بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 2316
تاریخ دادنامه: 11/8/1400
شماره پرونده: 0000326
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای بهنام کرباسی دهوجی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 1 بخشنامه شماره 407/355/5/13 مورخ 30/6/1396 و بند 1 و 2 دستورالعمل شماره 990/355/5/13 مورخ 18/12/1397 فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 1 بخشنامه شماره 407/355/5/13 مورخ 30/6/1396 و بند 1 و 2 دستورالعمل شماره 990/355/5/13 مورخ 18/12/1397 فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" در این بخشنامه ها شرایط اعمال جریمه برای خودروهای دارای شیشه دودی ذکر شده است در حالی که:
1- برابر اصل یکصد و سی هشتم قانون اساسی فقط هیات وزیران یا وزرای دارای صلاحیت در موضوعات تفویض شده صلاحیت دارند؛ 2- مطابق بند 4 ماده 18 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت فقط هیات وزیران صلاحیت اعلام نظر و تفسیر قوانین راهنمایی و رانندگی را دارد؛ 3- بر مبنای ماده 21 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی فقط هیات وزیران صلاحیت وضع قانون در موضوع جرایم راهنمایی و رانندگی را دارد؛ 4- مستنداً به ماده 207 آیین نامه راهـور نصب هر نـوع شی بر روی بدنه و شیشه های خـودرو به طور مطلق ممنوع است مگر بر اساس ضـوابط هیـات وزیران. بنابراین ناجا فاقد صلاحیت در این امر بوده تقاضای ابطال بند 8 بخشنامه های شماره 407/355/5/13- 30/6/1396 و بندهای 1 و 2 شماره 990/355/5/13- 18/12/1397 را دارم. "
متن بخشنامه های مورد شکایت به شرح زیر است:
الف- بخشنامه شماره 407/355/5/13- 30/6/1396:
" از: نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
به: گیرندگان ردیف چهارم
موضوع: تخلف استفاده از شیشه دودی در خودروها
1- مامورین مجاز پلیس راهور و راه استان ها، نسبت به اعمال قانون کد 2114 در مورد رانندگان وسایل نقلیه ای که به تشخیص ایشان از فاصله تقریبی 3 متری، راننده و سرنشین داخل آن دیده نمی شوند با هر میزان غلظت به صورت جدی اقدام و آمار آن را مطابق رویه جاری به موقع گزارش نمایند. – فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
ب- بخشنامه شماره 990/355/5/13- 18/12/1397:
از: نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
به: گیرندگان ردیف چهارم
موضوع: کنترل تخلف استفاده از شیشه دودی در خودروها
1- معیار مجاز بودن شیشه دودی، تشخیص راننده و سرنشین خودرو از فاصله 3 متری طرفین خودرو توسط افسر کارشناس می باشد.
2- در صورتی که مطابق نظر افسر کارشناس، راننده و سرنشین از فاصله 3 متری قابل تشخیص نباشند میزان غلظت شیشه دودی غیرمجاز محسوب شده و ضمن صدور قبض جریمه (کد تخلف 2114) راننده ملزم به رفع اثر شیشه دودی گردد.- فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران"
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون حقوقی و امور مجلس ناجا به موجب لایحه شماره 400/15/401/4/34 – 25/3/1400 توضیح داده است که:
" 1- ادعای شاکی که اظهار نموده تقاضای ابطال بند 8 بخشنامه شماره 407/355/5/13- 30/6/1396 ناجا را به استناد مواد 10 و 80 قانون دیوان عدالت اداری دارم به دلیل زیر وارد نیست. این بند هیچ مغایرتی با ماده 80 قانون دیوان عدالت اداری به ویژه بند (ت) این ماده که مقرر می دارد: « ت- مغایرت مصوبه با شرع یا قانون اساسی یا سایر قوانین یا خروج از اختیارات مرجع تصویب کننده.» ندارد تا موجبی برای ابطال آن باشد. در ثانی ناجا در این خصوص مصوبه ای نداشته است بلکه تاکید بر نظارت بر اجرای مقررات توسط کارکنان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران می نماید.
2- ادعای شاکی که اظهار نموده است بند 1 و 2 بخشنامه شماره 990/355/5/13- 18/12/1397 ناجا ( پلیس راهور) مغایر قانون است. چرا که بر اساس ماده 21 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، وضع قوانین در مورد جرایم راهنمایی و رانندگی ( بند 3 دادخواست شاکی) همچنین نصب هر نوع شی بر روی بدنه و شیشه خودروها مستند به ماده 207 آیین نامه راهنمایی و رانندگی، در صلاحیت هیات وزیران می باشد نه در صلاحیت ناجا ( بند 4 دادخواست شاکی) به دلایل زیر وارد نیست.
الف- به استناد ماده 21 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی (مصوب 1389) جریمه های تخلفات مربوط به حمل و نقل و عبور و مرور در کلیه نقاط کشور طبق جداولی که به پیشنهاد وزارتخانه های کشور، دادگستری و راه و ترابری به تصویب هیات وزیران خواهد رسید به اجرا گذارده می شود.
ب- بـر اساس بنـد 2114 جـدول جریمه های تخلفات راننـدگی مصوب هیـات وزیـران ( تصویب نامـه شمـاره 169432/ت46748- 28/8/1390) استفاده از شیشه دودی به نحوی که راننده و سرنشین قابل تشخیص نباشد ممنوع بوده و برابر ردیفهای مندرج در مقابل این تخلف توسط مامورین ذی صلاح اعمال قانون انجام می شود.
پ- بـه استناد مـاده 2 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی ( مصوب 1389) به افسران کادر و پیمانی مورد وثوق راهنمایی و رانندگی ناجا که برای تشخیص تخلفات مربوط، حمل و نقل و عبور و مرور تعیین شده و آموزش دیده‌‌اند اجازه داده می شود، تخلفات مربوط را وفق قانون تشخیص و قبض جریمه صادر نمایند. بنابراین اعمال قانون (صدور قبض جریمه در مورد تخلف مزبور) توسط افسران پلیس کاملاً منطبق با قانون و مصوبه هیات وزیران است.
ث- ماده 207 آیین نامه راهنمایی و رانندگی که شاکی به آن استناد نموده مقرر می دارد « نصب هر نوع علایم و پلاکهای متفرقه و همچنین الصاق یا نصب یا نقش هرگونه آگهی، نوشته، عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه ها یا بدنه دورنی یا بیرونی وسایل نقلیه به منظور تجارت، تبلیغ، نمایش و مانند آن ممنوع است، مگر بر اساس ضوابطی که به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور خواهد رسد. در مورد جاده ها با تصویب وزارت راه و ترابری اقدام می شود»، در مقام بیان ممنوعیت نصب علایم و الصاق آگهی‌‌ها و تبلیغات تجاری از سوی شرکتها و تولیدکنندگان کالاها بر روی بدنه درونی و بیرونی و شیشه های وسایل نقلیه می باشد که تخلف شیشه دودی از شمول آن خارج است. بنابراین استناد شاکی به ماده 207 آیین نامه راهنمایی و رانندگی موضوعیت ندارد."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 11/8/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف-اولاً: به موجب ماده 21 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب سال 1389: « جریمه های تخلفات مربوط به حمل و نقل و عبور و مرور در کلیه نقاط کشور و مناطق آزاد تجاری- صنعتی، با توجه به مکان و زمان وقـوع و نوع تخلفات و میزان تاثیر آن در آلـودگی محیط زیست و ایمنی عبور و مرور و سایر عـوامل موثر مندرج در ردیفهای 1 تا 6 جدول موضوع ماده 7 این قانون از یکصدهزار ریال تا یک میلیون ریال و در سایر موارد از سی هزار ریال الی پانصد هزار ریال می باشد و طبق جداولی که به پیشنهاد وزارتخانه های کشور، دادگستری و راه و ترابری (راه و شهرسازی) به تصویب هیات وزیران خواهد رسید، به اجرا گذارده می شود.» ثانیاً: بر مبنای مواد 2 و 4 قانون مذکور، معیار تشخیص تخلفات رانندگی نظر افسران پلیس راهنمایی و رانندگی است و تعیین معیار ثابت و مشخصی که جایگزین معیار فوق شود، مبنای قانونی ندارد. بنا به مراتب فوق، بندهای 1 از بخشنامه های شماره 407/355/5/13- 30/6/1396 و 990/355/5/13- 18/12/1397 نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که با تعیین ملاک فاصله سه متری به وضع قاعده و معیار برای تشخیص راننده و سرنشین خودرو با توجه به شرایط متغیر فصول سال، اوضاع آب و هوا و ساعات شبانه روز اقدام کرده، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
ب- با توجه به اینکه اولاً: الزام رانندگان به رفع اثر شیشه دودی در حیطه اختیارات و صلاحیتهای مامورین تشخیص تخلفات رانندگی نیست، ثانیاً: بر مبنای مواد 2، 4، 6، 7، 10، 13 و 14 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب سال 1389، قانونگذار به تعیین ضمانت اجراهای مترتب بر تخلفات رانندگی اقدام نموده و بر اساس ضمانت اجراهای فوق، مامورین تشخیص تخلفات رانندگی از حق توقف خودرو و صدور قبض جریمه، جلوگیری از حرکت خودرو و دستور انتقال به توقفگاه یا مقر نیروی انتظامی و یا تعمیرگاه، ضبط گواهینامه و جابه جایی خـودرو به منظور رفع سد معبر برخوردار هستند الزام راننده به رفع اثر شیشه دودی بعد از صـدور قبض جریمه، الزام به فعلی است که در قانون برای آن تعیین تکلیف نشده است، و ثالثاً: هیات وزیران در راستـای اجـرای حـکم مقرر در مـاده 21 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی به وضع تصویب نامه شماره 169432/ت46748ک- 28/8/1390 اقدام کرده و بر مبنای کد تخلف 2114 برای استفاده از شیشه دودی به نحوی که راننده و سرنشین قابل تشخیص نباشد، جرایم نقدی مشخصی را در کلانشهرها و سایر شهرها تعیین نموده است، لـذا قسمت آخر بند 2 دستورالعمل شماره 990/355/5/13- 18/12/1397 نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که متضمن الزام به رفع اثر شیشه دودی است، مغایر با قانون و نوعی اعمال مجازات مضاعف است که وضع آن خارج از حدود اختیار مرجع تصویب کننده مقرره مذکور بوده و لذا مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌‌شود./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
