بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1590
تاریخ دادنامه: 30/10/1399
شماره پرونده: 9800915
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای فرشید بنده علی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 809228-5/8/1395 سازمان اداری و استخدامی کشور و ابطال صورتجلسه شماره 3101/90/220-14/2/1390 سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 809228-5/8/1395 سازمان اداری و استخدامی کشور و ابطال صورتجلسه شماره 3101/90/220-14/2/1390 سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« ریاست محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً؛ اینجانب خواهان بر اساس شرح خواسته بدواً به استحضار می¬رساند، سازمان ملی استاندارد ایران مطابق ماده (2) قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد مصوب سال 1396 از جمله موسسات دولتی که زیر نظر مستقیم رییس جمهور اداره و از لحاظ روابط اداری و استخدامی نیز، طبق ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال 1386 و اصلاحات بعدی، تابـع این قانون محسوب می شود. مع¬الوصف سازمان مـذکور بر اساس صورتجلسه تنظیمی مورخ 14/2/1390 معاونت توسعه مدیریت و امور پشتیبانی سازمان و همچنین بخشنامه شماره 809228-5/8/1395 معاونت نوسازی اداری سازمان اداری و استخدامی کشور (ابلاغی طی نامه شماره 91375-26/8/1395 مدیرکل دفتر برنامه ریزی، نوسازی و تحول اداری سازمان به واحدهای تابعه استانی) اقدام به برقراری فوق العاده سختی کار جهت برخی مشاغل اداری درون سازمانی نموده، در حالی که بنظر می سد مفاد ضوابط اداری وضع شده تا آن حد که متضمن برقراری فوق العاده سختی کار برای مشاغل مورد بحث می¬باشد، بنابر جهات ذیل مواجه با ایراد قانونی است.
1- مطابق بند (3) ماده (68) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال 1386 فوق العاده سختی کار صرفاً در موارد کار در محیط های غیرمتعارف نظیر کار با اشعه و مواد شیمیایی و غیره قابل اعطاء می باشد. در ارتباط با ماهیت حقوقی محیط های غیرمتعارف، یا به عبارتی کارهای سخت و زیان آور نیز لازم به ذکر است با توجه به وحدت ملاک حکم مقرر در بند (الف) تبصره (2) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) و تبصره ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده (76) مصوب 1371، کارهای سخت و زیان‌آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت¬های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد می¬شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن است. به همین دلیل نیز قانونگذار به منظور جبران آثار زیانبار این قبیل فعالیت ها در مواردی که توسط کارکنان دولت انجام شوند، فوق العاده ای را تحت عنوان «سختی کار» در نظر گرفته است.
2- با توجه به اینکه فوق العاده سختی کار موضوع بند (3) ماده (68) قانون مدیریت خدمات کشوری، فوق العاده‌ای است کـه به شغل کارمنـد (و نـه شخص شاغل) تعلق گرفته و مطابـق تبصره ذیل مـاده (76) همان قـانون نیز در زمره فوق العاده های مستمر تلقی می¬گردد، لذا برخورداری کارکنان دولت از این فوق العاده، صرفاً در مورد آن دسته از مشاغلی امکان پذیر است که اولاً: ماهیت شغـل مربوطه از لحـاظ عـوامل فـیزیکی، شیمـیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد بوده. ثانیاً: تصدی به این قبیل مشاغل جنبه استمرار داشته به نحوی که این فعالیت مستمر شخص کارمند را در معرض تنش های جسمی و روانی و عوارض ناشی از آن قرار دهد. این امر در حالی است که مشاغل احصاء شده اساساً فاقد چنین ویژگی های هستند و احصاء آنها در ضوابط اداری مورد شکایت به عنوان مشاغل مشمول فوق العاده سختی کار، فارغ از توجه به ماهیت مشاغل اداری سخت و زیان آور صورت پذیرفته است.
