای دانشگاه در رابطه با تعیین محدوده شاخصهای کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری در نگارش رساله است. بنابراین آن قسمت از ماده (2) دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب مورخ 1/11/1399 شورای دانشگاه شهید بهشتی که تایید معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه را از شرایط کسب کفایت دستاوردهای علمی اعلام کرده، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
ب- اولاً: به موجب ماده (34) آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاههای سطح 1 و 2 دولتی) مصوب جلسه شماره 889-30/10/1396 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی : «دانشجو پس از تدوین رساله و مشروط بر تایید استاد/استادان راهنما از حداقل کفایت دستاوردهای علمی (چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی معتبر و مستخرج از رساله و یا ثبت پتنت خارجی)، مجاز است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند. تبصره) محدوده شاخصهای کفایت دستاوردهای علمی توسط معاونت آموزشی و با مشارکت معاونت پژوهش و فناوری تعیین و پس از تصویب در شورای آموزشی دانشگاه قابل اجراست.» آنچه که در تبصره ماده 34 آیین‌نامه یادشده ذکر گردیده منحصر در تعیین شاخصهای کفایت دستاوردهای علمی با مشارکت معاونت آموزشی با معیار کلّی و نوعی در قالب پیشنهاد به شورای دانشگاه جهت تصویب است و تسری به معیار شخصی ناظر به افراد به صورت جزیی ندارد. بنابراین تعیین محدوده کفایت دستاوردهای پژوهشی و چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی مستخرج از رساله شرط انجام دفاع از رساله دکتری است و برخلاف دستورالعمل مورد اعتراض بخشی از نمره رساله نیست. ثانیاً: براساس بند (36) پیوست آیین‌نامه یادشده : «هیات داوران اعضای هیات علمی یا افراد متخصص دارای صلاحیت دانشگاهی هستند که برای ارزیابی کمی و کیفی پایان نامه و یا رساله در دوره کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی مطابق دستورالعمل اجرایی مصوب دانشگاه انتخاب می‌شوند» و ارزشیابی کیفی رساله از اختیارات هیات داوران بوده و وفق ماده (35) آیین‌نامه از سقف 20 نمره صورت می‌پذیرد. حال آنکه شورای دانشگاه شهید بهشتی نمره دستاوردهای پژوهشی را جزیی از نمره رساله در نظر گرفته و علاوه بر آن چگونگی تخصیص این چهار نمره به رساله دکتری را در اختیار معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه قرار داده است. از این رو، ماده (5) و تبصره‌های (1)، (2)، (3) و (4) ذیل آن از دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب مورخ 1/11/1399 شورای دانشگاه شهید بهشتی که متضمن این احکام است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
