بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1548
تاریخ دادنامه: 30/10/1399
شماره پرونده: 9803638
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمت های 2 و 3 از بند 3 مصوبه مورخ 14/4/1394 شورای آموزش و پرورش شهرستان بیرجند
گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 232038/300-23/9/1398 اعلام کرده است که:
« حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای بهرامی
رییس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً به استحضار می رساند؛ در بررسی تبدیل مدارس دولتی به مدارس هیات امنایی در شهرستان بیرجند (استان خراسان جنوبی) ملاحظه گردید که در قسمت های 2 و 3 از بند 3 مصوبات مورخ 14/4/1394، بند 5 از مصوبات مورخ 16/6/1395 و همچنین بند 10 از مصوبات مورخ 19/4/1397 شورای آموزش و پرورش شهرستان بیرجند، تعدادی از مدارس دولتی این شهرستان، به مدارس هیات امنایی علامه حلی (فرهنگیان) تبدیل شـده اند. بر اسـاس شهرستان بیرجند به هیچ عنوان خارج از اختیارات و وظایف آن شورا نبوده و ناقض قوانین و مقررات نمی باشد.»
این مصـوبات، مقـرر شده: حداقـل 60 درصد ظرفیت این مـدارس از بین فـرزندان فرهنگـیان و 40 درصد از بین غیر فرهنگیان پذیرش شود و در طی سال های بعدی نیز درصد جذب فرزندان فرهنگیان 10 درصد دیگر افزایش یافته است. در خصوص مصوبات شورای آموزش و پرورش شهرستان بیرجند، ایراداتی به شرح ذیل وارد است:
1- مطابق ماده 11 آیین نامه توسعه مشارکت های مردمی به شیوه مدیریت هیات امنایی در مدارس (مصوبه هفتصد و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/2/1388)، مدارس هیات امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش‌آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش‌آموزان غیرمحلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد. این در حالی است که بر اساس مصوبه مذکور، این بند از آیین نامه نقض شده است و با توجه به اختصاص سهمیه به فرهنگی و غیر فرهنگی و پذیرش افراد بر اساس فرم های امتیاز بندی (که شامل مواردی از جمله مدرک تحصیلی پدر و مادر، فرزند یا نوه فرهنگی، خیر مدرسه ساز و …) و عدم ثبت نام بر اساس محدوده جغرافیایی باعث می شود که حتی افرادی که در همسایگی مدرسه قرار دارند و قانوناً اولویت ثبت نام با آنها می باشد، از این حق محروم گردند.
2- با توجه به این که معلمان این مدارس به صورت گزینشی توسط مدیران و هیات امنای این مدارس و از بین معلمان با تراز بالا انتخاب می گردند و از طرفی نیز با توجه به این که این مدارس از سایر مزایای آموزشی از جمله کلاس های فوق برنامه بهره مند هستند، متقاضیان زیادی داشته و اختصاص سهمیه 60 الی 70 درصد پذیرش آن به فرزندان فرهنگیان مصداق تبعیض ناروا و مغایر با بند (9) اصل سوم قانون اساسی می باشد.
3- اگر چه مطابق ماده یک آیین نامه توسعه مشارکت های مردمی، تبدیل مدارس دولتی به مدارس هیات امنایی، منوط به تایید شورای آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه است، اما با توجه به این که مطابق ماده 11 این آیین‌نامه و همچنین قسمت چهارم بند (ج) و قسمت اول بند (د) از دستورالعمل اجـرایی این آیین نامه، به صـراحت نحوه ثبت نام دانش آموزان در این مدارس ذکر شده است. لذا اختصاص 60 الی 70 درصد ظرفیت پذیرش و ثبت نام این مدارس به فرزندان فرهنگیان در چارچوب اختیارات و وظایف شورای آموزش و پرورش نمی باشد.»
متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
« قسمت های 2 و 3 از بند 3 مصوبه مورخ 14/4/1394
2: در سجادشهر ساختمان فعلی دبستان ایمان در مجاورت دبستان دخترانه گوهرشاد برای دبستان هیات امنایی دخترانه نه دوره اول و در مجاورت دبیرستان دخترانه متوسط دوره اول فخرالزمان قریب دبستان هیات امنایی پسرانه دوره اول «ساختمان قدیم آیندگان» اختصاص یابد. (ضمناً پذیرش در این مدارس با حداقل 60 درصد اولویت ثبت نام برای فرزندان فرهنگیان و 40 درصد برای سایرین خواهد بود).
3: همچنین ساختمان دبیرستان دوره دوم فعلی حضرت علی اکبر (ع) که در شورای نظارت مشارکت های مردمی استان هم مورد توافق قرار گرفته است به عنوان دبیرستان هیات امنایی دوره اول دخترانه با قید فرهنگیان مورد توافق قرار گرفت.
بند 5 از مصوبه مورخ 16/6/1395- با عنایت به سیاست وزارت آموزش و پرورش در راستای کیفیت بخشی امر آموزش و توصیه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در جهت مشارکت اولیا در تحقق اهداف متعالی نظام آموزش و پرورش کشور اعضای شورای آموزش و پرورش با پیشنهاد مدیریت آموزش و پرورش بیرجند برای تاسیس و اداره یک واحد آموزشی هیات امنایی در دوره متوسط اول با جنسیت پسرانه در سجاد شهر و همچنین راه اندازی دوره های دوم دبستان علامه حلی دخترانه و پسرانه موافقت نمودند.
بند 10 مصوبه مورخ 19/4/1397- با عنایت به افزایش تقاضا و کمبود فضای آموزشی اعضای شورا با راه اندازی دو باب آموزشگاه در دوره ابتدایی (دخترانه- پسرانه) به شیوه مدیریت هیات امنایی موافقت کردند. »
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل آموزش و پرورش استان خراسان جنوبی به موجب لایحه شماره 160/121963/2200-24/11/1398 توضیح داده است که:
«1- مطابق ماده 11 آیین نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه هیات امنایی در مدارس (موضوع مصوبه هفتصد و هشتادمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/2/1388) مدارس هیات امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیر محلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد. در حالی که این بند از آیین نامه نقض شده است و با توجه به اختصاص سهمیه به فرهنگی و غیر فرهنگی و پذیرش افراد بر اساس فرم های امتیازبندی و عدم ثبت نام بر اساس محدوده جغرافیایی باعث محرومیت این گونه دانش آموزان می شود و لذا اختصاص ظرفیت 60 الی 70 درصد جهت ثبت نام فرزندان فرهنگیان در چهارچوب اختیارات و وظایف شورای آموزش و پرورش نمی باشد.
2- با توجه به اینکه معلمان این مدارس به صورت گزینشی و با طراز بالا انتخاب می شوند و از طرفی این مدارس از سایر مزایای آموزشی مانند کلاسهای فوق برنامه بهره مند هستند متقاضیان زیادی دارند و اختصاص سهمیه پذیرش فرزندان فرهنگیان مصداق تبعیض ناروا و مغایر قانون می باشد. در این خصوص معروض می دارد:
اولاً- ادعا و ایراد سازمان بازرسی کل کشور در بند (1) دادخواست مبنی بر اینکه مطابق ماده 11 آیین نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه هیات امنایی در مدارس (موضوع مصوبه هفتصد و هشتادمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/2/1388) مدارس هیات امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند. در حالیکه مدارس هیات امنایی علامه حلی (فرهنگیان) شهرستان بیرجند به استناد مصوبات شورای آموزش و پرورش و با اختصاص سهمیه 60 الی 70 درصد برای پذیرش و ثبت نام فرزندان فرهنگیان و عدم ثبت نام از دانش آموزان عادی (غیر فرهنگی) که حتی در همسایگی مدارس هیات امنایی سکونت دارند باعث شده از حق ثبت نام محروم شوند، منطبق با واقع نمی باشد و به صورت کلی مطرح شده است زیرا آموزش و پرورش شهرستان بیرجند به عنوان یکی از مـدیریت های زیر مجمـوعه این اداره کل در ثبت نام از دانش آموزان (فرهنگی و غیر فرهنگی) ملزم به رعایت قوانین و مقررات می باشد و نمی توانند خارج از مصوبات و دستورالعمل های وزارت آموزش و پرورش و یا این اداره کل اقدام نماید. (بند 1 قسمت (د) دستورالعمل آیین نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه هیات امنایی در مدارس) زیرا وزارت آموزش و پرورش موضوع ثبت نام دانش آموزان را به دلیل اهمیت و حساسیت آن زیر نظر داشته و به همین منظور دستورالعمل اجرایی ثبت نام از دانش آموزان را تهیه و به ادارات کل آموزش و پرورش سراسر کشور ابلاغ می نماید تا از طریق ادارات کل به مدیریتها و مناطق و نهایتاً به مدارس ارسال شود و بر اجرای دستورالعمل مذکور به وسیله ستاد نظارت ثبت نام دانش آموزان که در سطح وزارت و استان و شهرستان و منطقه تشکیل می گردد و بر روند ثبت نام دانش آموزان نظارت داشته و به همین منظور مدیر کل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات در وزارت آموزش و پرورش و رییس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات در ادارات کل استانها به عنوان دبیر ستاد نظارت بر ثبت نام دانش آموزان بر روند ثبت نام نظارت داشته و در صورتی که شکایتی از سوی والدین دانش آموزان و یا شخص دانش آموز در این زمینه در سامانه رسیدگی به شکایات ثبت شود موظف به رسیدگی و پاسخگویی به صورت مکتوب می باشند که حسب اعلام اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات این اداره کل تاکنون شکایاتی در زمینه عدم ثبت نام دانش آموز غیر فرهنگی که در محدوده جغرافیایی اینگونه مدارس سکونت داشته باشند و متقاضی ثبت نام شده باشند ولی به دلیل اینکه غیر فرهنگی هستند از ثبت نام آنها خودداری شده باشد در سامانه شکایات ثبت نشده است. لذا صرف ادعا به صورت کلی هیچگونه وجاهت قانونی ندارد و سازمان بازرسی نیز می بایست جهت اثبات ادعای خود مصداق یا مصادیق مشخص ارایه نماید تا با متخلفان وفق قوانین و مقررات برخورد شود.
