بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 440
تاریخ دادنامه: 20/3/1399
شماره پرونده: 9702803
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال دستورالعمل نحوه پرداخت پاداش اخذ سند مالکیت رقبات موقوفات بقاع متبرکه و اماکن مذهبی که طی شماره 133993/89-29/3/1389 سازمان اوقاف و امور خیریه ابلاغ شده است.
گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 148867-8/7/1397 اعلام کرده است که: «حسب بررسی در استان مازندران مشخص شده است، از محل درآمد موقوفات به عوامل دخیل در اخذ سند مالکیت موقوفات به تعداد حدود 30 نفر از کارکنان اداره کل اوقاف و امور خیریه استان مازندران مبلغ 000/000/403/1 ریال و برای سایر افراد و موضوعات اعم از خادم بقعه، سهمیه سرپرست سازمان، روز وقف، تشویق کارکنان اوقاف، خرید سکه، همکاری در ایام محرم و صفر، هفته وقف، پاداش غدیر، مبلغ 682/236/868/7 ریال پرداخت شده است، پرداخت های مذکور بر مبنای شیوه نامه، بخشنامه و دستورالعمل های صادر شده از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور بوده که حسب بررسی ها مشخص شده که دستورالعمل های مذکور در تعارض ماده 12 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه می باشد. مطابق ماده 12 قانون مذکور: « سازمان اوقاف عوایدی را که از محل حق التولیه و حق النظاره دریافت می دارد طبق بودجه ای که هر سال تنظیم و تصویب خواهد کرد به عمران و تعمیر اماکن مذهبی اسلامی و احداث ساختمانهای عام المنفعه و نشر تبلیغ معارف اسلامی و هزینـه های مربوط بـه حفظ منافـع مـوقوفات و امـاکن مـذهبی اسلامی می رسانـد. ملاحظه می گردد در این ماده اجازه ای مبنی بر پرداخت پاداش به عوامل اعطا نشده است، از این رو ابطال دستورالعمل های صدرالذکر مورد درخواست می باشد.» متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
«موضوع: دستورالعمل نحوه پرداخت پاداش اخذ اسناد مالکیت رقبات موقوفات، بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سلام علیکم فصل اول: کلّیات مقدمه: پیرو بخشنامه های شماره 3191/230-29/11/1379، 2045/230-13/6/1380، 1124/230-12/4/1381 و 64516-11/س-14/10/1387 با توجه به اهمیت تثبیت و اخذ اسناد مالکیت رقبات موقوفات، بقاع و اماکن متبرکه و مصون ماندن آنها از آسیبهای جدی و نیز به منظور برنامه ریزی اصولی و منطقی برای حفظ آنها، دستورالعمل ذیل جهت پرداخت پاداش به افرادی که در تثبیت و اخذ اسناد مالکیت رقبات موقوقات اقدام می‌کنند، ابلاغ می‌گردد:
الف) هدف:
1- به ثبت رساندن کلّیه رقبات موقوفات، بقاع متبرکه و اماکن مذهبی و اخذ اسناد مالکیت آنها.
2- تشویق و ترغیب مسیولین و متصدیان امور ثبتی و دیگر افراد موثر در اخذ اسناد مالکیت و موقوفات و بقاع متبرکه و اماکن مذهبی
ب) منظور:
1- جلوگیری از اعمال سلیقه و افراط و تفریط در پرداخت پاداش توسط ادارات تابعه سراسر کشور.
2- نظارت دقیق بر روند به ثبت رساندن و اخذ اسناد مالکیت موقوفات براساس اولویت موقوفاتی که تاکنون به ثبت نرسیده، تحدید حدود نشده و اسناد مالکیت آنها صادر نگردیده و برنامه ریزی میان مدت جهت هدایت ادارات کل برای نیل به یکی از اهداف سازمان مبنی بر اخذ اسناد مالکیت تمامی رقبات موقوقات تحت حوزه عملکرد خویش.
فصل دوم: اجرا
الف: تدابیر
اهمیت و اولویت در تثبیت موقوفات از نظر این سازمان به ترتیب ذیل بوده که لازم است مدیران استانها و به ویژه روسای ادارات شهرستانها و کلّیه واحدهای اوقافی نظارت لازم را در این رابطه به عمل آورند:
1- به ثبت رساندن رقبات موقوفات، بقاع متبرکه و اماکن مذهبی، تحدید حدود آنها و سپس اخذ اسناد مالکیت در اجرای ماده 22 قانون ثبت اسناد و املاک.
