بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 2173- 2172
تاریخ دادنامه: 27/7/1400
شماره پرونده: 9902178- 9902130
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
اعلام کننده تعارض: بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران
موضوع : اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری
گردش کار: شعب دیوان عدالت اداری در خصوص موضوع صلاحیت یا عدم صلاحیت این شعب در رسیدگی به دادخواست اشخاص به خواسته اعتراض به آرای هیات رسیدگی به اختلافات نماینده و شرکت بیمه، آرای متعارضی صادر کرده اند. برخی شعب مستند به نظریه مشورتی 928/93/7- 21/4/1393 اداره کل حقوقی قوه قضاییه و مستدل به اینکه آرای صادره از هیات های مذکور ماهیت داوری دارد و مشمول احکام مربوط است و صلاحیت موضوع بند 2 ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ناظر به مراجع قضایی است و مراجعی که از طریق داوری اقدام به حل و فصل اختلافات می نمایند از شمول آن خارج می باشند و به موجب ماده 490 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی اعتراض به رای داور در صلاحیت دادگاه عمومی است، قرار رد شکایت یا قرار عدم صلاحیت صادر نموده اند و برخی شعب دیگر مستدل به اینکه آنچه موضوع شکایت است رای هیات رسیدگی به اختلافات شرکت بیمه و نماینده است نه نظریه داوری، لذا ایـراد صلاحیت وارد نیست، وارد رسیدگی ماهوی شده و آرای صادره از هیات مذکور را ابرام نموده اند.
گردش کار پرونده ها و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبه 15 بدوی دیوان عدالت اداری در خصوص دادخواست خانم شیوا حاتمی به طرفیت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و به خواسته اعتراض به رای هیات رسیدگی به اختلافات نماینده و شرکت بیمه به موجب دادنامه شماره 9609970901500330- 19/2/1396 به شرح زیر قرار به رد شکایت و عدم صلاحیت شعبه دیوان عدالت اداری در رسیدگی به خواسته فوق صادر کرده است:
با توجه به محتویات پرونده و اسناد ابرازی و لایحه دفاعیه اداره طرف شکایت و اینکه هیات حل اختلاف موضوع ماده 121 آیین نامه رسیدگی به اختلافات شرکت بیمه و نمایندگی بیمه در حکم رای داوری بوده و از شمول ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری خارج است قرار رد شکایت صادر و اعلام می گردد.
رای مذکور به موجب دادنامه شماره 9609970955403112- 2/11/1396 صادر شده از شعبه 13 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تایید شده است.
ب: شعبه 26 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری در خصوص تجدیدنظر خواهی آقای رضا نامی فرد به طرفیت هیات رسیدگی به اختلافات نماینده و شرکت بیمه و به خواسته اعتراض به رای هیات مذکور، ضمن نقض دادنامه شماره 1546- 5/6/1398 صادر شده از شعبه 45 بدوی به موجب دادنامه شماره 9809970955903777- 21/12/1398 به شرح زیر قرار عدم صلاحیت شعبه دیوان عدالت اداری در رسیدگی به خواسته فوق صادر کرده است:
نظر به اینکه مفاد ماده 21 آیین نامه تنظیم امور نمایندگی بیمه (جایگزینی ماده 20 آیین نامه قبلی) در قرارداد بین شرکت بیمه مربوط و تجدیدنظر خواه (نماینده) منعکس شده است، همچنان که در نظر مشورتی 928/93/7- 21/4/1393 اداره کل حقوقی قوه قضاییه آمده است، رای هیات موضوع این ماده به لحاظ حل اختلاف مبنی بر توافق و الزام آور بودن ماهیت داوری دارد و مشمول احکام مربوط است و از آنجا که صلاحیت موضوع بند 2 ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ناظر به مراجع قضاوتی است و مراجعی که از طریق داوری اقدام به حل و فصل اختلافات می نمایند از شمول آن خارج می باشند و با توجه به اینکه به موجب ماده 490 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی اعتراض به رای داور در صلاحیت دادگاه های عمومی است، این شعبه خود را صالح به رسیدگی ندانسته، مستنداً به مواد 48 و 72 و 78 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ضمن نقض دادنامه تجدیدنظر خواسته قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه عمومی (حقوقی) تهران صادر و اعلام می گردد.
ج: شعبه 52 بدوی دیوان عدالت اداری در خصوص دادخواست آقای حسن خدایارپور به طرفیت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و به خواسته اعتراض به رای هیات رسیدگی به اختلافات نماینده و شرکت بیمه به موجب دادنامه شماره 9509970957700110- 21/12/1395، ضمن ورود به ماهیت دعوا به شرح زیر رای به رد شکایت صادر کرده است:
با توجه به اینکه شاکی هیچ گونه دلیل موجهی که رد دلایل و مستندات مبسوط خوانده در لایحه دفاعیه را اثبات نماید ارایه ننموده ضمن آن‌‌که با توجه به دفاعیات موجه خوانده در رد دعوای شاکی از جمله اینکه شرکت بیمه گر (بیمه درمان) شکایت کیفری علیه شاکی فعلی پرونده مطرح که در حال رسیدگی می باشد هیات رسیدگی به تخلف بین نماینده و شرکت بیمه وفق مواد 20 و 21 آیین نامه شماره 75 شورای عالی بیمه ملزم بوده که عملیات رسیدگی را تا صـدور حکم نهایی از مـرجع قضایی متوقف نماید لذا قصوری از طرف هیات صورت نگرفته، شکایت شاکی را موجه ندانسته مستنداً به مواد 10 و 65 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری سال 1392 حکم به رد شکایت شاکی صادر واعلام می نماید.
