بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1316
تاریخ دادنامه: 1400/05/12
شماره پرونده: 9901410
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای صابر صفار
موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1- بند 4 بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
2- نامه شماره 130866-13/6/1397 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
3- بند 2 مصوبات صورتجلسه مورخ 17/2/1398 هیات رییسه دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 4 بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نامه شماره 130866-13/6/1397 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بند 2 مصوبات صورتجلسه مورخ 17/2/1398 هیات رییسه دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«همان طور که مستحضرید مطابق تبصره 2 بند (د) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه که عنوان می دارد: «تبصره 2- والـدین، همسران و فرزنـدان شهدا، جـانبازان، آزادگـان و رزمنـدگان با حداقل شش ماه سابقه حضور در جبهه، شاغل در کلیه دستگاه های مشمول ماده 2 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران و موسسات تابعه آنها و شرکتهای دولتی تابعه آنها و شرکتهای عمومی و دولتی، در صورت تنزل از پست سازمانی بالاتر، مشروط به عدم محکومیت آنها بر اساس آراء مراجع قضایی یا اداری به تنزل پست، از کلیه حقوق و مزایای همان پست سازمانی یا همتراز شغل و پست قبلی برخوردار میشود.» با عنایت به اینکه احکام حقوقی صادره اینجانب عضو هیات علمی رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شاغل در دانشگاه صدا و سیما که آخرین پست سازمانی ام مدیریت کار آفرینی دانشگاه صدا و سیما بوده که بعد از تغییر ریاست دانشگاه از مدیریت کار آفرینی دانشگاه در تاریخ 23/11/1396 کنار گذاشته شدم. البته مدیر وقت دبیرخانه اعضا هیات علمی دانشگاه بر اساس تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه حق همترازی پست اینجانب را بر اساس نامه های بنیاد شهدی و امور ایثارگران و همچنین نامه سازمان استخدامی کشور قطع نکرد. ولی به دستور ریاست دانشگاه مدیر جدید دبیرخانه هیات علمی دانشگاه صدا و سیما بر اساس بند 4 بخشنامه 253001/7-1/11/1396 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از وزارت علوم استعلام کردند و وزارت علوم نیز طی نامه شماره 130866-13/6/1397 به بخشنامه فوق اشاره نمود و در نهایت هیات رییس دانشگاه بر اساس موارد یاد شده و مصوبه دوم صورتجلسه هیات رییسه دانشگاه صدا و سیما مورخ 17/2/1398 حکم به قطع حق پست همتراز اینجانب داد و دستور به عودت همه پرداختها از تاریخ 23/11/1396 داد. از این رو با ارایه ادله بعدی دادخواست خود را به شرح ذیل به حضور ارسال می دارم.
همان طور که مستحضرید تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم یک قانون حمایتی از ایثارگران بوده وجای تفسیر سمت و پست سازمانی باقی نگذاشته است. بنابراین از محضر دیوان عدالت اداری خواستارم به دلیل مغایرت حکم دانشگاه که برخلاف تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم عمل نموده و علی رغم وجود نامه هایی از بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان استخدامی کشور حق پست یا پست همتراز اینجانب را قطع کرده اند، همچنین به استنـاد رای هیات عمومی دیـوان عـدالت اداری ( کلاسـه پرونده 96/1825، 96/1475) در خصوص دادنامه شماره 226 و 225-24/2/1398 مبنی بر مستثنی نبودن دانشگاه ها» به موجب ماده 2 قانون جامع خدمات رسانی به ابثارگران اعضای هیات علمی و کادر اداری دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور نیز مشمول مقررات قانون مذکور بوده و بند (ح) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه نیز تصریح دارد به اینکه ایثارگران و فرزندان شهدا مشمول قوانین، مقررات و ضوابط استخدامی خاص مربوط به خود بوده و کلیه دستگاه های مشمول ماده 2 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مکلف به انجام آن هستند و معافیت دانشگاه ها، مراکز و موسسات آموز شعالی و پژوهشی به موجب ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور مصوب سال 1395 صرفاً از قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی است و نه قوانین ومقررات خاص از جمله قوانین و مقررات خاص ایثارگران». خواستار برقراری حق پست و یا پست همتراز بر اساس تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه هستم. برای این منظور موانعی به صورت نامه و بخشنامه وجود دارند که می بایست برطرف بشوند. لذا رسیدگی به دادخواست مشروحه بر اساس ادله معنونه، ابطال بند 4 بخشنامه 2530017-1/11/1396 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و درخواست ابطال نامه وزارت علوم به شماره 130866-13/6/1397 و ابطال مصوبه دوم صورتجلسه هیات رییس دانشگاه صدا و سیما مورخ 17/2/1398 و نیز احقاق حقوق تضییع شده شامل حقوق و مزایای اینجانب از زمان تنزل پست تاکنون توسط دانشگاه صدا و سیما را از محضر دیوان عدالت اداری خواستارم.»
متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:
الف- بند 4 بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
«روسای محترم دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، مراکز و پارک های علم و فناوری
با سلام و احترام
پیرو بخشنامـه شماره 1227717-1/7/1396 این معاونت در خصوص ابلاغ مواد قانونی مرتبط با امور ایثارگران
موضوع بخشنامه شانزدهم- قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران و به منظور رفع ابهام های موجود در مواد 87 و 88 قانون یاد شده، مراتب زیر برای آگاهی و اقدام شایسته اعلام می شود:
4- با توجه به تصریح قانونگذار بر عدم تنزل از پست سازمانی این گروه از ذی نفعان این امر شامل تنزل از سمت سازمانی نمی باشد. پست سازمانی و سمت سازمانی در ماده 1 آیین نامه ساماندهی تشکیلات دانشگاه ها و موسسات آموزشی و پژوهشی مصوب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تعریف شده است. لذا با عنایت به موارد معنونه، اعضای هیات علمی مشمول مزایای تبصره فوق نمی باشند.-معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری»
ب- نامه شماره 130866-13/6/1397 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری:
«مدیر محترم هیات امنای جذب و هیات ممیزه دانشگاه صدا و سیما
با سلام
بازگشت به نامه شماره 12462/9430-6/6/1397 آن دانشگاه در خصوص بهره مندی اعضای هیات علمی ایثارگر از تسهیلات قانون برنامه ششم توسعه، موارد زیر به اطلاع رسانده می شود:
1- در خصوص جزء 6 بند (ث) ماده 88 برنامه ششم توسعه نظر جنابعالی را به بند 5 بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 معطوف می دارد.
2- در خصوص نحوه احتساب دوران خدمت سربازی ایثارگران در زمان جنگ، نظر جنابعالی را به استعلام به عمل آمده از معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح به شماره 97/5/221681-10/10/1396 معطوف می‌‌دارد.
