بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1515
تاریخ دادنامه: 1400/06/09
شماره پرونده: 9900807
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم سمیرا احمدپور سرقین
موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمت (ج) از جزء 2-2-2 (شرایط اختصاصی) از بند 2-2 (شرایط عمومی و اختصاصی ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری) از بخش دوم دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی سال 1399
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال قسمت (ج) از جزء 2-2-2 (شرایط اختصاصی) از بند 2ـ2 (شرایط عمومی و اختصاصی ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری) از بخش دوم دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی سال 1399 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
« نظر به اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تثبیت قاعده تفکیک و استقلال قوای مقننه، مجریه و قضاییه از یکدیگر، وضع قانون در عموم مسایل را به شرح دو اصل 58 و 71 به مجلس شورای اسلامی و در حد مقرر در اصل 112 به مجمع تشخیص مصلحت نظام، اختصاص داده است، اطلاق قانون یا تعمیم مطلق وجوه ممیزه آن به مقررات مـوضوعه سایر واحـدهای دولتی از جمله مصوبات شـورای انقلاب فرهنگی و سازمان سنجش آموزش کشور، مبنای حقوقی و وجاهت قانونی ندارد. لذا مصوبات سازمان سنجش آموزش کشور و سایر نهادها و ارگانها، نمی تواند در خلاف جهت توزیع عادلانه فرصت ها و بهره مندی داوطلبان آزمون سراسری کشور از حق تحصیل، مورد استناد قرار گیرد. متاسفانـه سازمـان سنجش آمـوزش کشور به وظیفه ذاتی خود توجه و عمل نکرده و در بند (ج) از بند 2-2-2 مربوط به شرایط اختصاصی، ذیل بخش دوم شرایط و مقررات شرکت در آزمون سراسری موجود در صفحه 19 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1399 که بعضاً با استناد به مصوبه جلسه مورخ 6/12/1362 شورای انقلاب فرهنگی (ستاد انقلاب فرهنگی موقت) حق شرکت طیفی از داوطلبان را در این آزمون سلب می کند که این ممانعت اساسی حقوقی و قانونی نداشته و استناد به خارج از قانون می باشد. لذا بند فوقالذکر خلاف قانون اساسی کشور و سایر قوانین است. بند مذکور صراحتاً اعلام نموده « پذیرفته شدگان دوره روزانه سراسری سال 1398 در صورت ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1399 منحصراً مجاز به انتخاب رشته در دوره های غیر روزانه (نوبت دوم، شبانه، دانشگاه آزاد، پیام نور و …) بوده و فقط در این دوره ها گزینش خواهند شد». لذا عبارت « پذیرفته شدگان» به منزله استفاده حتمی داوطلب از حق آموزش رایگان نیست. زیرا ممکن است فرد پس از پذیرفته شدن در آزمون سراسری، بنا به حوادث و شرایط ( مانند ترس از گرفتاری به بیماری کرونا) قادر به ثبت نام یا ادامه تحصیل در دانشگاه نباشد. در چنین مواردی فرد علیرغم قبولی در آزمون سراسری از حق تحصیل با استفاده از امکانات دولتی محروم می شوند. علی ایحال با عنایت به آرای مشابه دیوان و به خصوص رای شماره 1485 هیات عمومی دیوان عدالت اداری (دادنامه شماره 9809970905811485-23/7/1398) و با تقدیم این دادخواست ابطال بند (ج) از بند 2-2-2 مربوط به شرایط اختصاصی، ذیل بخش دوم شرایط و مقررات شرکت در ازمون سراسری موجود در صفحه 19 دفترچه راهنمای ثبت نام آزمون سراسری سال 1399 مورد استدعاست.»
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
« 2-2- شرایط عمومی و اختصاصی ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری؛ برای شرکت در آزمون سراسری شرایط زیر لازم است:
… 2-2-2 شرایط اختصاصی
ج- پذیرفته شدگان دوره روزانه سراسری (رشته های تحصیلی با آزمون و بدون آزمون) سال 1398، در صورت ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1399، منحصراً مجاز به انتخاب رشته در دوره های غیر روزانه (نوبت دوم شبانه، دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور، غیر انتفاعی، ظرفیت مازاد، پردیس خودگردان و مجازی) بوده و فقط در این دوره ها گزینش خواهند شد. ضمن اینکه بر اساس توضیحات بند 6 بخش تعاریف مندرج در صفحه 39 همین دفترچه راهنما، ضمن تکمیل فرم شماره 2 ( فرم انصراف مندرج در صفحه 70) بایستی تا تاریخ 25/12/98 انصراف قطعی خود را از تحصیل اعلام نموده و مورد مربوط در بند 33 فرم تقاضانامه ثبت نام را نیز علامت گذاری نمایند.»
