شماره دادنامه: 3071
تاریخ دادنامه: 1/11/1398
شماره پرونده: 9701740
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای امیر امیری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره های 4 و 3 بند 3 «دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری و میزان درصد و نحوه محاسبه فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران (اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی)
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره های 4 و 3 بند 3 «دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری و میزان درصد و نحوه محاسبه فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران (اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: «در خصوص دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری همان طور که مستحضر هستید در اجرای تبصره ماده 55 آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیات علمی و ماده 109 آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیات علمی، تسری قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 20/10/1368 مجلس شورای اسلامی و مفاد آیین نامه اجرایی مورخ 2/2/1369 و 15/7/1386 هیات وزیران و اصلاحات بعدی آنها، هیات امنا دستورالعملی جهت تعیین گروه پرتـوکاری و میـزان درصـد و نحـوه محـاسبه فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران به تصویب و تایید رسانده است. ولـی متاسفانه در این دستورالعمل مـواردی دیده می شود که با هدف اصلی قانون حفاطت در برابر اشعه و آیین نامه اجرایی آن، در تضاد است و در واقع بیشتر در جهت منافع گروهی است که در تهیه و تنظیم آن نقش داشته اند. در این دستورالعمل ابتدا گروه پرتوکاران و سپس درصد فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران تعیین شده است. در ادامه به موردی از دستورالعمل که با قانون حفاظت در برابر اشعه و آیین نامه اجرایی آن منافات دارد اشاره می شود : تعیین گـروه پرتوکاری و در نتیجه پـرداخت فـوق العاده کار با اشعه به مسیولین فیزیک بهداشتی که پرتوکار نمی باشند: مسلماً شرط لازم برای اینکه بتوانیم گروه پرتوکاری فردی را تعیین کنیم این است که آن فرد پرتوکار باشد. پس می باید شرایط کاری آن فرد با شرایط کاری یک پرتوکار که در بند 7 ماده 2 آیین نامه اجرایی و همچنین در بند 1 دستورالعمل مورد نظر آورده شده است یکسان باشد یعنی فرد به طور مستمر و فیزیکی با اشعه در ارتباط باشد. بنابراین شرط لازم برای اینکه بتوانیم مسیولین فیزیک بهداشت را از نظر پرتوکاری گروه بندی نماییم این است که به طور مستمر و فیزیکی با اشعه کار نمایند. متاسفانه این شرط در رابطه با اکثر مسیولین فیزیک بهداشت مراکز و مسیولین فیزیک بهداشت کل، شاغل در دانشگاه های علوم پزشکی که معمولاً از اعضای هیات علمی می باشند وجود ندارد. لذا گروه بندی این مسیولین طبق بند 3 دستورالعمل امکان پذیر نمی باشد. با توجه به اینکه تهیه کنندگان این دستورالعمل کاملاً به پرتوکار نبودن مسیولین فیزیک بهداشت واقف بوده اند برای حل این مشکل، تبصره 3 و 4 بند 3 را در دستورالعمل وارد کرده اند که بر اساس آن گروه پرتوکاری مسیولین فیزیک بهداشت مراکز بر اساس گروه مرکزی که مسیولیت فیزیک بهداشت آن را به عهده دارند تعیین می شود و نحوه تعیین گروه پرتوکاری مسیولین فیزیک بهداشت کل، بدین ترتیب است که اگر 40 درصد مراکز تحت پوشش مسیول، جز گروه الف باشد ایشان نیز پرتوکار گروه الف می شوند در غیر این صورت جز پرتوکار گروه ب خواهند بود. مسلماً اگر مسیول فیزیک بهداشت مرکزی پرتوکار باشد طبق آیتمهای بند 3 گروه بندی می شود و نیازی به تبصره های 3 و4 بند 3 نمی باشد: همان طور که ملاحظه می فرمایید طبق دستورالعمل مورد نظر (تبصره های 3 و 4 بند 3) ابتـدا مسیولین فیزیک بهداشت شـاغل در دانشگاه های علوم پزشکی که پرتـوکار نیستند در گروه بندی پرتوکاران جای داده شده و سپس مشمول دریافت فوق العاده کار با اشعه شده اند. این در حالی است که در ماده 20 قانون حفاظت تاکید شده است که مزایای ماده 20 تنها به افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال دارند تعلق می گیرد. بنابراین تعلق گرفتن مزایای ماده 20 قانون حفاظت به مسیولین فیزیک بهداشت شاغل در دانشگاه های علوم پزشکی که اکثراً از اعضای هیات علمی هستند و به طور مستمر به امر آموزش اشتغال دارند خلاف قانون می باشد لذا خواهمشند است جهت جلوگیری از سوء استفاده این گروه و همچنین هدر رفت بیت المال رای به حذف تبصره 3 و 4 بند 3 دستورالعمل فوق الذکر صادر نمایید تا بدین ترتیب مسیولین فیزیک بهداشت مراکز و مسیولین فیزیک بهداشت کل تنها در صورت احراز شرایط پرتوکاری بتواند از مزایای ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه استفاده نماید.»
