بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1727
تاریخ دادنامه: 7/11/1399
شماره پرونده: 9801869
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای پوریا الماسیان
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 2 دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری موضوع مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 25/5/1395
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال ماده 2 دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری موضوع مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 25/5/1395 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« اینجانب پوریا الماسیان دانشجوی دکتری رشته مهندسی مکانیک ورودی سال 1394 می باشم. مطابق ماده 8 آیین نامه وزارت علوم دوره دکتری به تاریخ 17/9/1389 و شماره 57209/21 و ماده 19 آیین نامه دوره دکتری وزارت علوم به تاریخ 17/2/1395 و شماره 27722/2 شرط دفاع از دوره دکتری چاپ یک مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله می باشد. دانشگاه شهید بهشتی دانشجویان دکتری دانشکده های مهندسی را موظف به چاپ حـداقل دو مقاله ISI در مجلات با درجـه Q1 یا Q2 نموده است این امـر مخالف با آیین نامـه وزارت علوم بـوده و تخلف می باشد. بـر این اساس اینجانب از دانشگاه شهیـد بهشتی شکایت دارم. همچنین بـر اساس مـاده 7 قوانین و مقررات مربوط به تخلفات اداری از دانشگاه به خاطر تبعیض نسبت به اینجانب شکایت دارم. بر اساس دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه مورخ 25/5/1395، شرط کفایت برای حوزه های مهندسی، علوم و علوم انسانی تفاوت داشته که شرایط تبعیض‌آمیزی دارد، در صورتی که شرایط و امکانات قرار گرفته از سوی دانشگاه برای تمامی دانشجویان یکسان است(حتی برای دانشجویان مهندسی کمتر نیز می باشد) لذا اینجانب به دلیل تبعیض رخ داده از دانشگاه شکایت دارم. شایان ذکر است پس از اعمال تحریم های آمریکا (که سبب سخت تر شدن چاپ مقاله شده و بسیاری از مقالات صرفاً به خاطر ایرانی بودن نویسندگان آنها رد می شوند) تامین شروط دستورالعمل تبعیض آمیز و مخالف با آیین نامه وزارت علوم، موجب ایجاد فشار غیر منطقی و زیاد بر دانشجویان دکتری رشته های فنی مهندسی شده و موجب طولانی شدن دوره تحصیل و یا حتی جلوگیری از ادامه تحصیل ایشان گردیده است.»
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
« دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه مصوب 25/5/1395:
ماده 2 : در دانشکده ها و پژوهشکده های حوزه مهندسی
یک شرط لازم برای اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی هر دانشجوی دکتری، کسب حداقل 7 امتیاز ( سهم دانشجو) مستخرج از رساله از بندهای (الف) و (ب) زیر است :
الف : حداقل دو مقاله در مجلات Q1 یا Q2
تبصره 1 : چاپ یک مقاله در دهک اول (p10) مجلات حوزه مربوط برای بند (الف) کفایت می کند.
ب : ارایه ( شفاهی یا پوستر ) یک مقاله در کنفرانس های داخلی ( ملی یا بین المللی ).
تبصره 2 : حجم کار ارایه شده توسط دانشجو باید نشان دهنده 5؍2 سال فعالیت پژوهشی مستمر باشد ( به تشخیص شورای دانشکده یا پژوهشکده ) »
در پاسخ به شکایت مذکور مشاور رییس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب لایحه شماره 111/340/ص-11/6/1398 نامه شماره 553/600/د-18/4/1398 معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شهید بهشتی را ارسال کرده است که متن آن به قرار زیر است:
« جناب آقای دکتر شاملو
مشاور محترم رییس و مدیر محترم امور حقوقی دانشگاه
موضوع: در پاسخ به ابطال دستورالعمل کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان ورودی 1393 و بعد از آن
با سلام و احترام: بازگشت به نامه شماره 138/340/د-16/4/1398 پیرامون موضوع ابطال دستورالعمل کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری، مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 25/5/1395 خواهشمند است دستور فرمایید در تنظیم لایحه دفاعیه برای موضوع مذکور نکات زیر را لحاظ نمایند. ماده 8 آیین نامه دوره دکتری دانشجویان ورودی 1390 و بعد از آن طی نامه شماره 57209/21-17/9/1389 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری شرایط کفایت دستاوردهای دانشجویان دکتری را به شرح زیر ابلاغ نموده است: «دانشجو پس از تدوین رساله، تایید استاد راهنما و به شرط کفایت دستاوردهای علمی رساله (چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی-پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی- پژوهشی دارای نمایه بین المللی …) موظف است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند.»
