بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1460
تاریخ دادنامه: 23/10/1399
شماره پرونده: 9800265
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: آقایان سیدمحمدرضا سیدزاده دلویی و ابراهیم دین محمدی با وکالت خانم آزاده ساطعی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال دستور شماره 116146/665-18/12/1397 سازمان غذا و دارو
گردش کار: خانم آزاده ساطعی به وکالت از شاکیان به موجب دادخواستی ابطال دستور شماره 116146/665-18/12/1397 سازمان غذا و دارو را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« 1- آیین نامه تاسیس و اداره داروخانه ها به شماره 1562/101/د-20/11/1393 وزارت بهداشت، ضوابط فعالیت داروخانه های روزانه و شبانه روزی را تعیین و در تبصره 1 از ماده 26 تصریح داشته است: «داروخانه های روزانه در شهرهایی که دارای داروخانه شبانه روزی فعال هستند، در ایام تعطیل رسمی و ساعات غیرموظف می‌بایست تعطیل باشند. در موارد خاصی که ممکن است به فعالیت این داروخانه ها نیاز باشد، موضوع در کمیسیون دانشگاه مطرح و تصمیم گیری می شود.»
2- مدیرکل ارجمند امور دارو و مواد تحت کنترل، به موجب دستورالعمل شماره 116146/665-18/12/1397 بدون رعایت ضوابط مقرر در آیین نامه و در مخالفت آشکار با آن، فعالیت کلیه داروخانه های روزانه در ایام تعطیلات نوروز را بلامانع تلقی و اعلام داشته است.
3- با عنایت به اینکه آیین نامه تاسیس و اداره داروخانه ها یک سند بالادستی و ارجح محسوب و مدیرکل ارجمند امور دارو صلاحیت صدور دستورالعمل در مخالفت با آن را نداشته و موظف به اجرا و رعایت مفاد آن محسوب می‌گردد و از آنجا که قسمت اخیر از تبصره 1 ماده 26 آیین نامه، صلاحیت تصمیم گیری در موارد خاص را در صلاحیت کمیسیون دانشگاه قرار داده است. دستورالعمل صادره آشکارا خارج از حدود صلاحیت ایشان و در مغایرت آشکار با مصرحات آیین نامه صادر گردیده است.
نظر به مراتب فوق و با عنایت به اینکه اجرای دستورالعمل موضوع اعتراض صرفاً در ایام تعطیلات نوروزی موضوعیت دارد و پس از آن قضیه سالبه به انتفاع موضوع خواهد بود و با امعان نظر به اینکه اجرای دستورالعمل صادره سبب ورود خسارات عظیم بر داروخانه های شبانه روزی سراسر کشور خواهد شد که جبران آن در آتیه متعسر است. با تقدیم دادخواست حاضر و با لحاظ ضرورت و فوریت امر، بدواً صدور دستور موقت مبنی بر منع اجرای دستورالعمل شماره 116146/665-18/12/1397 را تا پیش از پایان سال جاری و در ادامه رسیدگی و ابطال آن را استدعا دارد.»
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
« معاونین محترم غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سراسر کشور
موضوع: فعالیت داروخانه روزانه در ایام تعطیلات
با سلام واحترام:
با عنایت به فرا رسیدن تعطیلات سال نو و نظر به حجم زیاد مسافرت های نوروزی به اطلاع می رساند فعالیت کلیه داروخانه های روزانه جهت تسهیل دسترسی مردم به دارو در ایام تعطیلات نوروز از نظر این اداره کل بلامانع است. مقرر فرمایید به کلیه داروخانه های تحت پوشش اعلام گردد.- مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل »
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست اداره کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 1653/107-16/9/1398 توضیح داده است که:
« 1- شاکی وفق مفاد دادخواست تقدیمی ادعا نموده در آیین نامه تاسیس و اداره داروخانه ها، وزارت بهداشت ضوابط فعالیت داروخانه های روزانه و شبانه روزی را تعیین و در تبصره 1 از ماده 26 تصریح داشته است، داروخانه‌های روزانه در شهرهایی که دارای داروخانه شبانه روزی فعال می باشند در ایام تعطیل رسمی و ساعات غیرموظف می بایست تعطیل باشند. در موارد خاصی هم که ممکن است به فعالیت این داروخانه ها نیاز باشد موضوع در کمیسیون دانشگاه مطرح و تصمیم گیری می شود. وی مدعی است مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو طی نامه مورد اعتراض فعالیت کلیه داروخانه های روزانه را در ایام تعطیلات نوروز 1397 بلامانع اعلام داشته است. وی با این ادعا که صدور نامه مورد اشاره خارج از حدود اختیار نامبرده می باشد متقاضی ابطال نامه مذکور گردیده است.
