بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 453 تاریخ دادنامه: 27/3/1399 شماره پرونده: 9703508
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای منصور صفایی یزدی با وکالت خانم زینب خواجه ثانی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک موضوع تصویب نامه شماره 95200/ت55074هـ -18/7/1397 هیات وزیران
گردش کار: خانم زینب خواجه ثانی به وکالت از آقای منصور صفایی یزدی به موجب دادخواستی ابطال آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک موضوع تصویب نامه شماره 95200/ت55074هـ -18/7/1397 هیات وزیران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" تصویب نامه هیات وزیران بدون در نظر گرفتن مسایل فنی در خصوص آلایندگی خودروها، صرفاً بر اساس عمر خودرو مقرر کرده، از تردد کلیه خودروهای شخصی با عمر بیش از 20 سال توسط پلیس جلوگیری به عمل آید. تصویب نامه مذکور اساساً به موضوع معاینه فنی توجه نکرده حال آن که مکانیزم معاینه فنی در کشور ما وجود دارد و چه بسا خودروهای تولید داخل که از کیفیت ساخت پایین تر برخوردارند با وجود سن کمتر از 20 سال در آزمون معاینه فنی قبول نمی شوند زیرا آلاینده هستند. دلایل دیگری که نشان دهنده اشکالات جدی این تصویب نامه است به شرح زیر به اطلاع می رساند:
1- تنها بخشی از خودرو که باعث ایجاد آلودگی هوا می شود موتور آن است که بعضاً در صورتی که تنظیم نباشد ایجاد آلودگی می کند.
2- یک خودرو از اجزای مختلف بدنه و صندلی ها و اتاق و لاستیکها و موتور تشکیل شده که تنها بخشی که می تواند آلاینده هوا باشد، موتور خودرو است. پس می توان گفت که حتی اگر یک خودرو به دلیل قدمت عمر آن هوا را آلوده کند صرفاً با تعویض موتور آن، موضوع آلایندگی هوا از بین می رود.
3- اساساً خودرو در کشور ما یک کالای با دوام و سرمایه است و به مانند مسکن بخشی از سرمایه مردم را تشکیل می دهد و کالای مصرفی محسوب نمی شود. همچنان که افرادی به شغل بازسازی خانه های قدیمی (نه تخریب و بنا کردن از نو) مشغول هستند خودرو هم قابل بازسازی و نوسازی است و تعدادی از افراد جامعه شغل شان همین بازسازی یا نوسازی خودروهای قدیمی است و با تصویب این قانون عملاً آنها بیکار می شوند. زیرا به صرف اینکه در سند خودرو عمر آن بالای 20 سال باشد با این مصوبه هیات وزیران امکان تردد و نوسازی ندارد.
4- با توجه به تحریم های ظالمانه کشورمان، این تحریم ها شامل فروش خودرو به کشورمان هم می شود و اساساً واردات خودروی نو و جدید را به کشور دچار ایراد کرده است. قطعاً از رده خارج کردن تعداد زیادی خودرو که از لحاظ فنی آلاینده هم نیستند و در آزمون معاینه فنی قبول شده اند به صرف اینکه سن آنها بالای 20 سال است و جلوگیری از تردد آنها تصمیمی است که برخلاف مصالح ملی و مصالح ملت و مالکین آنها می باشد.
لذا نظر به اینکه آیین نامه مذکور در موضوع دادخواست باعث ایجاد ضرر و زیان برای موکل اینجانب شده است و نیز مضراتی برای بخش زیادی از شهروندان کشور و مالکین خودروها دربر دارد، خواهشمندم بدواً دستور توقف موقت آیین نامه فوق را صادر و نهایتاً رای به ابطال آن صادر فرمایید."
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری برای وکیل شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه مورخ 15/12/1397 اعلام کرده است که:
" به موجب قاعده: 1- وجوب 2- توسل به دلیل عقلی و بنای عقلا 3- قاعده لاضرر و دفع ضرر محتمل 4- قاعده اتلاف، آیین نامه مذکور خلاف شرع می باشد، لذا با توجه به مغایرت آیین نامه با قواعد فقهی و شرعی ذکر شده و تضاد با حقوق مکتسبه موکل و منافع و مصالح عمومی خواستار ابطال آیین نامه به شرحی که ذکر آن رفت می باشم."
متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر است:
" سازمان حفاظت محیط زیست ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت
وزارت راه و شهرسازی ـ وزارت کشور ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی
هیات وزیران در جلسه ۲۱/۶/۱۳۹۷ به پیشنهاد مشترک سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان ملی استاندارد ایران و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و به استناد ماده (۸ ) قانون هوای پاک ـ مصوب ۱۳۹۶ ـ، آیین نامه اجرایی ماده یادشده را به شرح زیر تصویب کرد:
آیین نامه اجرایی ماده (۸ ) قانون هوای پاک
ماده1 ـ جدول سن فرسودگی انواع خودروها به شرح زیر تعیین می شود:
ماده2ـ برای خودروهای سنگین و نیمه سنگین با قوای محرکه ترکیبی (هیبریدی) سن فرسودگی براساس قوه محرکه احتراقی تعیین می شود.
ماده3ـ سن مجاز تردد خودروهای ردیفهای (1)، (1 ـ 3)، (2 ـ 3 و (7 ) در محدوده شهرهای تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، اراک، کرج و اهواز به میزان دو سال کمتر از سن مندرج در جدول موضوع ماده (1 ) این آیین نامه تعیین می شود.
ماده4ـ در موارد زیر، دو سال به سن فرسودگی موضوع جدول ماده (1 ) این آیین نامه اضافه می شود:
الف ـ کلیه خودروهای دیزلی در صورت نصب پالایشگر (فیلتر) دوده استاندارد حداقل دو سال قبل از رسیدن به سن فرسودگی موضوع ماده (1 ) این آیین نامه.