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره 1153-2/2/1400 توضیح داده است که:
«بدواً شاکی در آزمون سراسری سال 1398 شرکت و در رشته حقوق دانشگاه اردبیل (دوره روزانه) قبول شده اند طبق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای سنجش و پذیرش دانشجو پذیرفته شدگان دوره روزانه سال 98 حق انتخاب کد رشته های دوره روزانه در آزمون سراسری سال 1399 را ندارند و می بایست کد رشته های غیر روزانه را انتخاب کنند. ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه های دولتی بسیار محدود است و چنانچه محدودیت فوق الذکر لحاظ نشود ظرفیت برخی رشته های دانشگاه دولتی خالی خواهد ماند به عنوان مثال تحصیل در رشته حقوق دانشگاه اردبیـل (دوره روزانـه) آرزوی کثیری داوطلبان گروه علـوم انسانی است ولیکن شاکی با قبولی در این رشته و سپس با انصراف از دانشگاه موجب هدر رفتن یک ظرفیت دانشگاه های دولتی شده است اگر محرومیت انتخاب دوره روزانه در کنکور سال بعد برداشته شود تعداد کثیری از پذیرفته شدگان همانند شاکی پس از قبولی و ثبت نام در دانشگاه انصراف داده و سال آینده مجدداً همین رویه تکرار خواهد شد این امر موجب خواهد شد ظرفیت دانشگاه های دولتی خالی بماند و تعداد اندکی از داوطلبان از تحصیل رایگان که حق همه است برخوردار شوند. با عنایت به مراتب مذکور ابطال موضوع خواسته موجب خواهد شد تعداد قلیلی از تحصیل رایگان برخوردار شوند اگر ممنوعیت مورد نظر برداشته شود همه ساله بسیاری از قبول شدگان دوره روزانه سال بعد دوباره در کنکور شرکت خواهند کرد و ظرفیت دانشگاه های دولتی در دست عده ای معدود خواهد افتاد لذا در راستای عدالت آموزشی و حفظ حقوق عامه داوطلبان صدور قرار رد شکایت مورد تقاضا است.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 9/6/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً: وظایف و اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو در 6 بند در ماده 3 قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال 1392 احصاء شده و از هیچ یک از بندهای مذکور صلاحیت ایجاد محرومیت از شرکت در آزمون به مدت یک سال برای پذیرفته‌شدگان دوره روزانه که در دانشگاه محل قبولی ثبت نام کرده و یا نکرده باشند، استنباط نمی‌شود و برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش و پذیرش دانشجو که به موجب صدر ماده 2 قانون فوقالذکر به عنوان هدف تشکیل شورای سنجش و پذیرش دانشجو تعیین شده، مجوزی بر ایجاد تضییق برای شرکت در آزمون سال بعد از قبولی نیست. ثانیاً: ایجاد محـدودیت برای شرکت در آزمـون سال بعد از قبولی، مـوجب اعمال محدودیت حق بر آموزش به عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندان است و با بند سوم اصل 3 و اصل 30 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و این امر در رای شماره 1404 – 23/7/1398 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز مورد تاکید قرار گرفته است. بنا به مراتب فوق، قسمت «ج» از جزء 2- 2- 2 (شرایط اختصاصی) از بند 2- 2 (شرایط عمومی و اختصاصی ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری) از بخش دوم (شرایط و مقررات شرکت در آزمون سراسری) دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری ورود به دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در سال 1399 که محرومیت از شرکت در آزمون را به مدت یک سال برای پذیرفته‌شدگان دوره روزانه که در دانشگاه محل قبولی ثبت نام کرده و یا نکرده باشند ایجاد کرده است، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب‌کننده و مغایر با قوانین و مقررات مذکور بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
حکمتعلی مظفری- رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