2- در ارتباط با شکایت مطروحه لازم به توضیح است، برابر قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تدوین و ارایه سیاستها، تعیین خط مشی ها و نیز برنامه ریزی برای فعالیت های مربوط به تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی، پژوهش، خدمات بهداشتی، درمانی، دارویی، بهزیستی و تامین اجتماعی و تعیین واعلام استانداردهای مربوط به خدمات بهداشتی، درمانی، بهزیستی و دارویی و صدور، تمدید و لغو موقت یا دایم پروانه‌های موسسات پزشکی، دارویی، بهزیستی و کارگاه ها موسسات تولید مواد خوراکی و آشامیدنی و بهداشتی و آرایشی از وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شده است.
3- وفق بند 5 سیاست های کلی سلامت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، ساماندهی تقاضا و ممانعت از تقاضای القایی و اجازه تجویز صرفاً بر اساس نظام سطح بندی و راهنماهای بالینی، طرح ژنریک و نظام دارویی ملی کشور و سیاست گذاری و نظارت کارآمد بر تولید، مصرف و واردات دارو، واکسن، محصولات زیستی و تجهیزات پزشکی باهدف حمایت از تولید داخلی و توسعه صادرات بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشد.
4- برابر ماده 20 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی به منظور رسیدگی به صلاحیت کسانی که می خواهند در موسسات پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی به منظور رسیدگی به صلاحیت کسانی که می خواهند در موسسات پزشکی و داروسازی مصرح در ماده یکم عهده دار مسیولیت فنی گردند و یا تقاضای صدور یکی از پروانه های مربوط به این قانون را بنمایند و رسیدگی به صلاحیت ورود و ساخت داروهای اختصاصی کمیسیون هایی به نام کمیسیون های تشخیص در وزارت بهداری به ریاست معاون وزارت بهداری تشکیل می گردد و رای اکثریت قطعی خواهد بود. برابر تبصره 5 الحاقی به ماده مذکور، به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اجازه داده شده است تا تشکیل کمیسیون های قانونی موسسات پزشکی و دارویی را به روسای دانشگاه های علوم پزشکی کشور واگذار نماید. بر این اساس وفق قانون مورد اشاره، کمیسیون‌های ماده 20 دانشگاه ها زیر مجموعه کمیسیون ماده 20 وزارت بهداشت (سازمان غذا و دارو) بوده و با اجازه این وزارتخانه اختیار تشکیل و اتخاذ تصمیم را خواهند داشت.
5- در موضوع شکایت حاضر با توجه به اینکه تعطیلات رسمی نوروز در کشور، طولانی می باشد و نیاز به خدمات دارویی از داروخانه ها به ویژه در شهرهای بزرگ و نقاط زیارتی و سیاحتی کشور وجود داشته و موضوع مستلزم اتخاذ تصمیم در سطح کلان و برای تمامی کشور و نه داروخانه ای خاص و از دانشگاهی خاص بوده است و همچنین با توجه به لزوم پیش بینی شرایط خاص در ایام تعطیل (همانند سیل اخیر که در ایام نوروز نیمی از کشور را در برگرفت) و با عنایت به اینکه وزارت بهداشت متولی سلامت مردم می باشد و سلامت مردم در دسترسی سریع به دارو و مواد بهداشتی دغدغه این وزارتخانه بوده ( و نه سود چند داروخانه که از فعالیت داروخانه های دیگر امکان دارد در چند روز تعطیلات عید نوروز متضرر شوند) و همچنین به منظور خدمات رسانی بهینه به بیماران و مراجعه کنندگان با توجه به نظر مشورتی کمیسیون قانونی ماده 20 سازمان غذا و دارو مورخ 12/12/1397، وفق نامه فوق الذکر مقرر می گردد داروخانه های روزانه در ایام تعطیلات نوروز 1397 با حضور مسیول فنی و رعایت ضوابط و مقررات فعالیت داشته باشند.
6- اشاره می نماید مفاد نامه مورد اعتراض صرفاً در تعطیلات نوروز 1397 قابلیت اجرا داشته و در حال حاضر منتفی گردیده است و بدیهی است حتی به فرض ابطال نیز فاقد اثر اجرایی لازم خواهد بود. لذا با توجه به مراتب فوق الذکر رد شکایت مطروحه از آن مقام مورد تقاضا است.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 23/10/1399 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
مقرره مورد شکایت واجد قاعده آمره نیست و اتخاذ تصمیم از سوی دانشگاه ها و مراجع مربوط را منتفی نکرده است. ضمن این که این بخشنامه با توجه به مفاد آن صرفاً ناظر به تعطیلات نوروز سال 1398 است و در حال حاضر قابلیت اجرایی ندارد، بنابراین قابل طرح و بررسی و امعان نظر در هیات عمومی دیوان عدالت اداری تشخیص نشد.
مرتضی علی اشراقی – معاون قضایی دیوان عدالت اداری