متن دستورالعمل در قسمتهای مورد اعتراض به قرار زیر است: «دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری و میزان درصد و نحوه محاسبه فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران (اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی)
1- ……………. 3- پرتوکاران برحسب نوع شغل، میزان پرتوگیری و احتمال بالقوه پرتوگیری نامتعارف در محیط کار به دو گروه الف و ب تقسیم می شوند که مسیولیت تعیین و تایید مصادیق آن با واحد قانونی می باشد. ………
تبصره3- مسیولین فیزیک بهداشت مراکز کاری گروه الف: به عنوان پرتوکار گروه الف و مسیولین فیزیک بهداشت مراکز کاری گروه ب: به عنوان پرتوکار گروه ب محسوب می شوند.
تبصره4- مسیولین فیزیک بهداشت کل در صورتی که 4 درصد از کل مراکز پرتوی تحت پوشش وی، مراکز پرتوی گروه الف باشد، جزء گروه پرتوی الف وگر نه جز گروه پرتوی ب قرار می گیرد.»
در پاسخ بـه شکایت مذکور، سرپرست دفتر امـور حقوقی وزارت بهداشت، درمـان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 1863/107-23/10/1397 توضیح داده است که:
«1- وفق مفاد دادخواست تقدیمی شاکی ادعا نموده، بر اساس تبصره 3 و 4 بند 3 دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری و میزان درصد و نحوه محاسبه فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران (اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی) مصوب هیات امنای دانشگاه های علوم پزشکی، مسیولین فیزیک بهداشت مراکز و مسیولین فیزیک بهداشت کل در زمره مشمولین ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه و گروه (الف و ب) پرتوکاران طبق بند هفتم ماده 2 آیین نامه اجرایی آن به منظور برخورداری از مزایای مربوط به از جمله دریافت فوق العاده کار با اشعه قرار گرفته اند. این در حالی است که وفق ماده مقررات قانونی پیش گفته، تنها افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال دارند به عنوان پرتوکار شناخته شده اند و از مزایای مورد اشاره بهره مند می گردند. با این وصف و از آنجا که مراتب با ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه و بند هفتم ماده 2 آیین نامه اجرایی آن در مغایرت می باشد، مشارالیه خواستار رسیدگی به موضوع و ابطال تبصره3 و 4 بند 3 دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری شده است.
2- در پاسخ به شکایت مطروحه اشعار می دارد، اهداف مقنن وفق ماده یکم قانون حفاظت در برابر اشعه ضرورت حفاظت کارکنان، مردم، نسلهای آینده و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه می باشد. متعاقب آن و بر همین اساس نیز آیین نامه اجرایی توسط هیات وزیران و دستورالعمل های مربوط توسط سازمان انرژی اتمی، به منظور تعیین استانداردهای پایه به منظور ایجاد ایمنی در برابر پرتوهای یونساز و حفاظت حداکثری و کاهش آسیب وارده به گروه های پرتوکارانی است که به طور مستمر در ارتباط با منابع مولد اشعه تصویب شده است. همچنین در این رابطه طی ضوابط قانونی مربوطه، مزایایی بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار از جمله کاهش ساعات کار هفتگی – افزایش میزان مرخصی استحقاقی سالانه- پرداخت فوق العاده کار با اشعه و بالاخص افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازاء هر یک سال کار با اشعه و حداکثر تا ده سال پیش بینی شده است.
3- از سوی دیگر و برابر بند 6 ماده 2 قانون حفاظت در برابر اشعه، مسیول فیزیک بهداشت شخص حقیقی است که واجد صلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی مسیولیت حفاظت در برابر اشعه در محدوده پروانه فعالیت مربوطه بوده و وظایف و تکالیف مندرج در ماده 16 قانون حفاظت در برابر اشعه را نیز عهده دار می باشد.
4- ضمن اینکه طبق ماده 22 قانون حفاظت در برابر اشعه واحد قانونی (سازمان انرژی اتمی) مسیول تهیه و تدوین ضوابط، مقررات، استانداردها و دستورالعملهای لازم در هماهنگی با سایر دستگاه ها و مراجع اداری از جمله این وزارتخانه می باشد. مطابق بند پنجم لغایت بند نهم دستورالعمل مصوب دفتر حفاظت در برابر اشعه مرکز نظام ایمنی هسته ای سازمان انرژی اتمی (مسیولین فیزیک بهداشت مراکز و مسیولین بهداشت کل) در زمره پرتوکاران گروه (الف و ب) بند 7 ماده دوم آیین نامه اجرایی قانونی حفاظت در برابر اشعه قرار دارند.
5- از سوی دیگر مستحضرید که دانشگاه های علوم پزشکی کشور با حدود وظایف و اختیارات مندرج در قانون تشکیل هیاتهای امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی (مصوب جلسات 181 و 183-9/12/1367 و23/12/1367 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و همچنین قانون نحوه انجام امور مالی و معاملاتی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی (مصوب مورخ 18/10/1369 مجلس شورای اسلامی) اداره می شوند و برابر مفاد بند (ب) ماده 20 قانون پنجم برنامه توسعه کشور و در حال حاضر ماده یکم قانون احکام دایمی برنامه های توسعه دانشگاه ها، مراکز و موسسات آموزش عالی دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشند، بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین نامه های مالی، معاملاتی و اداری استخدامی، تشکیلاتی مصوب هیات امناء که حسب مورد به تایید وزراء علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می رسد، عمل می نمایند.
6- بر این اساس و در انطباق با مفاد دستورالعمل مصوب دفتر حفاظت در برابر اشعـه مرکز نظام ایمنی هستـه ای سازمان انرژی اتمی به عنوان مرجع ذیصلاح قانونی، عیناً موضوع گروه بندی مسیولین فیزیک بهداشت مراکز و مسیولین بهداشت کل به جهت بهره مندی از مزایای قانونی در دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری و میزان درصد و نحوه محاسبه فوق العاده کار با اشعه پرتوکاران ( اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی) توسط هیات امنای دانشگاه های علوم پزشکی تصویب شده است. با عنایت به مطالب معروضه و با توجه به عدم مغایرت قانونی دستورالعمل تعیین گروه پرتوکاری مصوب هیات امنای دانشگاه های علوم پزشکی، رسیدگی شایسته و رد دعوای مطروحه مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1/11/1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر بـه این که آنچـه مورد شکایت واقع شده است صرفاً یک پیشنهاد است و از مصادیق مقررات موضوع ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 محسوب نمی شود، بنابراین قابل رسیدگی در هیات عمومی دیوان عدالت اداری تشخیص نشد.
مرتضی علی اشراقی-معاون قضایی دیوان عدالت اداری
