بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1934
تاریخ دادنامه: 19/12/1399
شماره پرونده: 9803204
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای موسی فولادی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 223555-3/11/1397 وزیر آموزش و پرورش
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه ای ابطال بخشنامه شماره 223555-3/11/1397 وزیر آموزش و پرورش را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« بخشنامه مورد شکایت با بند 10 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری و مصوبه شماره 138091/ت 50000-15/11/1393 هیات وزیران مغایرت دارد به جهات ذیل: 1- مبنای محاسبه فوق العاده ویژه در بند 10 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری تا سقف 50% و در مصوبه هیات وزیران تا سقف 35% است در حالی که بخشنامه مورد شکایت میزان 5/17% را قید کرده است.2- در بخشنامه مورد شکایت برخورداری دبیران از فوق‌العاده ویژه به حداقل 5 سال امکان خدمت تا رسیدن به شرایط بازنشستگی مشروط شده است در حالی که در بند 10 ماده 68 قانون مدیریت و مصـوبه هیات وزیران چنین شـرطی پیش بینی نشده است.3- بخشنامه مورد شکایت برخورداری از فوق العاده مذکور را به افزایش 6 ساعت تدریس موظف هفتگی مشروط کرده در حالی که مـاده قانونی صـدرالذکر و مصوبه هیـات وزیران مطلق می باشد. 4- اختیاری بودن برخورداری از فوق العاده ویژه که در بنـد 3 بخشنامـه وزارت آموزش و پرورش به آن اشاره شده برخلاف تصریح بند 10 مـاده 68 قانون خدمات کشوری و مصوبه هیات وزیران است. چرا که برقراری فوق العاده ویژه بر اساس بند 10 ماده 68 قانون خدمات کشوری برای 25% مشاغل امکان پذیر است و وزارت آموزش و پرورش قبل از ابلاغ این بخشنامه فوق العاده ویژه را برای کارکنان اداری اش اجرا نموده است. بنابراین فوق العاده ویژه باید نسبت به تمام معلمان اجراء گردد. بر اساس ماده 4 دستورالعمل «میزان ساعت تدریس هفتگی معلمان» با داشتن 20 سال سابقه آموزشی یا معاونت یا مدیریت، رسیدن به سن 50 سالگی، 4 ساعت در هفته تقلیل می یابد که در بخشنامه وزارت آموزش و پرورش نه تنها ساعت تدریس معلمان مذکور تقلیل پیدا نکرده بلکه 10 ساعت تدریس در هفته به ساعت کاری معلمان افزوده شده است که سبب افت کیفیت آموزشی می شود و بر اساس ماده 3 دستورالعمل «میزان ساعت تدریس هفتگی معلمان زیر 20 سال سابقه تدریس، 24 ساعت در هفته است که بر اساس بخشنامه وزارت آموزش و پرورش 30 ساعت در هفته است در حالی که مشمولان تقلیل 4 ساعت در هفته باید 10 ساعت تدریس اضافی در هفته داشته باشند و کسانی که مشمول 4 ساعت تقلیل ساعات تدریس نیستند باید 6 ساعت اضافه تدریس کنند که امر تبعیض آمیز و بر خلاف اصل سوم قانون اساسی است.»
متن بخشنامه مورد اعتراض به شرح زیر است:
« مدیر کل محترم آموزش و پرورش استان ….
با سلام و احترام، به پیوست تصویرنامه شماره 551424-9/10/1397 سازمان اداری و استخدامی کشور ارسال می‌شود و اعلام می دارد، شورای حقوق و دستمزد در جلسه مورخ 27/6/1397 به منظور جبران خدمات ناشی از افزایش 6 ساعت تدریس موظف شاغلین مشاغل «دبیر و هنرآموز با 30 ساعت تدریس در هفته» با پرداخت هفده و نیم (5/17%) درصد فوق العاده ویژه موضوع بند 10 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری در اجرای تصویب نامه شماره 138091/ت50000هـ-15/11/1393 هیات وزیران موافقت نموده، مقتضی است مراتب ذیل مدنظر قرار گیرد:
1- بر اساس طرح طبقه بندی مشاغل معلمان کشور، ساعات موظف هفتگی دبیران و هنرآموزان کماکان 24 ساعت در هفته است.
2- دبیران و هنرآموزانی که تمایل دارند برای ساعـت تدریس اضافی و جبران حق الزحـمه، به جای دریافت وجـوه حق التدریس از فوق العاده ویژه مورد اشاره استفاده نمایند، مشمول 30 ساعت تدریس در هفته خواهند شد و به منظور جبران خدمات آنان، هفده و نیم درصد (5/17%) فوق العاده ویژه موضوع بند 10 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری در احکام کارگزینی آن ها برقرار می گردد.
3- به دلیل اختیاری بودن موضوع، معلمانی که از فوق العاده مذکور استفاده نمی نمایند، جبران حق الزحمه آنان کماکان با پرداخت حق التدریس انجام می پذیرد.
4- فوق العاده مذکور مشمول کسور بازنشستگی بوده و در تعیین حقوق بازنشستگی و وظیفه و سایر پرداخت های قانونی مربوط نیز قابل محاسبه است.