ب ـ تعویض واکنش ساز (کاتالیست) و سامانه (سیستم) آلایندگی اگزوز برای تاکسیهای ردیف (2ـ2 )جدول موضوع ماده (1 ) این آیین نامه.
تبصره- سازوکار اجرایی این ماده توسط وزارت کشور با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ظرف سه ماه تدوین و ابلاغ می شود.
ماده5 ـ نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلف است برابر ماده (8) قانون هوای پاک ـ مصوب1396ـ با جریمه تردد خودروهای فرسوده مندرج در جدول جریمه های تخلفات مربوط به حمل و نقل و عبور و مرور در کلیه نقاط کشور و مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی و اصلاحات بعدی آن اعمال قانون نماید.
ماده6 ـ آن دسته از خودروهای ناوگان حمل و نقل عمومی بار و مسافر که در طرحهای نوسازی اعلام شده توسط دولت ثبت نام نموده اند، تا زمان تحویل خودروی جدید و حداکثر تا پایان سال 1398 از مقررات مربوط به خودروهای فرسوده موضوع ماده (8) قانون هوای پاک مستثنی می باشند.
تبصره ـ در صورتی که خودروهای جدید موضوع طرح های فوق الذکر آماده تحویل باشند و مالکان خودروهای مربوط از انجام اقدامات تکمیلی و یا پرداخت مبالغ مربوط به خرید خودروی جدید در موعد مقرر استنکاف نمایند، استثنای موضوع این ماده در خصوص خودروهای مذکور از تاریخ پایان فرصت اقدام مالکان آنها، لغو می شود. دستورالعمل اجرایی این ماده توسط وزارتخانه های کشور و راه و شهرسازی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تهیه و ابلاغ می شود.
ماده7 ـ وزارتخانه های کشور و راه و شهرسازی موظفند ظرف سه ماه نسبت به تدوین سایر راهکارهای کاهش سن ناوگان حمل و نقل عمومی بار و مسافر علاوه بر طرحهای نوسازی اعلام شده ازسوی دولت و ارایه آنها به مراجع تصویب مربوط اقدام نمایند.
ماده8 ـ خودروهای موضوع تصویب نامه شماره73671/ت50234هـ-17/6/1395 مربوط به آیین نامه شناسایی و صیانت از وسیله های نقلیه تاریخی، از شمول این آیین نامه مستثنی می باشند.
ماده9ـ از تاریـخ ابـلاغ ایـن تصویب نامه، ردیـف (4 ) تصـویب نامه شمـاره 92308/ت40587ک-7/6/1387 و اصلاحات بعدی آن و ردیف (1) تصویب نامه 212326/ت46320هـ-16/12/1390 لغو می شوند.-معاون اول رییس جمهور "
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون حقوقی دولت (حوزه معاونت حقوقی رییس جمهور) به موجب لایحه شماره 60865/38683-16/5/1398 توضیح داده است که:
" مطابق ماده 8 قانون هوای پاک تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسیله نقلیه موتوری اعم از سبک و نیمه سنگین، موتور سیکلت، مکلفند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج نمایند. تعیین سن فرسودگی بر اساس آیین نامه ای خواهد بود که به تصویب هیات وزیران خواهد رسید و دولت برابر قانون یاد شده صرفاً سن فرسودگی در اجرای تکلیف قانونی تعیین کرده است. بنابراین آیین نامه نه تنها مغایرتی با قانون ندارد بلکه در جهت انجام تکلیف قانون و اجرای حکم ماده 80 قانون هوای پاک مصوب شده است. بنابراین رد شکایت مورد استدعاست."
در خصوص ادعای وکیل شاکی مبنی بر مغایرت آیین نامه مورد اعتراض با شرع مقدس اسلام، قایم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره 16822/102/99-21/2/1399 اعلام کرده است که:
" «با توجه به اینکه راههای مطمین دیگری جهت احراز شرایط قانونی لازم برای ادامه فعالیت خودروها از جمله آلاینده نبودن وجود دارد، اطلاق از رده خارج شدن خودروها صرفاً با رسیدن به سن مذکور در مصوبه، از جهت اسراف و تضییع حقوق مالکین، به نظر فقهاء معظم شورای نگهبان خلاف شرع شناخته شد»."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 27/3/1399 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر به اینکه قایم مقام دبیر شورای نگهبان طی نامه شماره 16822/102/99-21/2/1399 اعلام کرده است که: موضوع تصویب نامه شماره 95200/ت55074 هـ-18/7/1397 هیات وزیران، موضوع آیین نامه اجرایی ماده 8 هوای پاک، در جلسه مورخ 8/2/1399 فقهای معظم شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت که به شرح ذیل اعلام نظر می گردد: با توجه به اینکه راههای مطمین دیگری جهت احراز شرایط قانونی لازم برای ادامه فعالیت خودروها از جمله آلاینده نبودن وجود دارد، اطلاق از رده خارج شدن خودروها صرفاً با رسیدن به سن مذکور در مصوبه از جهت اسراف و تضییع حقوق مالکین، خلاف شرع شناخته شد؛ بنابراین در اجرای حکم مقرر در تبصره 2 ماده 84 و ماده 87 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 و نیز مستند به مواد 88 و 13 قانون یاد شده و تبعیت از نظر فقهای شورای نگهبان حکم بر ابطال اطلاق مقرره مورد اعتراض در حد نظر فقهای شورای نگهبان از تاریخ تصویب مصوبه صادر می شود.
مرتضی علی اشراقی
هیات عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری
