بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 536 تاریخ دادنامه: 17/4/1399 شماره پرونده: 9702317
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای مهدی صفری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 4 و تبصره ذیل آن از تعرفه بهای خدمات شهرداری بیرجند در سال 1397
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال ماده 4 و تبصره ذیل آن از تعرفه بهای خدمات شهرداری بیرجند سال 1397 در خصوص نحوه محاسبه و وصول بهای خدمات آماده سازی اراضی سطح شهر به جز مناطقی که مصوبه جداگانه دارند، مواد 5 و 6 و تبصره های ذیل آن مربوط به اخذ هزینه های آماده سازی سال 1397 شهرداری بیرجند، مواد صفحه 25 دفترچه عوارض سال 1397 قسمت (ج) و جدول ذیل آن و بند 1 و 4 همان صفحه بابت دریافت هزینه تفکیک و افراز بر اساس ماده 101 قانون شهرداریها، تعرفه 2-12 تحت عنوان عوارض ارزش افزوده ناشی از تغییر کاربری و تعرفه 2-20 تحت عنوان عوارض ورود به محدوده شامل بندهای 1، 2، 3 و تبصره های آن از تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1397 شهرداری بیرجند از مصوبات شورای اسلامی بیرجند را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" احتراماً به استحضار می رساند شورای اسلامی شهر بیرجند اقدام به تصویب و انتشار مصوباتی تحت عنوان تعرفه
بهای خدمات شهرداری بیرجند و عوارض در سال 1397 می نماید:
الف- در ماده 4-5-6 صفحه 28 دفترچه بهای خدمات 1397 هزینه آماده سازی در سطح شهر تا 1000 مترمربع برای هر مترمربع 000/300 ریال و برای اراضی فاقد معبر و طرح آماده سازی یا بالاتر از 1000 مترمربع به ازای هر مترمربع 000/372 ریال تعیین گردیده که مصوبه مذکور به لحاظ مغایرت با آرای هیات عمومی (شماره 696-16/9/1395 و 239-23/3/1396) و ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380 در خور ابطال می باشد.
ب- در مواد صفحه 25 دفترچه عوارض سال 1397 قسمت (ج) و جدول ذیل آن و بند 1 و بند 4 همان صفحه مصوب شورای اسلامی شهر بیرجند مبنی بر دریافت قسمتی از اراضی و یا بهای آن به ازای هزینه خدمات تفکیک و افراز بر اساس ماده 101 اصلاحی قانون شهرداریها وضع قاعده گردیده که به لحاظ مغایرت با آراء هیات عمومی دیوان عدالت اداری مستند به رای 275-16/5/1391 در خور ابطال می باشد.
ج- در تعرفه شماره 12-2 شامل بندهای 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8 و بند 9 شامل شماره های 1 تا 4 و بندهای 10، 11، 15، 17، 18 و بند 19 و تبصره ذیل آن مربوط به صفحات 14، 15، 16، 17 دفترچه عوارض شهرداری سال 1397 مصوب شورای اسلامی شهر بیرجند مبنی بر اخذ عوارض ارزش افزوده-تغییر کاربری یا همان تعیین کاربری اراضی وضع قاعده گردیده که به لحاظ مغایرت با آرای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به استناد آراء شماره 870-14/7/1394 و 1910-27/8/1393 و نیز بر اساس ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380 در خور ابطال است.
د- در تعرفه شماره 20-2 مندرج در صفحه 26 دفترچه عوارض سال 1397 شامل بندهای 1-2-3 و تبصره ذیل آن مبنی بر عوارض ورود به محدوده اراضی و املاک که به لحاظ مغایرت با آراء متعدد صادره از هیات عمومی دیوان عدالت اداری و نیز ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380 در خور ابطال است.
لذا با توجه به مغایرت آشکار مصوبات معترض عنه با ماده 1 و 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری و ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات دولت که اخذ هرگونه کالا و خدمات را منوط به تصریح قانونگذار دانسته و همچنین با وحدت ملاک از آرای متعدد صادره از هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شرح فوق مطابق ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 تقاضای ابطال مصوبات معترض عنه را از تاریخ تصویب دارم. "
متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
"ماده 4 – نحوه محاسبه و وصول بهای خدمات آماده سازی اراضی سطح شهر به جز مناطقی که مصوبه جداگانه دارند:
1- کلیه املاک دارای پروانه ساختمانی و یا پایان کار و همچنین املاک ساخته شده بدون پروانه که دارای سابقه نوسازی تا پایان سـال 1368 مبنی بر سـاخت بوده و معبر آنها دارای آسفالت قـدیمی می باشد مشمـول پرداخت آمـاده سازی نمی گردند.
2- ساختمان هایی که بدون پروانه و دارای سابقه نوسازی بعد از سال 1368 و قبل از سال 1381 بوده و معبرآنها دارای آسفالت قدیمی می باشد در صورت عدم پرداخت هزینه آماده سازی مشمول پرداخت 50 درصد هزینه در اولین مراجعه به شهرداری می باشد. ( به استثنای محدوده طرح آماده سازی سجاد شهر )
3- ساختمان های بدون پروانه که دارای سابقه نوسازی بعد از سال 1380 هستند در صورت عدم پرداخت هزینه آماده سازی می بایست 75% هـزینه آماده سازی را در اولین مـراجعه به شهرداری پرداخت نمـایند. ( به استثنای محـدوده طرح آماده سازی سجاد شهر )
4- در خصوص قطعات پراکنده واقع در محدوده طرح آماده سازی سجاد شهر مشمول یک سوم هزینه آماده سازی راساً مصوبه شورای اسلامی به نرخ روز می گردند.
تبصره: کلیه اراضی سطح شهر می بایست هزینه آماده سازی را به آخرین نرخ مصوب شورای اسلامی شهر برای یک بار در زمان صدور پروانه ساختمانی یا حصارکشی پرداخت نمایند. "
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس شورای اسلامی شهر بیرجند به موجب لایحه شماره 2708/97/ش-28/12/1397 توضیح داده است که:
" 1- چنانچه آن مرجع مستحضرند وفق آیین نامه اجرایی قانون زمین شهری و اصلاحات بعدی آن، شرط واگذاری و ساخت و ساز و به طور کل هرگونه دخل و تصرف در هر زمینی، انجام عملیات آماده سازی نسبت به آن به عنوان وظیفه ذاتی مالکین است. حال چنانچه حسب توافق فیمابین این اقدامات توسط شهرداری به عنوان خدمات در حق شهروندان انجام پذیرد بدیهی است که شهرداری محق در دریافت هزینه مربوطه خواهد بود با تاکید بر آن که توجهاً بر تعریف عبارت آماده سازی زمین در بند 6 ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به دریافت هزینه های آماده سازی به جز در زمان تفکیک اراضی فاقد معنا و مفهوم است.
2- ادعای خواهان مبنی بر غیرقانونی بودن دریافت قسمتی از اراضی یا بهای آن به ازای هزینه خدمات تفکیک و اخذ برخلاف متن صریح ماده 101 اصلاحی قانون شهرداریها است زیرا در این ماده قانونگذار به صداقت به تایید و ابلاغ نقشه تفکیکی زمین از ناحیه شهرداری را منوط به کسر سطوح معابر و قدرالسهم شهرداری نموده و ضمن آن که در تبصره 1 ماده مذکور مقرر گردیده: رعایت حد نصاب های تفکیک و ضوابط و مقررات آخرین طرح جامع و تفصیلی مصوب در محدوده شهرها و همچنین رعایت حد نصاب ها، ضوابط، آیین نامه ها و … توسط شهرداری ها الزامی است. لذا قاضی تایید خواهند نمود که با عنایت بر تطبیق کامل مصوبات مورد اعتراض با طرح تفصیلی شهر بیرجند، صرف نظر از سایر دفاعیات، شهرداری نمی تواند به صورت خودسرانه اقدام به القای این مصوبات یا تصویب مصوباتی مغایر نماید.
3- لازم به ذکر است تبصره 3 ماده 101 اصلاحی نیز ضمن تاکید بر ارزش افزوده ایجاد شده از عمل تفکیک برای مالک، شهرداری را مکلف در دریافت نسبت هایی از اراضی مورد تفکیک جهت تامین سرانه فضای عمومی و خدماتی نموده که مصوبه صفحه 25 دفترچه عوارض سال 1397 نیز دقیقاً بر همین مبنا و با اختیار حاصله از تبصره 3 و 4 ماده 101 اصلاحی که دریافت قیمت زمین به نرخ کارشناسی را در صورت توافق با مالک و … تجویز نموده است.