3- در خصوص تبصره 2 بند (ذ) ماده 86 برنامه ششم توسعه ضمن توجه به بند 3 بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 به غیر از عدم محکومیت قضایی شامل تمام تنزل پست ها برای ایثارگران مشمول قانون مذکور میشود. شـایان ذکر است برای تنتزل پستهای قـبل از برنامـه ششم بایـد مطابق تبصره 3 مـاده 9 قانون تسهـیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان به این شرح عمل شود. « دستگاه های مشمول این قانون موظفند نسبت به ایجاد پست (شغل) سازمانی همتراز جانباز جهت اشتغال جانبازانی که توانایی انجام کار تمام وقت را ندارند یا به خدمت اعاده یا به استخدام پذیرفته می شوند با تایید سازمان امور اداری و استخدامی کشور با مراجع ذیصلاح مربوط اقدام کنند.»- مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری»
ج- بند 2 مصوبات صورتجلسه مورخ 17/2/1398 هیات رییسه دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران:
«با بررسی های به عمل آمده حسب دستور ریاست دانشگاه در خصوص تداوم پرداخت فوق العاده مدیریت اعضای هیات علمی ایثارگر پس از پایان دوره مدیریت با عنایت به بخشنامه مورخ شماره 253001/7-1/11/1396 و پاسخ مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم به شماره 130866-13/6/1397، مشخص گردید که این پرداخت خلاف قانون بوده لذا امور اداری نسبت به اصلاح احکام اقدام نماید.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لوایح شماره 155729/75-27/7/1399 و 292165/75-16/12/1399 توضیح داده است که:
«در بند 4 بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آمده است: « با توجه به تصریح قانونگذار بر عدم تنزل از پست سازمانی این گروه از ذینفعان، این امر شامل تنزل از سمت سازمانی نمی باشد. چه آن که پست سازمانی و سمت سازمانی در ماده 1 آیین نامه ساماندهی تشکیلات دانشگاه ها و موسسات آموزشی و پژوهشی مصوب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تعریف شده است. لذا با عنایت به موارد معنونه، اعضای هیات علمی مشمول مزایای تبصره فوق نمی باشند». پست سازمانی اعضای هیات علمی در دانشگاه‌‌ها و موسسات آموزش عالی جایگاهی است که در سازمان تفصیلی آن موسسه برای انجام وظایف و مسیولیتهای مشخـص پیش بینی و برای تصدی یـک شخص اعـم از رسمی یـا پیمانی در نظر گرفتـه می شود و دارای « شمـاره پست» می باشد ولیکن سمت سازمانی جایگاهی است که برای انجام وظایف و مسیولیتهای «مدیریتی»، « سرپرستی» و «مشاوره» در واحدهای سازمانی با علامت « تک ستاره» و « بدون شماره» پیش بینی می شود و صرفاً اعضای هیات علمی با حفظ پست سازمانی در آن « سمت ها» منصوب شوند. به واقع پست سازمانی موضوعی کاملاً متفاوت از سمت سازمانی است و عضو هیات علمی در پستهای سازمانی مرتبط با رشته تحصیلی و گروه درسی منصوب می شوند ولیکن سمت سازمانی امری است که به تبع کار مدیریتی یا مشاوره و یا سرپرستی به اعضای هیات علمی داده می شود و امری است کاملاً موقتی که بنا بر تشخیص مدیران بالادستی و برای انجام وظایف مدیریتی به اعضای هیات علمی و صرفاً برای دوره ای موقت سپرده می شود.
بخشنامه صادره به شماره 253001/7-1/11/1396 معاون وقت حقوقی و امور مجلس صرفاً به منظور تبیین مواد خاص مربوط به ایثارگران در زمان اجرای قانون برنامه ششم توسعه بوده است و به هیچ وجه در مقام تقیید الفاظ قانونگذار نبوده است. نامه شماره 130866-13/6/1397 امور اداری و پشتیبانی وزارت متبوع نیز صرفاً در راستای اجرای قانونی و نیز در پاسخ به استعلام صورت گرفته از دانشگاه صدا و سیما د رخصوص بهره مندی اعضای هیات علمی ایثارگر از تسهیلات قانون برنامه ششم توسعه و به لحاظ رعایت مراتب در جهت عدم کاهش حقوق و مزایای ایثارگران مشمول و نحوه اجرای قانون در زمان تنزل پست را بیان نموده و مطابق با دادنامه شماره 472-13/7/1395 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نظرات دفاتر دستگاه های اجرایی ماهیتاً از مقوله اظهارنظر مشورتی بوده و متضمن قاعده الزام آوری نیست و قابل رسیدگی و ابطال در هیات عمومی دیوان عدالت اداری نمی باشد و اقدامات مورد بحث انجام شده توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مغایرتی با قانون ندارد.