3- وحدت ملاک مفاد آراء شماره 727-10/6/1394 و 559- 25/8/1395 صادره از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری (در خصوص برقراری فوق العاده سختی کار کارکنان هیات های گزینش و تخلفات اداری دستگاه های اجرایی) نیز نشان می دهد که ماهیت و نحوه انجام فعالیت مشاغل مورد رسیدگی هیچگونه سنخیتی با مصادیق بند (3) ماده (68) قانون مدیریت خدمات کشوری نداشته و اساساً فرض وجود ویژگی های فوق در این قبیل مشاغل جهت برخورداری از فوق العاده سختی کارکنان، منتفی می باشد.
لازم به ذکر است هر چند ماهیت حاکمیتی و نظارتی مشاغل اداری سازمان استاندارد ایران، اقتضای ورود کارکنان ناظر این سازمان را به کلیه واحدهای مشمول استانداردهای اجباری و یا اختیاری (ولو دارای مشاغل سخت و زیان آور) را جهت نظارت بر رعایت استانداردهای مربوطه توسط صاحبان این قبیل واحدهای تولیدی – خدماتی دارد، لیکن بازرسی و نظارت دوره¬ای بر واحدها و کارگاه های مشمول سختی کار، تصدی عملی و استمرار فعالیت در مشاغل سخت و زیان آور جهت برخورداری کارشناسان و بازرسان ناظر سازمان از فوق العاده سختی کار مورد رسیدگی محسوب نمی¬شود. لـذا با توجه به مراتب یادشده و نظر به اینکه ضوابط اداری وضع شـده تا آن حـد کـه متضمن برقراری فوق العاده سختی کار برای مشاغل مورد بحث می باشد، قانوناً مواجه با ایراد است. لذا مستنداً به بند (1) ماده (12) قانون تشکـیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصـوب سال 1392، از آن مقام گـرامی تقـاضای بررسی و ارجاع موضوع به هیات عمومی آن دیوان جهت ابطال ضوابط مورد شکایت را خواستارم. عناوین پست های سازمانی مشمول فوق العاده سختی کار بخشنامه شماره 809228- 5/8/95 معاونت نوسازی اداری سازمان اداری و استخدامی کشور
ردیف عنوان پست سازمانی امتیاز ردیف عنوان پست سازمانی امتیاز
1 کاردان و تکنسین امور استاندارد 840 15 کارشناس مسیول هماهنگی امور تدوین استاندارد 600
2 کارشناس مسیول نظارت بر اجرای استاندارد 720 16 کارشناس مسیول امور ترویج استاندارد 600
3 کارشناس مسیول وسایل سنجش 720 17 کارشناس هماهنگی امور تدوین استاندارد 600
4 کارشناس مسیول امور استاندارد 720 18 کارشناس امور ترویج استاندارد 600
5 رییس اداره نظارت بر اجرای استاندارد 660 19 راننده وسایط نقلیه سنگین 600
6 رییس اداره استاندارد (شهرستان) 660 20 راننده وسایط نقلیه تندرو و سبک 600
7 مسیول نمایندگی 660 21 رییس امور هماهنگی امور تدوین استاندارد 540
8 کارشناس مسیول نظارت بر کیفیت کالاهای صاداراتی و وارداتی 660 22 رییس اداره آموزش و ترویج استاندارد 540
9 کارشناس مسیول نظارت بر کیفیت کالاهای صادراتی 660 23 سرایدار 540
10 کارشناس مسیول نظارت بر کیفیت کالاهای وارداتی 660 24 نگهبان 540
11 کارشناس نظارت بر امور صادرات و واردات 660 25 معاون ارزیابی انطباق اداره کل استاندارد 300
12 رییس اداره تایید صلاحیت و سیستم های مدیریت 600 26 معاون استانداردسازی و آموزش اداره کل استاندارد 300
13 رییس اداره ارزیابی کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی 600 27 معاون گمرک اداره کل استاندارد استان 300
14 رییس اداره امور ارزیابی کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی 600 28 معاون اداره استاندارد شهرستان 300
