بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1506
تاریخ دادنامه: 1400/06/16
شماره پرونده: 9902335
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای حسین صفرپور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1- بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1399
2- بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1400
3- بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره دکتری سال 1399
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال های 1399 و 1400 و بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره دکتری سال 1399 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« احتراماً به استحضار می رساند: الف- نظر به اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تثبیت قاعده تفکیک و استقلال قوای مقننه، مجریه و قضاییه از یکدیگر وضع قانون در عموم مسایل را به شرح دو اصل 58 و 71 به مجلس شورای اسلامی و در حد مقرر در اصل 112 به مجمع تشخیص مصلحت نظام اختصاص داده است. اطلاق قانون یا تعمیم مطلق وجوه ممیزه آن به وزارت موضوعه سایر واحدهای دولتی از جمله مصوبات شورای سنجش و پذیرش دانشجو مبنای حقوقی و وجاهت قانونی ندارد. لذا مصوبات شورای سنجش و پذیرش دانشجو نمی تواند توسط سازمان سنجش آموزش کشور در امر توزیع عادلانه فرصتها و بهره مندی داوطلبان آزمون دوره های کارشناسی ارشد و دوره دکتری از حق تحصیل مورداستناد قرار گیرد و باعث تضییع حقی شود به استحضار قضات دیوان عدالت اداری می‌‌رساند سازمان سنجش آموزش کشور در صفحه 2 دفترچه ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد و دوره دکتری سال 1399 با استناد به مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395 حق شرکت طیفی از داوطلبانی که در ادوار قبلی دوره های روزانه کارشناسی ارشد و دکتری قبول شده اند را در این آزمونها سلب می کند که این ممانعت اساس حقوقی نداشته و استناد به خارج از قانون و حدود صلاحیت و اختیارات مقام تصویب کننده می باشد. لذا بند فوق الذکر خلاف بند سوم اصل 3 و اصل 30 قانون اساسی کشور بوده و در موضوع مطروحه نیازمند تقنین می‌‌باشد.
ب- مطابق بند (د) دفترچه راهنمای شرکت در دوره های کارشناسی ارشد و دوره دکتری سال 1399 « پذیرفتهشدگان نهایی دوره های روزانه در آزمون دوره های کارشناسی ارشد سال 1398 و آزمون دکتری نیمه متمرکز سال 1399 حتی در صورت عدم ثبت نام و یا انصراف قطعی از رشته قبولی مجاز به ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته و آزمون دوره دکتری سال 1399 نخواهند بود» با نظر به اینکه قید منوعیت ثبت نام و شرکت در آزمون های دوره کارشاسی ارشد و دوره دکتری برای قبول شدگان دوره های روزانه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، محدودیت بلاوجه و مغایر بند سوم اصل 3 و 30 قانون اساسی بوده و ممنوع اعلام کردن فعالیتها از اختیارات نهاد قانونگذاری است و بر اساس اصل تفکیک قوا نهادهای دیگر حق اعلام ممنوعیت ندارند از طرفی چنین ممنوعیتی اعمال تبعیض و برخلاف عدالت آموزشی است چرا که وقتی شخصی در ادوار قبلی ازمون شرکت کرده و پذیرفته شده معنایش این نیست که او از خدمات آموزشی بهره مند شده است حتی بر فرض اینکه شخصی دوره روزانه قبول شده و از دانشگاه دولتی نیز فارغ التحصیل هم شده و از امکانات دولتی هم استفاده کرده باشد باز در قوانین موضوعه ممنوعیتی برای ثبت نام و شرکت در ازمونهای سراسری، دوره های کارشناسی ارشد و دکتری وجود ندارد. لذا چنین ممنوعیت هایی نیاز به اذن قانونگذار دارد و در قوانین و مقررات موضوعه ممنوعیتی برای ثبت نام و شرکت دوباره و استفاده از امکانات دولتی برای قبول شدگان دوره های روزانه وجود ندارد. درخواست ابطال بند مذکور از دفترچه ثبت نام دوره های کارشناسی ارشد و دوره دکتری مورد استدعاست.
لازم به ذکر است موضوع مشابه در این خصوص در سال 1398 در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح شده بود و هیات مذکور نیز حکم به ابطال موضوع مصوبه و مقرره صادر نموده است. لذا نظر به اینکه مطابق ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری چنانچ مصوبه ای در هیات عمومی ابال شد رعایت مفاد رای هیات عمومی در مصوبات بعدی الزامی است با توجه به اینکه مصوبه ابطال شده قبلی از حیث موضوع و محتوا شبیه مصوبه و مقرره درخواستی می باشد، تقاضای اعمال ماده 92 مورد استدعاست.«
متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:
الف- بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1399
«د) بر اساس مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395، پذیرفته شدگان نهایی دوره های روزانه در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398، حتی در صورت عدم ثبت نام و یا انصراف قطعی از رشته قبولی، مجاز به ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1399 نخواهند بود.»
ب- بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1400
«د) بر اساس مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395، پذیرفته شدگان نهایی دوره های روزانه در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1399، حتی در صورت عدم ثبت نام و یا انصراف قطعی از رشته قبولی، مجاز به ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1400 نخواهند بود.»