همان گونه که پر واضح است: در تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه صرفاً صحبت از پست سازمانی شده است زیرا پست سازمانی بر اساس تعریف به عمل آمده در آیین نامه استخدامی اعم از اعضای هیات علمی و غیر هیات علمی، عبارت است از « جایگاهی در سازمان تفصیلی موسسه برای انجام وظایف و مسیولیت های یک شغل که به عضو رسمی یا پیمانی واگذار می شود». ولی سمت سازمانی به جایگاهی برای انجام وظایف و مستولیت های « مدیریتی»، « سرپرستی» و « مشاوره» در واحدهای سازمانی گفته می شود که در صورت پیش بینی سمت های مذکور در سازمان تفصیلی موسسه، این سمت ها « پست سازمانی» تلقی شده و عضو هیات علمی یا غیر هیات علمی می توانند به پست مذکور منصوب شوند و چنانچه عضو هیات علمی عهده دار وظایف این پست شود، برای عضو هیات علمی، پست مذکور، « سمت سازمانی» تلقی می شود. به واقع قانونگذار با اشراف کامل بر این موضوع که امکان تنزل از جایگاه یا پست سازمانی واگذار شده وجود خواهد شد اما این امر در خصوص سمت سازمانی وجود ندارد زیرا سمت سازمانی امری مدیریتی است که به طور موقت به افراد واگذار می گردد و کنار رفتن از این سمت به معنای تنزل پست نیست.
بنابراین چنانچه عضو هیات علمی علاوه بر اشتغال بر پست سازمانی که برگرفته از جذب در رشته تحصیلی خود است، به سمت مدیریتی یا سرپرستی و یا مشاوره منصوب و سپس بر اساس تشخیص مدیران بالادستی از سمت‌‌های مندرج در سطر فوق، برکنار شود به شغل اصلی خود در پست انتصابی برگشته و به امور محوله خواهد پرداخت و اینجاست که اگر از پست خود تنزل یابد مشروط به عدم محکومیت از آراء مراجع قضایی یا اداری، موسسه مکلف به پرداخت حقوق و مزایای همان پست سازمانی و یا همترازی شغل و پست قبلی خواهد بود. به واقع معاون سابق حقوقی و امور مجلس وزارت نیز صرفاً مواد قانونی خاص ایثارگران را به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی علمی و پژوهشی ابلاغ نموده است و هیچ تغییری در الفاظ قانونگذار بیان ننموده است و در خصوص نامه صادره از امور اداری و پشتیبانی وزارت نیز به ذکر این نکته بسنده می کنیم که: امور اداری و پشتیبانی وزارت در پاسخ به استعلام صورت گرفته توسط دانشگاه صدا و سیما پاسخ داده است و به هیچ عنوان نظر آن دفتر متضمن وضع قاعده آمره الزام آور نیست و لذا نیازی به طرح آن به منظور ابطال در هیات عمومی نخواهد بود. با توضیحات فوق روشن گردید کـه بخشنامه شمـاره 253001/7-1/11/1396 معاونت حقوقی و امـور مجلس وزارت عتف به قوت خود باقی است و رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری هم مغایرتی با آن ندارد زیرا بهره مندی از مزایای مالی یک مقطع بالاتر با بحث ارتقای اعضای هیات علمی دو بحث کاملاً متفاوت است و ارتباطی با یکدیگر ندارند. در پایان با توجه به آثار و تبعات مالی و استخدامی زیادی که ابطال احتمالی بخشنامه مزبور برای وزارت عتف و دانشگاه ها خواهد داشت، دعوت از نماینده دفتر حقوقی وزارت عتف برای توضیحات تخصصی و مفصل تر در خصوص موضوع متنازع فیه در هیات تخصصی دیوان عدالت اداری مورد استدعاست.»