عناوین پست های سازمانی مشمول فوق¬العاده سختی کار، مندرج در صورتجلسه تنظیمی مورخ 14/2/1390 معاونت توسعه مدیریت و امور پشتیبانی سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
ردیف عنوان پست سازمانی امتیاز ردیف عنوان پست سازمانی امتیاز
1 رییس سازمان و معاون سازمان 720 3 رییس ادار، رییس دفتر ریاست، معاون اداره، کارشناس مسیول، حسابدارمسیول، مسیول نمایندگی 840
2 مدیرکل، مشاور مدیرکل، معاون مدیرکل 780 4 کارشناس، حسابدار، امین اموال، کارگزین، بایگان،کارپرداز، مسیول حراست، کاردان، تکنسین 960
متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
« الف- بخشنامه‌ی شماره 809228-5/8/1395 سازمان اداری و استخدامی کشور
سرکار خانم مهندس پیروز بخت – رییس محترم سازمان ملی استاندارد ایران
با سلام و احترام
با عنایت به درخواست شماره 21849- 10/3/1395 در خصوص برقراری فوق العاده سختی شرایط محیط کار موضوع بند 3 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری و با توجه به کاربینی ها و بررسی های کارشناسی به عمل آمده، سقف امتیاز فوق العاده سختی شرایط محیط کار پست های سازمانی آن سازمان، مشروط به تامین بار مالی ناشی از اجرای آن، به شرح جداول 1 و 2 تعیین می گردد.
ب) صورتجلسه‌ی شماره 3101/90/220 -14/2/1390 سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
جلسه کمـیته اجـرایی قانون مـدیریت خدمات کشوری در سال جـاری روز چهارشنبه مـورخ 14/2/1390 با حضور امضاء کنندگان ذیل در دفتر معاونت توسعه مدیریت و امور پشتیبانی در رابطه با نامه شماره 3101/90/220- 14/2/1390 معاون محترم راهبردی منابع انسانی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور تشکیل و در خصوص تعیین مشاغل سازمانی مشمول دریافت سختی کار استاندارد به شرح زیر اتخاذ تصمیم گردید:
عناوین مشاغل میزان امتیاز
رییس سازمان و معاون سازمان 720
مدیر کل، مشاور رییس سازمان، معاون مدیر کل 780
رییس اداره / گروه، رییس دفتر ریاست سازمان، معاون اداره، کارشناس مسیول، حسابدار مسیول، مسیول نمایندگی 840
کارشناس، حسابدار، حسابدار و امین اموال، امین اموال، کتابدار، کارگزین، بایگان، کارپرداز، کمک کارشناس، مسیول دفتر، مسیول حراست، کاردان، تکنسین، مکانیسین 960
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی و امور مجلس سازمان ملی استاندارد ایران به موجب لایحه شماره 116716-12/5/1398 توضیح داده است که:
« مدیر محترم دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع: پاسخ به شکایت آقای بنده علی
با سلام و احترام
بازگشت به دادخواست با شماره کلاسه پرونده 9800915، در ارتباط با شکایت آقای فرشید بنده علی، به طرفیت این سازمان با توجه به موارد ذیل رد شکایت شاکی مورد استدعاست.
1- در ارتباط با خواسته شاکی مبنی بر ابطال صورتجلسه مورخ 14/2/1390 معروض می دارد صورتجلسه مذکور که بر اساس نامه شماره 3101/90/220-14/21/390 معاون راهبردی منابع انسان معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور تنظیم شده بود با عنایت به نامه شماره 232852-27/8/1394 سرپرست معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی سازمانی مدیریت و برنامه ریزی کشور ابطال شده و این سازمان هم نسبت به اصلاح احکام کارگزینی (حذف فوق العاده سختی کار) کارکنان این سازمان اقدام کرده است. لذا درخواست شاکی در این مقطع زمانی موضوعاً منتفی می باشد.