2- پیگیری پرونده های رقبات موقوفات و بقاع متبرکه در اجرای مواد 147 و 148 اصلاحی قانون ثبت تا صدور اسناد مالکیت.
3- تبدیل اسناد تک برگی به اسناد مالکیت دفترچه ای.
4- دریافت اسناد مالکیت المثنی برای اسناد مفقود شده.
5- اصلاح نام مالک در اسناد مالکیتی که به نام دولت یا ادارات اوقاف صادر شده، به نام موقوفه و به تصدی ادارات اوقاف یا متولیان
6- اخذ اسناد مالکیت رقبات تفکیکی پلاکهای ثبتی مادر که عملاً به صورت رقبات تفکیکی بوده یا براساس ضرورت، نیاز به تفکیک آنها می باشد.
تذکر: اخذ اسناد مالکیت رقبات وقفی و اماکن متبرکه که دارای ارزش ملکی بالایی می باشد و یا در آینده با قرار گرفتن در محدوده بافت شهری و غیره اهمیت ویژه می یابند و تاکنون پذیرش ثبت نشده اند یا در مراحل مقدماتی ثبت معطل مانده اند باید در اولویت ثبت قرار گیرند.
ب : دستورات اجرایی
1- پرداخت پاداش برای اخذ اسناد مالکیت رقبات موقوفات، بقاع متبرکه و اماکن مذهبی که از طریق اجرای ماده 21 قانون ثبت صورت می گیرد، مبلغ چهارصد هزار تومان معادل چهار میلیون ریال بوده که به ترتیب ذیل باید پرداخت گردد:
1-1) جمع آوری مدارک و درخواست ثبت تا اتمام انتشار آگهی نوبتی 45% می باشد.
2-1) انجام عملیات تحدید حدود پس از انقضای مدت اعتراض و اتمام عملیات مقدماتی ثبتی 40% می باشد.
3-1) پرداخت پاداش برای اخذ سند مالکیت 15%
2- پرداخت پاداش برای اخذ اسناد مالکیت رقباتی که از طریق مواد 147 و 148 اخذ می شود، چهار میلیون ریال معادل چهارصد هزار تومان بوده که به شرح ذیل پرداخت می گردد:
2-1) جمع آوری مدارک و پذیرش درخواست ثبت توسط اداره ثبت محل مربوطه تا مرحله انتشار آگهی 15%
2-2) دفاع و اخذ رای از هیات مذکور 35%
2-3) نقشه برداری، تحدید حدود 20%
2-4) اخذ سند مالکیت 30%
3- پرداخت پاداش در موارد متفرقه
1-3) پـرداخت پاداش برای اخـذ اسناد مالکیت رقباتـی که از طریق اجـرای مـاده 133 قانون برنامه چهارم انجام می گیرد، مبلغ سیصد هزار ریال معادل سی هزار تومان بوده که پس از اخذ سند مالکیت پرداخت می شود.
موضوع: الحاقیه دستورالعمل شماره 133993/89-29/3/1389 (پرداخت پاداش ثبتی سند دار کردن پلاکهای وقفی)
سلام علیکم
با صلوات بر محمد و آل محمد (ص)، پیرو دستورالعمل شماره 133993/89-20/3/1389 (پرداخت پاداش ثبتی سند دار کردن پلاکهای وقفی) با عنایت به افزایش نرخ خدمات فنی و مهندسی در امور ثبتی (طراحی و نقشه برداری برمبنای حدنگاری و یو تی ام) و من حیث مجموع هزینه های مربوط به امر مهم تثبیت املاک وقفی، تدبیر بر این شد میزان حق الزحمه پرداخت پاداش ثبتی در دستورالعمل مارالذکر متناسب سازی گردد، بر این اساس و به منظور ایجاد انگیزش و سرعت بخشیدن به روند سند دار شدن پلاکهای ثبتی، با توجه به تصمیمات اتخاذ شده در همایش شهریور ماه سال 1395 در مشهد مقدس و متعاقباً مساعدت جناب آقای تویسرکانی ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک کشور دایر بر صدور اسناد مالکیت رقبات موقوفات و بقاع متبرکه در دوره زمانی حداکثر دو سال به جای پنج سال، بدین وسیله میزان پرداخت پاداش ثبتی به شرح جدول پیوست جهت اجرا و اقدام لازم، اعلام می گردد. ضمناً در خصـوص میزان پاداش رقبـات انتفاعی فاقـد سند مالکیت، بنـد 1 و 2 مفاد دستـورالعمل فوق الاشعار قابل اجرا می باشد، شایان ذکر است این مجوز شامل پلاکهای فرعی که قبلاً تثبیت شده اند، نخواهد بود. بدیهی است با توجه به بند 3 از بخش 4 (تذکرات) در دستورالعمل مارالذکر، تصمیم گیری در خصوص میزان موارد ویژه کماکان بر عهده سازمان (معاون اوقافی، حقوقی و امور مجلس) می باشد."
در پاسخ بـه شکایت مـذکور، مـدیرکل حقوقی سازمـان اوقاف و امـور خیریه به مـوجب لایحه شمـاره 1153/1/12/س-28/11/1397 توضیح داده است که: « 1- به موجب بندهای 1 و 2 ماده 1 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب 1363، اداره موقوفات عام که فاقد متولی یا مجهول التولیه بوده و نیز اداره اماکن مذهبی با سازمان اوقاف و امور خیریه است و طبق ماده 6 همان قانون، صرف درآمد موقوفات به منظور بقای عین آنها بر سایر مصارف مقدم است و همچنین طبق ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون مذکور، متولیان موظّفند در اسرع وقت نسبت به ثبت رقبات تحت تولیت خود مبادرت نمایند. 2- ماده 12 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه ناظر بر بودجه و وجوه حاصل از حق التولیه و حق النظاره می باشد که پس از تصویب هیات وزیران، سازمان مکلّف است طبق مصوبه راساً وجوه حاصله را به مصرف برساند. 3- مطابق ماده 19 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه: «مخارج هر موقوفه به شرح زیر است: الف) هزینه های مربوط به حفظ عین و بقای موقوفه و فراهم نمودن موجبات آبادانی رقبات آن. ب) تعمیرات جاری و هزینه های مربوط به بهره برداری از آن. ج) مالیات و عوارض و حق التولیه و حق النظاره و مخارج ثبتی و محاکماتی در صورت شمول. د) مصارف مقرر در وقف نامه و یا سیره جاریه» بر همین اساس و به منظور حفظ و حراست و اداره موقوفات و به لحاظ منطقی نبودن حجم کار با منابع انسانی و به دلیل ضرورت تثبیت مالکیت موقوفات و بقاع متبرکه و ایجاد انگیزش برای همکاران سازمان به موجب مقررات مورد شکایت مقرر شده است که پاداش متناسبی به عوامل موثر در اخذ سند مالکیت رقبات و موقوفات پرداخت گردد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 20/3/1399 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسـان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس ماده 12 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مقرر شده است که: «سازمان حج و اوقاف و امور خیریه وجوهی را که از محل هدایای مستقل و حق التولیه و حق النظاره دریافت می دارد طبق بودجه ای که هر سال تنظیم و به تصویب هیات دولت خواهد رساند، راساً به مصرف می رساند.» نظر به اینکه در این ماده و همچنین مصوبات هیات وزیران اجازه ای مبنی بر پرداخت پاداش به عوامل دخیل در اخذ سند مالکیت موقوفات اعطاء نشده است و در عین حال، طبق اصل پنجاه و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همه پرداختها در حدود اعتبارات مصوب باید به موجب قانون صورت بگیرد و انجام اموری مانند کمک به اخذ سند مالکیت موقوفات از وظایف ذاتی کارشناسان و واحدهای حقوقی سازمان اوقاف و امور خیریه بوده و مستلزم اعطای پاداش و مزایای خارج از حقوق و مزایای مقرر قانونی به آنها نیست، بنابراین «دستورالعمل نحوه پرداخت پاداش اخذ اسناد مالکیت رقبات موقوفات، بقاع متبرکه و اماکن مذهبی و الحاقیه آن» و برمبنای آنها مجوز پرداخت پاداش به عوامل دخیل در تثبیت و اخذ اسناد مالکیت رقبات صادر شده، مغایر با اصل پنجاه و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 12 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