ج- بند (د) از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره دکتری سال 1399
« د) بر اساس مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مورخ 18/10/1395 پذیرفته شدگان نهایی دوره های روزانه در آزمون دکتری نیمه متمرکز سال 1398، حتی در صورت عدم ثبت نام و یا انصراف قطعی از رشته قبولی، مجاز به ثبت نام و شرکت در آزمون تخصصی (Ph.D) سال 1399 نخواهند بود.»
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره 83551- 17/12/1399 توضیح داده است که:
«همان گونه که ریاست و اعضای هیات عمومی مستحضرند ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در دوره روزانه بسیار محدود می باشد این امر اقتضا می کند کلیه پذیرفته شدگان دوره های روزانه در کد رشته محل قبولی ثبت نام کنند با توجه به ظرفیت پایین دوره های روزانه چنانچه تعدادی از قبول شدگان در کد رشته محل قبولی ثبت نام نکنند با توجه به ممنوعیت تکمیل ظرفیت در دوره روزانه امکان تشکیل آن دوره برای دانشگاه میسر نخواهد شد به عنوان مثال چنانچه از 6 ظرفیت یک کد رشته محل 2 نفر ثبت نام و 4 نفر دیگر ثبت نام نکنند چگونه می توان برای دو دانشجو کلاس تشکیل داد؟ از طرف دیگر عدم وجود ممنوعیت مذکور موجب خواهد شد تعدادی از داوطلبان با وضعیت علمی خوب هر سال قبول شده و ظرفیتها را تکمیل کنند و بدون هیچ ممنوعیتی در دانشگاه ثبت نام نکنند و مجدداً در آزمون سال بعد شرکت کنند این امر به شدت موجب تضییع حقوق سایر داوطلبان خواهد شد.
با توجه به دغدغه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و حفظ حقوق سایر داوطلبان و عدالت آموزشی و در راستای برخورداری افراد بیشتر از تحصیلات رایگان شورای سنجش و پذیرش دانشجو دردوره های تحصیلات تکمیلی مصوب نمود، پذیرفته شدگان نهایی دوره های روزانه ازمون کارشناسی ارشد و دکتری در صورت عدم ثبت نام یا حتی انصراف از رشته قبولی مجاز به ثبت نام و شرکت در آزمون کارشناسی ارشد سال بعد را نخواهند داشت این مصوبه موجب می شود داوطلبان در زمان انتخاب رشته دقت کافی داشته باشند و چنانچه علاقه ای به آن کد رشته محل ندارند آن را انتخاب نکنند. شایان ذکر است سابقاً نیز به موجب مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی چنین ممنوعیتی پیش بینی شده بود. علیهذا سازمان سنجش آموزش کشور بر اساس تصمیمات متخذه در کمیسیون موارد خاص چنانچه اشتباه داوطلبی در زمان انتخاب رشته، برای اعضای شورای موارد خاص این سازمان احراز شود مجوز شرکت در آزمون سال بعد را صادر می نماید شاکی نیز می توانند درخواست مکتوب خود را به شورای بررسی موارد خاص ارسال تا در خصوص احراز شرایط صدور مجوز ازمون کارشناسی ارشد یا دکتری سال 1400 وی تصمیم مقتضی اتخاذ گردد. با عنایت به مراتب مذکور و اینکه ممنوعیت شورای سنجش و پذیرش دانشجو قبل از سال 1395 و بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز اجرا می شده است لذا صدور قرار رد شکایت مورد تقاضا است. »
با توجه به اینکه درخواست شاکی مبنی بر اعمال حکم مقرر در ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پذیرفته نشده پرونده در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع و پس از بررسی و صدور نظریه توسط این هیات به هیات عمومی دیوان عدالت اداری ارجاع شد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 16/6/1400 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است
رای هیات عمومی
اولاً: وظایف و اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی طی 7 بند در ماده 3 قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال 1394 احصاء شده و از هیچ یک از بندهای مذکور صلاحیت ایجاد محرومیت از شرکت در آزمون به مدت یک سال برای پذیرفتهشدگان دوره روزانه که در دانشگاه محل قبولی ثبت نام نکرده باشند یا انصراف داده باشند استنباط نمی‌شود. ثانیا:ً ایفای وظیفه «برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت» که به موجب صدر ماده 2 قانون مذکور به شورای مزبور واگذار شده، مجوزی بر ایجاد تضییق برای شرکت در آزمون سال بعد از قبولی نیست. ثالثاً: ایجاد محدودیت برای شرکت در آزمون سال بعد از قبولی، موجب اعمال محدودیت حق بر آموزش به عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندان است و با بند سوم اصل سوم و اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد. بنا به مراتب فوق، بند «د» از شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای آزمون ورودی دوره‌هـای کارشناسی ارشد نا پیوسته در سال های 1399 و 1400 و دفترچه راهنمای آزمون ورودی دوره دکتری سال 1399 که محرومیت از شرکت در آزمون را به مدت یک سال برای پذیرفتهشدگان دوره روزانه که در دانشگاه محل قبولی ثبت نام نکرده باشند یا انصراف داده باشند، ایجاد کرده است، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب‌کننده و مغایر با قوانین و مقررات مذکور بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
مهدی دربین- معاون قضایی دیوان عدالت اداری