در آیین نامه فوق حداقل چاپ یک مقاله شرط کفایت ذکر شده که برای تمام دانشگاه های بزرگ و کوچک کشور ارسال شده است. طبیعتاً در دانشگاه شهید بهشتی ( به عنوان یکی از دانشگاه های تراز اول) اولاً: شرط حـداقلی برای کفایت دستـاوردها مـورد نظر شـورای دانشگاه نبوده است. ثانیاً: علت تسری دستـورالعمل مصوب سال 1395 به دانشجویـان ورودی سـال 1393 و 1394 بـا توجـه به این امـر بوده که دوره دکتری بـه دو دوره آموزشی و پژوهشی تقسیم می شود و دستورالعمل مذکور ناظر بر دوره پژوهشی است که ابلاغ آن قبل از شروع مرحلـه پژوهشی و بـرگزاری آزمـون جامع دانشجویان ورودی 1393 و 1394، در تاریخ 25/5/1395 به تفکیک رشته های علوم انسانی، علوم پایه و فنی و مهندسی و متناسب با ماهیت رشته های مختلف تدوین شده است. در همین راستا به بیان دیگر به طور معمول یک و نیم تا دو سال پس از ورود، مرحله پژوهشی دانشجویان دکتری آغاز می شود. بنابراین دانشجویان ورودی 1393 و 1394 در شروع مرحله پژوهش خود از این آیین نامه مطلع بوده و موظف به اجرای آن هستند. در ضمن لازم به ذکر است چاپ مقاله در نشریات بین المللی در دستورالعمل کفایت دستاوردها برای دانشجویان ورودی 1393 و بعد از آن با الهام از فرمایشات مقام معظم رهبری و در راستای سیاست های کلی علم و فناوری تهیه و تنظیم شده است.
در بند 4-1 سیاست های کلی ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، تاکید بر تحول و ارتقاء علوم انسانی دارد، که راهکار سنجش این ارتقاء انتشار دستاوردها در سطح جهانی و مقایسه با دستاوردهای سایر کشورهاست. همچنین در بندهای 1-1، 2-1، 1-2 و 3-2 به ارتقای جهانی کشور و کسب مرجعیت علمی و فناوری در سطح منطقه و جهان تاکید شده است. نقشه جامع علمی کشور نیز در بندهای 1-2، 2-1، 2-2، 2-3، 2-4 و راهبرد کلان 9 به دست آوردن مرجعیت علمی در سطح منطقه و جهان تاکید دارد و بر اساس اصل سوم قانون اساسی، دولت باید شرایط تحصیل افراد مستعد در آموزش عالی را تسهیل نماید. ولی در این اصل تسهیل شرایط تحصیل به معنای کاهش کیفیت علمی برای فارغ التحصیلی هر دانشجو نیست. لذا دانشگاه شهید بهشتی در راستای این امر برای آشنایی با مجلات معتبر بین المللی در معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه فهرست مجلات و انتشارات معتبر و نامعتبر را در سایت دانشگاه ( به صورت لیست عالی، سفید، کم اعتبار و نامعتبر) تهیه، تنظیم، به روزرسانی و در اختیار کلیه دانشگاهیان قرار داده است و جهت راهنمایی تعیین رتبه و اعتبار نشریات در پایگاه های معتبر راهنمای جستجوی نشریات در پایگاه های معتبر را در سایت معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه تهیه و تدوین و در اختیار عموم دانشگاهیان قرار داده است. همچنین کارگاه های آموزشی متعدد برای آشنایی با جستجوی مجلات معتبر، نامعتبر و دستـورالعمل های بررسی کفایت دستـاوردها از سـال 1394 تاکنون برای کارشناسان حـوزه معـاونت پـژوهشی و فناوری دانشگاه و واحدها جهت راهنمایی و آموزش به دانشجویان برگزار شده است. در ضمن بررسی مقاله های چاپ شده بانمایه بین المللی در دانشگاه بر اساس پایگاه استنادی معتبر scopus می باشد که در این پایگاه مجلات کشورهای اسلامی نیز بارگذاری می شوند و این پایگاه اجباری برای انتشار مقالات به زبان انگلیسی ندارد. نشریاتی از ایران هم در این پایگاه نمایه می شوند که مطابق با آیین نامه جدید نشریات وزارت علوم از اهمیت ویژه ای برخوردارند.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 7/11/1399 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
به مـوجب مـاده 8 آیین نامه مصـوب 24/11/1394 شـورای عالی برنامـه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری چاپ یک مقاله مستخرج از رساله برای دانشجویان در شیوه آموزشی و پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی پژوهشی دارای نمایه معتبر بین المللی کافی شناخته شده و به موجب ماده 13 آیین نامه مذکور، دانشگاه ها موظف به اجرای آن بوده و حق تصویب شروطی مغایر با آیین‌نامه مزبور برای دانشجویان را ندارند و دادنامه شماره 2422-21/8/1398 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز مشعر بر همین معناست و نظر به اینکه مصوبه مورد شکایت، تعداد مقالات چاپ شده و نـوع مجلاتی که دانشجو می تواند در آن مجلات اقـدام به چاپ مقاله کند را تضییق و تحدید کرده و مغایر مقررات وزارتی به عنوان مصوبات فرادستی وضع شده است، بنابراین ماده 2 دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری موضوع مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 25/5/1395، به استناد بند 1ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