5- دبیران و هنرآموزان متقاضی برخورداری از فوق العاده ویژه مذکور، می بایست حداقل 5 سال امکان ادامه خدمت تا رسیدن به شرایط بازنشستگی تکلیفی موضوع تبصره های 2 و 3 ماده 103 قانون مدیریت خدمات کشوری را داشته باشند.
6- دبیران و هنرآموزانی که بر اساس طرح طبقه بندی مشاغل معلمان کشور با داشتن 20 سال سابقه تدریس یا مدیریت یا معاونت یا رسیدن به سن پنجاه سالگی، مشمول 4 ساعت تقلیل تدریس هفتگی شده یا می شوند چنانچه به میزان 30 ساعت در هفته به امر تدریس اشتغال داشته باشند، برخورداری آنان در صورت تمایل از فوق العاده ویژه بلامانع است.
7- جبران تدریس بیش از 6 ساعت یا کمتر از آن در هفته کماکان به صورت حق التدریس قابل پرداخت خواهد بود.
8- این شیوه نامه از تاریخ 1/7/1397 قابل اجراست. وزیر آموزش و پرورش »
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی، املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب نامه شماره 203922/810-1/11/1398 توضیح داده است که:
« موجب لایحه دفاعیه اعلام کرده به موجب بند 10 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری مقرر شده فوق‌العاده ویژه در موارد خاص با توجه به عواملی از قبیل بازار کار داخلی و بین المللی، ریسک پذیری، تاثیر اقتصادی فعالیت ها در درآمد ملی، انجام فعالیت ها و وظایف تخصصی و ستادی و تحقیقاتی و حساسیت کار با پیشنهاد سازمان و تصویب هیات وزیران امتیاز ویژه ای برای حداکثر 25% از مشاغل، در برخی از دستگاه های اجرایی تا 50% سقف امتیاز حقوق ثابت و فوق العاده های مستمر مذکور در این فصل در نظر گرفته خواهد شد. بنابراین بند مذکور از لفظ «تا» استفاده کرده است که بنابر اصول مسلم حقوقی حاکی از اختیار دولت و دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری است که میزان امتیاز را تعیین می نماید لذا در کتابت بخشنامه تخلفی از اصول مشاهده نمی شود. از سوی دیگر بخشنامه مورد شکایت در اجرای نظریه شماره 551424-9/10/1397 سازمان اداری و استخدامی کشور تنظیم شده است که نظریه مزبور مقرر کرده آموزش و پرورش می تواند در مناطقی که با کمبود نیروی انسانی مواجه است صرفا از متصدیان مشاغل هنرآموز و دبیر که حداقل 5 سال امکان ادامه خدمت آنان تا زمان بازنشستگی باقی مانده با اعلام آمادگی کتبی افراد جهت خدمت 30 ساعت در هفته استفاده نماید به عبارتی به منظور جبران خدمات ناشی از افزایش 6 ساعت تدریس موظف شاغلین مشاغل (دبیر و هنر آموز) با 30 ساعت تدریس در هفته به میزان 5/17 درصد فوق العاده ویژه موضوع بند 10 ماده 68 قانون مزبور پرداخت گردد و مشمولین بخشنامه مورد اعتراض این فوق العاده را علاوه بر مزایای رتبه بندی معلمان دریافت می نمایند. بنابراین درصد پرداختی مورد نظر (5/17) به جای وجه حق التدریس کاملاً منطبق با قوانین و مقررات موضوعه است. »
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 19/12/1399 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً: برقراری فوق العاده ویژه برابر بند 10 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری: « در موارد خاص با توجه به عواملی از قبیل بازار کار داخلی و بین المللی، ریسک پذیری، تاثیر اقتصادی فعالیتها در درآمد ملی، انجام فعالیت و وظایف تخصصی و ستادی و تحقیقاتی و حساسیت کار با پیشنهاد سازمان و تصویب هیات وزیران امتیاز ویژه ای برای حداکثر (25%) از مشاغل» می باشد. ثانیاً: به موجب بند 9 ماده 68 قانون مذکور: «در صورتی که بنا به درخواست دستگاه، کارمندان موظف به انجام خدماتی خارج از وقت اداری گردند براساس آیین نامه ای که با پیشنهاد سازمان به تصویب هیات وزیران می رسد، می توان مبالغی تحت عنوان اضافه کار، حق التحقیق، حق التدریس، حق الترجمه و حق التالیف به آنها پرداخت نمود.»، بنابراین از آنجا که شرایط برقراری فوق العاده ویژه متفاوت با نحوه جبران کار اضافی می باشد، برقراری فوق العاده ویژه به جای حق‌التدریس جهت جبران حق الزحمه ساعـت تدریس اضافی فاقد وجاهت قانونی است و مجوز شماره 551424-9/10/1397 سازمان اداری و استخدامی کشور نیز در این خصوص به جهت مغایرت قانونی ذکر شده مستند به اصل 170 قانون اساسی قابل ترتیب اثر دادن نیست. با توجه به مراتب بخشنامه مورد شکایت در حد ذکر شده مغایر با قانون است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
احمد درزی رامندی – معاون قضایی دیوان عدالت اداری
هیات عمومی دیوان عدالت اداری