ثانیاً- همانطوری که در شکایت سازمان بازرسی نیز آمده است مطابق ماده 11 آیین نامه توسعه مشارکتهای مردمی به شیوه هیات امنایی در مدارس (موضوع مصوبه هفتصد و هشتادمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/2/1388) و تبصره ذیل آن و بند (4) دستورالعمل اجرایی آن، مدارس هیات امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیر محلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد و ادعای سازمان بازرسی مبنی بر اینکه اختصاص سهمیه 60 الی 70 درصد برای پذیرش و ثبت نام فرزندان فرهنگیان در چهارچوب اختیارات و وظایف شورای آموزش و پرورش نبوده و مغایر با قانون می باشد وجاهت قانونی ندارد. زیرا همانطوریکه ذکر شد در بند 4 دستورالعمل اجرایی ماده 11 آیین نامه مذکور آمده است: «چنانچه پس از ثبت نام دانش آموزان متقاضی واقع در محدوده جغرافیایی مدرسه و یا تعیین محدوده جدید، ظرفیت مدرسه تکمیل نشود هیات امنا می تواند با اطلاع و هماهنگی اداره آموزش و پرورش نسبت به تعیین شرط معدل و یا برگزاری آزمون ورودی برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیر محلی تا تکمیل ظرفیت اقدام نماید.» بنابراین با توجه به اینکه مدارس علامه حلی (فرهنگیان) به صورت هیات امنایی اداره می شوند می توانند پس از ثبت نام دانش آموزان واجد شرایط در محدوده جغرافیایی و به پیشنهاد هیات امنا و با تصویب شورای آموزش و پرورش شهرستان برای تکمیل ظرفیت خالی خود در ثبت نام دانش آموزان سهمیه اختصاص دهند (به استناد قسمت اخیر بند (15) بخشنامه شماره 165184-9/9/1398 وزیر آموزش و پروش که می گوید: «ثبت نام از فرزندان همکاران فرهنگی مطابق با مفاد دستورالعمل شماره 10056-27/1/1392 انجام شود.» کما اینکه در سایر مدارس دیگر که به صورت هیات امنایی اداره می شوند (مانند مدارس شاهد) نیز در صورتیکه پس از ثبت نام دانش آموزان فرزند ایثارگر چنانچه ظرفیت خالی جهت ثبت نام وجود داشته باشد از سایر دانش آموزان غیر شاهد نیز با رعایت شرایط (امتیاز معدل و امتیاز ایثارگری و امتیاز زوجین فرهنگی و یا کارمند نیروهای مسلح و …) ثبت نام می شود و اعمال اینگونه امتیازات سبب نقض قوانین و مقررات نمی شود. زیرا اینگونه مدارس، مدارس عادی دولتی نیستند و همانطوریکه قانون و مقررات اجازه داده است می توانند برای پذیرش و ثبت نام دانش آموز در ظرفیت خالی خود امتیازاتی قایل شوند. بنابراین برخـلاف ادعای سـازمان بازرسی کل کشور قسمـت های 2 و 3 از بند 3 مصوبات مـورخ 14/4/1394 و بند (5) از مصوبات مورخ 16/6/1395 و همچنین بند 10 از مصوبات مورخ 19/4/1397 شورای آموزش و پرورش در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 1271-25/9/1399، بند 5 از مصوبه مورخ 16/6/1395 و بند 10 از مصوبه 19/4/1397 شورای آموزش و پرورش شهرستان بیرجند را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
«رسیدگی به قسمت های 2 و 3 از بند 3 مصوبه مورخ 14/4/1394 شورای آموزش و پرورش شهرستان بیرجند در دستور کار هیات عمومی قرار گرفت.»
هیات عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ 30/10/1399 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر به اینکه در قسمت اخیر جزء های 2 و 3 بند 3 مصوبه مورخ 14/4/1394 شورای آموزش و پرورش شهرستان بیرجند متضمن اعطای امتیاز برای فرزندان فرهنگیان در مدارس هیات امنایی می باشد که مغایر با ماده 11 آیین نامه توسعه مشارکت های مردمی است با این توضیح که در این ماده اولویت تعریف شده بـرای ثبت نام دانش آمـوزان واجـد شرایط، سکونت در محدوده جغرافیایی می باشد و قید «واجـد شرایط» مذکور در ماده 11 ناظر به شرایط علمی می باشد و نمی تواند داشتن والدین فرهنگی را در بر گیرد، بر این اساس قسمت های مربوط به لحاظ اعمال تبعیض ناروا و خروج از حدود اختیارات به استناد بند 9 اصل سوم قانون اساسی و ماده 11 توسعه مشارکت های مردمی مصوب سال 1/2/1388 شورای عالی آموزش و پرورش مغایر قانون است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