2- بر اساس نامه صدرالذکر سرپرست معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور این سازمان درخواست بررسی مجدد میزان سختی شرایط محیط کار پست های سازمانی خود را به آن معاونت اعلام داشته که پس از کاربینی و بررسی لازم منجر به صدور بخشنامه شماره 809228-5/8/1395 شده است. لذا بخشنامه مذکور بر اساس بند 2 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری و بر اساس کاربینی و بررسی های کارشناسی در سازمان اداری و استخدامی، صادر شده و اقدام این سازمان هم بر اساس نص صریح بخشنامه آن سازمان و مطابق قانون بوده است. با توجه به مطالب معنونه رد شکایت شاکی مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ 30/10/1399 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال 1386 مقرر داشته علاوه بر حقوق کارکنان، فوق‌العاده‌هایی نیز به آنها قابل پرداخت است و فوق العاده مذکور در بند 3 این ماده شامل کارکنانی است که در یکی از وضعیت های مورد اشاره در این بند قرار دارند. اولین وضعیت «سختی کار» می باشد که شامل افرادی است که مشاغل آنها بر اثر عوامل مختلف فشار و تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی و جسمی به فرد وارد می آورد که نوع این مشاغل توسط قانون مشخص نشده و حسب مورد باید از طریق مرجع ذیصلاح تعیین شود. دومین وضعیت «کار در محیط های غیرمتعارف» می باشد که نمونه های آن توسط قانون مشخص شده نظیر کار با اشعه و مواد شیمیایی، کار با بیماران روانی، عفونی و در اورژانس و در بخش های سوختگی و مراقبت های ویژه بیمارستانی و شمول آن به سایر مشاغل باید همسنخ از لحاظ موضوع و ماهیت با نمونه های ذکر شده در قانون باشد. سومین وضعیت «کار با مواد سمی، آتش زا و منفجره و کار در اعماق دریا» می باشد که قانونگذار برای این وضعیت امتیاز تا سه برابر سایر موارد لحاظ نموده است. نظر به اینکه اولاً: اختصاص و تصویب برقراری فوق العاده بند 3 ماده 68 در هر یک از وضعیت های ذکر شده مستلزم وجود دلایل توجیهی لازم و انطباق شغل مورد نظر با آن می باشد لیکن در مصوبات مورد شکایت تفکیکی از این حیث صورت نگرفته و حتی برخی مشاغل متعارف نظیر کارشناس و کارشناس مسیول امور استاندارد، مسیول نمایندگی، معاون استاندارد، مدیر کل، معاون مدیرکل و….، از فوق العاده بند 3 ماده 68 برخوردار شده اند که فاقد دلایل موجه می باشد، ثانیاً: به موجب ماده 80 قانون مدیریت خدمات کشوری مقرر شده آیین نامه اجرایی فصل دهم باید به تصویب هیات وزیران برسد و این امر شامل ضوابط اجرایی بند 3 ماده 68 قانون مذکور نیز می باشد. لیکن پس از لازم الاجرا شدن قانون مدیریت خدمات کشوری مصوبه ای در خصوص تعیین مصادیق «سختی کار» از سوی هیات وزیران تصویب و ابلاغ نشده است و به موجب دادنامه شماره 9809970905810834-25/4/1398 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مقررات حاکم در این خصوص که مربوط به قبل از قانون مدیریت خدمات کشوری بوده به علت منسوخ شدن آن از زمان اجرایی شدن قانون قابلیت استناد ندارد و در مورد محیط های غیر متعارف نیز لازم است مصدایق با مثال های مذکور در بند 3 ماده 68 از سنخیت و انطباق لازم برخوردار باشد، بنابراین مصوبات مورد شکایت مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات می باشد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ بند ۱ آیین نامه اجرایی مذکور ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