رای مذکور به موجب دادنامه شماره 9609970955402829- 11/10/1396 صادر شده از شعبه 13 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تایید شده است.
د: شعبه 29 بدوی دیوان عدالت اداری در خصوص دادخواست شرکت بیمه البرز به خواسته اعتراض به رای هیات رسیدگی به اختلافات نماینده و شرکت بیمه و به طرفیت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران به موجب دادنامه شماره 9809970900905542- 15/11/1398 ضمن ورود به ماهیت دعوا و عدم ایراد به صلاحیت، به شرح زیر رای به رد شکایت صادر کرده است:
نظر به اینکه آنچه موضوع شکایت است رای هیات رسیدگی به اختلافات بیمه و نماینده است نه نظریه داور، لذا ایراد صلاحیت وارد نیست از طرفی رای صادره به جهت عدم پرداخت کارمزد مربوط به بیمه نامه های صادره بوده است که حسب اظهارات متن شکایت به داور مرضی الطرفین ارجاع داده است که در جهت حل اختلاف فیمابین ارجاع به داوری تخلف نمی باشد لذا مستفاد از مواد 10 و 17 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به رد شکایت وی صادر و اعلام می گردد.
رای مذکور به موجب دادنامه شماره 9909970959901513- 19/5/1399 صادر شده از شعبه 29 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تایید شده است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 27/7/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسـا و مستشاران و دادرسان شعب دیـوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف- تعارض در آراء محرز است.
ب- هرچند براساس بند 5 ماده 17 قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌‌گری، یکی از وظایف شورای عالی بیمه تصویب آیین نامه های لازم برای هدایت امر بیمه و فعالیت موسسات بیمه است و شورای مذکور به موجب ماده 20 آیین‌نامه شماره 75 موضوع تنظیم امور نمایندگی بیمه مصوب 6/6/1391 و به منظور رسیدگی به اختلافات نماینده و شرکت بیمه در رابطه با مقررات آیین‌نامه یادشده و قـرارداد نمایندگی منعقده، به تشکیل هیات رسیدگی به اخـتلافات نماینده و شرکت بیمه اقدام کرده است، ولی با توجه به اینکه از بند 5 ماده 17 قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌‌گری جواز تشکیل مرجع اختصاصی اداری مستفاد نمی شود و هیات مزبور از جمله هیاتهایی نیست که به موجب قانون ایجاد شده باشد، بنابراین از جمله مراجع اختصاصی اداری موضوع بند 2 ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری محسوب نمی شود تا شعب دیوان عدالت اداری برای رسیدگی به اعتراضات مطروحه نسبت به آراء و تصمیمات هیات یادشده صلاحیت داشته باشند. همچنین برمبنای ماده 490 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سـال 1379، هر یک از طرفین می‌‌تواند ظرف بیست روز بعـد از ابلاغ رای داور از دادگاهی که دعوا را ارجاع به داوری کرده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، حکم به بطلان رای داور را بخواهد و در این صورت دادگاه مکلّف است به درخواست مزبور رسیدگی کند. بنا به مراتب فوق، چنانچه مفاد ماده 20 آیین‌نامه تنظیم امور نمایندگی بیمه در قرارداد بین شرکت بیمه و نماینده منعکس و یا به نحوی التزام نماینده به مفاد ماده مزبور احراز شود، ماهیت رای هیات مزبور، همان ماهیت رای داور بوده و دارای احکام آن است که با عنایت به مفاد ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 رسیدگی به اعتراض نسبت به آن در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری نیست و با توجه به حکم مقرر در ماده 490 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال 1379 در صلاحیت دادگاههای عمومی است و در نتیجه رای شماره 9609970901500330 مورخ 19/2/1396 صادره از شعبه 15 بدوی دیوان عدالت اداری که به موجب رای شماره 9609970955403112 مورخ 2/11/1396 شعبه 13 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تایید شده و همچنین رای شمـاره 9809970955903777 مـورخ 21/12/1398 صادره از شعبـه 26 تجدیدنظر دیـوان عدالت اداری که به عدم صلاحیت شعبه دیوان عدالت اداری در رسیدگی به موضوع خواسته رای صادر کرده‌اند، صحیح و منطبق با مقررات تشخیص داده می‌شود. این رای به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم‌الاتباع است./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