نماینده حقوقی دانشگاه صدا و سیما نیز به موجب لایحه شماره 22425-26/1/1400 توضیح داده است که:
«اولاً: اعضای هیات علمی برای اشتغال در گروه های آموزشی استخدام می شوند و پست رسمی سازمانی یک عضو هیات علمی همان جایگاهی است که در گروه آموزشی تصدی آن را بر عهده دارد. ثانیاً: مواد 24 و 25 آیین نامه تشکیلات دانشگاه ها و موسسات آموزشی مصوب سال 1394 وزارت علوم پست سازمانی و سمت سازمانی را برای اعضاء هیات علمی دو موضوع متفاوت در نظر گرفته شده است و اگر ماهیت پست سازمانی با مفهوم سمت سازمانی که به طور موقت برای سرپرستی جایگاه های مدیریتی می باشد یکسان گرفته شود آن وقت عضو هیات علمی نمی‌‌تواند همزمان دو پست سازمانی داشته باشد و در صورت انتصاب به سمت مدیرتی باید پست سازمانی عضو هیات علمی خود را از دست می داد که چنین نیست. لذا تغییر سمت سازمانی عضو هیات علمی به منزله تغییر یا تنزل پست سازمانی وی محسوب نمی شود تا مشمول تنزل پست سازمانی موضوع تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه قرار گیرد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 12/5/1400 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امـور هیات عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف- به موجب تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1395 مقرر شده است که : «والدین، همسران و فرزندان شهدا و جانبازان و آزادگان و رزمندگان با حداقل شش ماه سابقه حضور در جبهه، شاغل در کلّیه دستگاههای مشمول ماده 2 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران و موسسات تابعه آنها و شرکتهای عمومی و دولتی، در صورت تنزل از پست سازمانی بالاتر مشروط به عدم محکومیت آنها براساس آرای مراجع قضایی یا اداری به تنزل پست، از کلّیه حقوق و مزایای همان پست سازمانی یا همتراز شغل و پست قبلی برخوردار می‌شوند.» با توجه به اینکه صرف نظر از تعریف مقرر برای «پست سازمانی» در ماده 6 قانون مدیریت خدمات کشوری، در قوانین و مقررات حاکم بر امور استخدامی دستگاههای اجرایی «سمت سازمانی» پیش‌بینی نشده است، بنابراین در صورتی که برمبنای مقررات درون سازمانی یک دستگاه اجرایی، پست و سمت سازمانی از یکدیگر تفکیک شده و تعاریف متمایزی برای آنها مقرر شود، این امر مجوزی برای آن دستگاه اجرایی نخواهد بود که در صورت تنزل پست سازمانی ایثارگران و بدون تغییر سمت مدیریتی آنها از اجرای حکم مقرر در تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خودداری نماید و بر همین اساس اطلاق بخشنامه شماره 253001/7-1/11/1396 معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و بند 2 صورتجلسه مورخ 17/2/1398 هیات رییسه دانشگاه صدا و سیما که برخلاف حکم مقرر در تبصره قانونی مذکور، حکم مقرر در تبصره 2 بند (ذ) ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را درخصوص تنزل پست سازمانی بدون تغییر سمت مدیریتی قابل اجرا ندانسته، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال میشود.
ب- به موجب تبصره 3 ماده 9 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مصوب سال 1374 مقرر شده است که : «دستگاههای مشمول این قانون موظّفند نسبت به ایجاد پست (شغل) سازمانی همتراز جانباز جهت اشتغال جانبازانی که توانایی انجام کار تمام وقت را ندارند یا به خدمت اعاده یا به استخدام پذیرفته می‌شوند با تایید سازمان امور اداری و استخدامی کشور یا مراجع ذیصلاح مربوط اقدام نمایند.» نظر به اینکه برمبنای حکم مقرر در بند 3 نامه شماره 130866-13/6/1397 مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و برای تعیین تکلیف درخصوص تنزل پستهای ایثارگران در دوره قبل از برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، اجرای حکم مقرر در تبصره 3 ماده 9 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مورد تاکید قرار گرفته و وضع حکم فوق خلاف قانون و خارج از حدود اختیار نیست، لذا بند 3 نامه شماره 130866-13/6/1397 مدیرکل امور اداری و پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابطال نشد.
مهدی دربین- معاون قضایی دیوان عدالت اداری
