بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1432
تاریخ دادنامه: 1400/06/06
شماره پرونده: 9902808
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 20 دستورالعمل شماره 3084-3-105 مورخ 5/7/1396 صندوق کارآفرینی امید
گردش کار: معاون حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 288345/300-20/10/1399 اعلام کرده است که:
«احتراماً دستورالعمل شماره 3084-3-105 مورخ 5/7/1396 صندوق کارآفرینی امید از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد بررسی قرار گرفته که نتیجه آن به شرح ذیل جهت استحضار و اقدام شایسته قانونی اعلام میشود. مطابق با قانون عملیات بانکی بدون ربا و طبق ماده 2 آیین نامه فصل سوم قانون مذکور ( تسهیلات اعطایی) ضوابط تعیین سود و نرخ بازده مورد انتظار ناشی از تسهیلات اعطایی بانکها و حداقل و حداکثر سود و یا بازده مورد انتظار به تصویب شورای پول و اعتبار و تایید رییس جمهور خواهد رسید. این در حالی است که به موجب ماده 20 دستورالعمل فوق الذکر عملاً نرخ کارمزد تسهیلات قرض الحسنه پرداختی که 4% درصد بوده و توسط شورای پول و اعتبار تعیین گردیده است، افزایش یافته ومتقاضی استفاده از تسهیلات، نرخ کارمزد مبلغ مسدودی را نیز پرداخت می نماید در حالی که مبلغ کمتری دریافت نموده، بنابه مراتب ماده 20 دستورالعمل شماره 3084-3-105 مورخ 5/7/1396 مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید، مغایر با قانون یاد شده و خارج از حدود اختیارات واضع تشخیص و ابطال آنها در هیات عمومی دیوان عدالت اداری ( به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) با لحاظ ماده 13 قانون اخیرالذکر مورد تقاضا می باشد. «
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
« ماده 20 دستورالعمل شماره 3084-3-105 مورخ 5/7/1396 صندوق کارآفرینی امید:
« ماده 20 – آورده متقاضی حداقل باید 10 % یا 20 % کل مبلغ تسهیلات باشد و به صورتی که سهم آورده به مبلغ تسهیلات اضافه می گردد و به منظور حسن اجرای تعهدات و اجرای طرح با اخذ رضایت نامه کتبی از متقاضی مبلغ موصوف تا پایان اقساط در حساب متقاضی نزد صندوق تودیع می شود و در صورت عدم اجرای طرح و یا در صورتی که اقساط متقاضی بیش از 3 قسط و در وضعیت سررسید گذشته قرار گیرد از حساب مذکور به منظور کارسازی جریمه عدم اجرای طرح یا اقساط معوق برداشت می گردد.
مثال: چنانچه مبلغ مصوب تسهیلات متقاضی 100 میلیون ریال باشد با احتساب 20 % سهم آورده متقاضی مبلغ تسهیلات 120 میلیون ریال مصوب و ثبت می گردد و مبلغ 20 میلیون ریال در حساب متقاضی تا پایان اقساط به منظور حسن اجرای تعهدات نزد صندوق تودیع می گردد. » »
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر حقوقی و امور قراردادهای صندوق کارآفرینی امید به موجب لایحه شماره 872/1400/د-18/1/1400 توضیح داده است که:
«چنانچه مستحضرید به جهت وجود مبانی قانونی در تصویب حداقل وحداکثر نرخ سود وکارمزد تسهیلات پرداختی در شبکه بانکی از سوی شورای پول و اعتبار موضوع ماده 2 اصلاحی فصل سوم آیین نامه قانون عملیات بانکی بـدون ربا، ممنوعیت بلوکـه نمودن بخشی از تسهیلات اعطایی به مشتریان در بخشنامه ابلاغی بانک مرکزی به شمـاره 62668/91-10/3/1391 مدیرکل مقررات، مجوزهـای بانکی و مـبارزه با پولشویی اداره مطالعـات و مقررات بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و تاکید بر این مهم طی بخشنامه شماره 100832/99-9/4/1399 از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، صندوق کارآفرینی امید پیشتر موضوع ممنوعیت انسداد مبلغی از تسهیلات اعطایی به مشتریان خود را ملحوظ نظر قرار داده است که در این راستا فارغ از اینکه مفاد ماده 20 دستورالعمل اعطایی تسهیلات قرض الحسنه اشتغال به شماره سند 3084-3-105 عملاً در عرصه اجرا تحقق نیافته است. با اعلام نظر دفتر حقوقی صندوق طی مکاتبه شماره 23797/97/د-28/11/1397 مبنی بر ممنوعیت قانونی مسدود نمودن 10 الی 20 درصد از مبلغ تسهیلات اعطایی عنوان شده در ماده 20 دستورالعمل اعطای تسهیلات قرض الحسنه، از مشتریان خود بخواهد مبلغ مورد نظر (10 الی 20 درصد) را به عنوان وثیقه ( سپرده نقدی) در وجه صندوق پرداخت نماید» که اخیراً در بخشنامه شماره 100832/99-9/4/1399 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مورد اشاره واقع و به بانکها ابلاغ گردیده است در همان فواصل زمانی ابلاغ دستورالعمل تسهیلاتی مقرر گردید، مدیر امور تلفیق برنامه و فناوری اطلاعات صندوق کارآفرینی امید ( مرجع ابلاغ مقررات داخلی صندوق) مراتب این مهم را در قالب بخشنامه ای تحت عنوان الحاقیه به دستورالعمل یاد شده به صندوق استانهای سراسر کشور ابلاغ دارند ( مکاتبه شماره 24536/97/د-5/12/1397). علی ای حال فارغ از مباحث یاد شده ضمن پذیرش نظر معاون حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور، موضوع ممنوعیت انسداد 10 الی 20 درصد از مبلغ تسهیلات اعطایی مصرح درماده 20 دستورالعمل اعطای تسهیلات قرضالحسنه اشتغال به شماره سند 3084-3-105 و ابطال این ماده به موجب بخشنامه شماره 5214-5-105 مورخ18/1/1400 به صندوق استانهای سراسر کشور ابلاغ گردیده است. ضمن اینکه با توجه به جایگاه صندوق کارآفرینی امید در حوزه پرداخت تسهیلات قرض الحسنه اشتغال، رسالت عمل به تکالیف قانونی و بخشنامه های ابلاغی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران همواره سرلوحه کار این صندوق می باشد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 6/6/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
مطابق قانون عملیات بانکی بدون ربا و ماده 2 آیین‌نامه فصل سوم قانون مذکور (تسهیلات اعطایی) ضوابط تعیین سود و نرخ بازده مورد انتظار ناشی از تسهیلات اعطایی بانکها و حداقل و حداکثر سود و یا بازده مورد انتظار به تصویب شورای پول و اعتبار و تایید رییس‌جمهور خواهد رسید. نظر به اینکه به موجب ماده 20 دستورالعمل شماره 3084-3-105 مورخ 5/7/1396 صندوق کارآفرینی امید نرخ کارمزد تسهیلات قرضالحسنه پرداختی که 4% بوده و توسط شورای پول و اعتبار تعیین شده، افزایش یافته و متقاضی استفاده از تسهیلات با وجود اینکه مبلغ کمتری دریافت نموده نرخ کارمزد مبلغ مسدودی را نیز پرداخت می‌نماید و اعمال تغییرات فوق خارج از حدود اختیار مرجع وضع مقرره مذکور و به منزله مداخله در صلاحیت شورای پول و اعتبار است، لذا مقرره فوق مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری از تاریخ تصویب ابطال میشود.
حکمتعلی مظفری- رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