4- بر اساس قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و وظایف محوله برابر ماده 2 آن بررسی پیشنهادهای لازم در مورد سیاست کلی شهرسازی و اظهارنظر نسبت به پیشنهادها و لوایح شهرسازی و مقررات مربوط به طرح های جامع شهری که شامل منطقه بندی، نحوه استفاده از زمین، تعیین مناطق صنعتی، بازرگانی، اداری، مسکونی، فضای سبز و سایر نیازمندی های عمومی شهری باشد. همچنین تغییرات آنها خارج از نقشه های تفصیلی بر عهده و وظایف قانون موصوف بوده که مستند به ماده 7 قانون اخیرالذکر شهرداریها مکلف به اجرای مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می باشند که این توضیح در پاراگراف 2 صفحه 27 طرح تفصیلی اولویت دوم شهر بیرجند مصوب 1387 تصریح گردیده است «هرگونه تغییر استفاده از کاربری پایین تر به کاربری مرغوب تر که طبق ضوابط طرح تفصیلی مصوب مجاز باشد (کمیسیون ماده 5) منوط به پرداخت حق تعیین کاربری به میزان 50 درصد مابه التفاوت کاربری پایین تر به مرغوب تر است.
علی ای حال نظر به مراتب موصوف و با تاکید بر آن که اولاً: شهرداری در قبال خدماتی که ارایه می دهد به مانند هر شخص حقیقی یا حقوقی دیگر محق در دریافت هزینه های آن خدمات و با لحاظ عمومی بودن این ارگان مکلف در دریافت این هزینه در جهت جلوگیری از تضییع حقوق بیت المال است و ثانیاً: مبنای مصوبات موضوع تقاضای ابطال طرح تفصیلی مصوب کمیسیون ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی بوده و هست که ابطال آنها با لحاظ ابقای مواد مندرج در طرح مذکور بلاوجه و غیر منطق است کما اینکه بخشنامه های متعدد وزارت کشور و آرای دیگری از هیات عمومی نیز این مراتب را تایید نموده اند."
در اجـرای ماده 84 قـانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 پرونده بـه هیات تخصصی شوراهای اسلامی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 1019-28/11/1398 مواد 5 و 6 و تبصره های ذیل آن مربوط به اخذ هزینه های آماده سازی از تعرفه بهای خدمات سال 1397 شهرداری بیرجند، مواد صفحه 25 دفترچه عوارض سال 1397 قسمت (ج) و جدول ذیل آن و بند 1 و 4 همان صفحه تحت عنوان دریافت قسمتی از اراضی و یا بهای آن طبق ماده 101 اصلاحی، تعرفه 12-2 تحت عنوان عوارض ارزش افزوده ناشی از تغییر کاربری، تعرفه 20-2 تحت عنوان عوارض ورود به محدوده شامل بندهای 1، 2 و 3 و تبصره های آن از تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1397 شهرداری بیرجند از مصوبات شورای اسلامی شهر بیرجند را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علّت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
رسیدگی به ماده 4 و تبصره ذیل آن در خصوص نحوه محاسبه و وصول بهای خدمات آماده سازی اراضی سطح شهر به جز مناطقی که مصوبه جداگانه دارند از تعرفه سال 1397، در دستور کار هیات عمومی قرار گرفت.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 17/4/1399 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
با توجه به اینکه در آراء متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری اخذ عوارض یا بهای خدمات آماده سازی در سطح شهر در مصوبات شوراهای اسلامی شهرها مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات تشخیص و ابطال شده است، بنابراین مصوبه شورای اسلامی شهر بیرجند مبنی بر وضع بهای خدمات آماده سازی اراضی سطح شهر در ماده 4 مقرره مورد شکایت به دلایل مندرج در رای شماره 1151-10/11/1396 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر است و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 88 و 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می شود.
مرتضی علی اشراقی
هیات عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری
