بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 2177
تاریخ دادنامه: 27/7/1400
شماره پرونده: 9901100
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: دانشگاه آزاد اسلامی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مواد 4، 7 و 8 آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد به شماره سند عتف – آ- 2203 مصوب جلسه شماره 69- 1/10/1398 شورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال و نقض آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد به شماره سند عتف – آ- 2203 مصوب جلسه شماره 69- 1/10/1398 شورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" 1- به استناد جزء 1 بند (ب) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383 به طور کلی وزارت علوم و شوراهای زیر مجموعه یا وابسته به آن اختیاری برای تصویب ضوابط پذیرش دانشجو در مقاطع رسمی تحصیلی اعم از کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری نداشته و صرفاً می تواند ضوابط و معیارهای مورد نظر خود را برای تصویب نهایی به مراجع ذیصلاح (مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی) ارایه نمایند. در حال حاضر، طبق قوانین مورد عمل به خصوص مواد 5 و 4 قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال 1394، پذیرش دانشجویان در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری منوط به شرکت در آزمون متمرکز بوده و طبق ماده 6 قانون مذکور و تبصره ذیل آن، صرفاً سهمیه‌ها و معافیت های شرکت در آزمون که به تصویب مجلس شورای اسلامی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده اند معتبر و ملاک عمل خواهد بود.
2- در ماده 64 قانون برنامه ششم توسعه و مصوبات مورخ 22/3/1377 و 22/5/1381 شورای عالی انقلاب فرهنگی، وضع مقررات و آیین نامه های خاص حمایتی برای استعدادهای درخشان پیش بینی گردیده و بدیهی است که تصویب این قبیل آیین نامه ها در چهارچوب قوانین مصوب بوده و نبایستی مغایر قانون باشند.
3- در بندهای 9 گانه وظایف و اختیارات شورای هدایت استعدادهای درخشان به شرح ماده 2 آیین نامه مورخ 22/5/1381 مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصویب ضوابط پذیرش دانشجو (بدون آزمون) در مقاطع تحصیلات تکمیلی از جمله اختیارات این شورا تلقی نشده و مقررات آیین نامه های مصوب نمی تواند مغایر قوانین باشد.
4- مواد 8 و 7 و 2 آیین نامه تهیه شده مشتمل بر تبعیض ناروا بین دانشگاه ها مغایر بند 9 اصل 3 قانون اساسی بوده و برای فارغ التحصیلان این دانشگاه ایجاد نارضایتی کرده است.
از سویی دیگر مطابق قانون سنجش و پذیرش تحصیلات تکمیلی هرگونه سهمیه بندی منوط به تصویب مجلس شورای اسلامی و یا شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشد و شورای هدایت استعدادهای درخشان که زیر مجموعه وزارت علوم است، اختیاری در خصوص تعیین سهمیه برای پذیرش دانشجو را ندارد. بر همین اساس، آیین نامه معترض عنه بر خلاف قانون سنجش و پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی است. "
در پـی اخطار رفـع نقصی که از طرف دفـتر هیات عمومـی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری برای دانشگاه آزاد اسلامی ارسال شده بود، این دانشگاه به موجب لایحه شماره 13637/13- 25/5/1399 توضیح داده است که:
" بازگشت به اخطاریه رفع نقص از کلاسه پرونده 9901100- 4/5/1399 در خصوص شماره پرونده 9909980905800373 با موضوع شکایت این دانشگاه از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای هدایت استعدادهای درخشان به استحضار می رساند: مستنداً به مفاد دادخواست تقدیمی به ان مرجع تقاضای نقض و ابطال کل آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره کارشناسی ارشد مصوب جلسه مورخ 1/10/1398 شورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به شماره 301041/11- 6/11/1398 که برای اجرا به کلیه دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ابلاغ گردیده است، مورد استدعا می باشد."
متن مقرره های مورد اعتراض به شرح زیر است:
" « آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد»
ماده 4- تغییر رشته یا محل تحصیل افراد پذیرفته شده بر اساس این آیین نامه، مجاز نیست.
ماده 7- دانش آموختگان دوره های مجازی، فراگیر پیام نور، پذیرفته شدگان آزمون اختصاصی (داخلی)، پذیرفته شدگان کارشناسی با سوابق تحصیلی و دارندگان مدرک حوزوی معادل کارشناسی مشمول این آیین نامه نمی‌باشند.
ماده 8- دانشگاه پیام نور، آزاد اسلامی، علمی- کاربردی، فنی و حرفه ای و پردیس های خودگردان مجاز به استفاده از این آیین نامه برای پذیرش استعداد درخشان نمی باشند."
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره 138564/75/7- 7/7/1399، نامه شماره 135463/21/2- 5/7/1399 مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی این وزارت را ارسال کرده است که متن آن به طور خلاصه به قرار زیر است:
" 1- بر اساس مـاده 2 آیین نامه تشکیل شـورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت علوم مصوب سـال 1381 شورای عالی انقلاب فرهنگی، از وظایف و اختیارات شورا، تصویب طرح ها، آیین نامه ها و برنامه های آموزشی خاص استعدادهای درخشان، تعیین ضوابط و مقررات مورد نیاز برای اجرای برنامه های مصوب و صدور مجوز اجرای برنامه‌های خاص استعدادهای درخشان به دانشگاه و مراکز واجد شرایط است، بنابراین تصویب آیین نامه مورد شکایت و تعیین مشمولین استفاده از تسهیلات، در چارچوب اختیارات شوراست.
2- بر اساس ماده 8 آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد، برخی دانشگاه ها امـکان پذیرش دانشـجوی استعـداد درخشان را ندارند اما در تبصره آن ماده به دانش آموختگان همـان دانشگاه ها، در صورت موافقت دانشگاه پذیرنده، مجوز بهره مندی از تسهیلات داده شده است که مشمول این تبصره دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی را در بر می گیرد.
3- موضوع عدم امکان پذیرش دانشجوی استعداد درخشان در دانشگاه آزاد اسلامی از سال 1393 در شورای هدایت وزارت متبوع مصوب و از آن تاریخ اجرا شده است. "
در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 829- 20/6/1400، آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را به جز مواد 4، 7 و 8 را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
« رسیدگی به بندهای 4، 7 و 8 آیین نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دستورکار هیات عمومی قرار گرفت.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 27/7/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف- با توجه به اینکه براساس ماده 4 آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد مصوب جلسه شماره 69 مورخ 1/10/1398 شورای هدایت استعدادهای درخشان حق تغییر رشته یا محل تحصیل افراد پذیرفته‌شده در چهارچوب مقررات بدون مبنای قانونی سلب شده و منجر به ایجاد تبعیض ناروا میان متقاضیان پذیرش بدون آزمون و سایر دانشجویان شده است، بنابراین مقرره مذکور مغایر با قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
ب- ماده 7 آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد مصوب جلسه شماره 69 مورخ 1/10/1398 شورای هدایت استعدادهای درخشان که دانش‌آموختگان دوره‌های مجازی، فراگیر پیام نور، پذیرفته‌شدگان آزمون اختصاصی (داخلی)، پذیرفته‌شدگان کارشناسی با سوابق تحصیلی و دارندگان مدرک حوزوی معادل کارشناسی را بدون ذکر مبانی قانونی از شرکت در پذیرش بدون آزمون دوره کارشناسی ارشد منع کرده، در حالی که امکان وجود افرادی مستعد در میان فارغ‌التحصیلان دوره‌های مـذکور وجود دارد، مصداق تبعیض ناروا بوده و با بند (9) اصل سوم قانون اساسی مغایرت دارد و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
ج- ماده 8 آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد مصوب جلسه شماره 69 مورخ 1/10/1398 شورای هدایت استعدادهای درخشان که دانشگاههای پیام نور، آزاد اسلامی، جامع علمی – کاربردی و فنی و حرفه‌ای را از پذیرش دانشجوی استعداد درخشان (بدون آزمون) محروم کرده در حالی که ایجاد چنین محدودیتی برای دانشگاههای اشاره شده مستند و مبنای قانونی ندارد و لذا مقرره مزبور مغایر با بند (9) اصل سوم قانون اساسی است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
