شماره دادنامه: 2799-2798
تاریخ دادنامه: 28/8/1398
شماره پرونده: 97/1790، 97/1786
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: خانم ها: 1- ناهید بیات 2- پریسا علمی 3- مریم مکانیک 4- آزاده مهدیان همگی با وکالت آقایان سعید خورشیدی و حمید گلشن 5- زهره دانشفر با وکالت آقای سیداحمد قریشی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بندهای 3 و 2 بخشنامه شماره 26823/د400-1396/11/04 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
گردش کار: الف) آقایان سعید خورشیدی و حمید گلشن به وکالت از شاکیان به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 26823/د400-4/11/1396 و 28316/د400-23/11/1396 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده اند که : «احتراماً با تقدیم وکالتنامه به وکالت از موکلین و با استناد به اصل 173 قانون اساسی و مواد 13 و 15 و .. قانون دیوان عدالت اداری به جهات و دلایل ذیل الذکر از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت درمان) به جهت صدور بخشنامه های خلاف قانون و خارج از حدود اختیار شکایت نموده و با عنایت به اینکه اجرای آن مستلزم ورود خسارات غیر قابل جبران خواهد بود بدواً استدعای صدور دستور موقت مبنی بر جلوگیری از اجرای آن تا رسیدگی ماهوی و النهایه ابطال آنها را به شرح متن دادخواست دارد. معاونت درمان و آموزش پزشکی در بند 2 بخشنامه 26823/د400-4/11/1396 انجام سونوگرافی را صرفاً در بیمارستانهای دانشگاهی و با اخذ تعرفه هیات وزیران برای بخش دولتی و مصوبه شورای عالی بیمه مجاز دانسته و در بند 3 بخشنامه مارالذکر، متخصصین زنان و زایمان شاغل در تهران و کلانشهرها و مراکز استان و شهرهای دارای دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی و سایر شهرهای واجد متخصصین رادیولوژی از انجام سونوگرافی منع و در صورت انجام از اخذ و حق تعرفه و هزینه به هر عنوان ممنوع اعلام کرده و در ذیل بخشنامه دیگری به شماره 28316/د400-23/11/1396 استفاده از دستگاه سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط در مطب به عنوان ابراز کمک تشخیصی در حیطه تخصص و بدون اخذ وجه مجاز دانسته است. نظر بـه اینکه بخشنامه هـای مورد شکایت در حالی است که از سال 1385 آموزش و انجام سونـوگرافی در برنامه های آموزشی رشته تخصصی زنان و زایمان گنجانده شده و در هنگام آزمون ارتقاء و پایان دوره دستیاری صلاحیت فارغ التحصیلان برای انجام سونوگرافی آزموده می شود به همین جهت مجوز استفاده از سونوگرافی در مطب شخصی برای متخصصان زنان و زایمان طی بخشنامه شماره 28817/28س-25/8/1387 معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صادر شده است و بر همین اساس و با صدور این مجوز متخصصین زنان و زایمان اقدام به تهیه و استفاده از دستگاه سونوگرافی در مطب شخصی کرده اند و مدیرکل دفتر ارزیابی فناوری تدوین استاندارد و تعرفه وزارت متبوع در بخشنامه شماره 14627/د406-6/6/1396 تصریح کرده است انجام سونوگرافی مطابق کدهای مندرج در کتاب ارزش نسبی قابل محاسبه می باشد از سوی دیگر مقام عالی وزارت در هامش مکاتبه مسیول کمیته کشوری آموزش سونوگرافی و مشاور وزیر در امور سلامت تصریح کرده است که انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان مجاز است. بنا به مراتب و با عنایت به حقوق مکتسبه متخصصین زنان و زایمان در استفاده از دستگاه سونوگرافی و نیز مغایرت اساسی بخشنامه های مورد شکایت با اصل عدم تبرع در قانون مدنی و سایر قوانین موضوعه بدواً صدور دستور موقت مبنی بر توقف اجرای بخشنامه های مورد شکایت و النهایه ابطال آنها را دارد.»
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی برای شاکیان ارسال شده بود، به موجب لایحه شماره 970179-21/6/1397 پاسخ داده اند که: «احتراماً در خصوص پرونده کلاسه 9701790 و عطف به اخطاریه به استحضار می رساند بخشنامه صادره از ناحیه طرف شکایت (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) مغایر اصول 40 (در تعارض اعمال حق و اضرار به غیر) و 19 و 20 (حقوق مساوی افراد و حمایت قانونی از حقوق انسانی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی) قانون اساسی و نیز ماده 336 قانون مدنی (اصل عدم تبرع و استحقاق اجرت عامل) و حقوق مکتسبه در حقوق اداری و عرف و عادت در حقوق عمومی و نیز خارج از حدود اختیارات قانونی در صدور بخشنامه مورد شکایت است.»
متن بخشنامه های مورد اعتراض به قرار زیر است:
1- بخشنامه شماره 26823/د400-4/11/1396 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:
«رییس محترم دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی …
موضوع: ضوابط انجام سونوگرافی سطح یک توسط متخصصین زنان و زایمان در مراکز آموزشی و درمانی مناطق فاقد متخصص رادیولوژی به ویژه در نواحی کم برخوردار
سلام علیکم؛ با احترام، در راستای ارتقای سلامت جامعه زنان و انجام بهینه پروسیجرهای تشخیصی و درمانی و به جهت ضرورت ساماندهی ضوابط آموزش های مرتبط با سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان و در پی تشکیل کمیته کشوری مربوطه در معاونت آموزشی وزارت متبوع، طی نامه شماره 331/500-1/4/1395 و تعیین ضوابط آموزشی مربوطه توسط کمیته کشوری فوق به شماره 3798/101-30/11/1395 به استحضار می رساند متخصصین زنان و زایمان با داشتن شرایط ذیل و اخذ مجوز مربوطه، مجاز می باشند نسبت به انجام سونوگرافی سطح یک در چارچوب برنامه آموزشی مصوب در حیطه تخصص و با رعایت گایدلاین ها و ارایه گزارش، اقدام نمایند:
1- ارایه گواهینامه معتبر طی دوره 3 الی 6 ماهه سونوگرافی سطح یک، مورد تایید کمیته کشوری ساماندهی ضوابط آموزش های مرتبط با سونوگرافی با مجوز معاونت آموزشی وزارت متبوع توسط متخصصین زنان و زایمان اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی.
2- مجوز انجام سونوگرافی با شرایط مذکور در بند 1 صرفاً در بیمارستانهای دانشگاهی و با اخذ تعرفه هیات وزیران برای بخش دولتی و مصوبه شورای عالی بیمه خواهد بود و تمدید سالیانه مجوز فوق منوط به تایید و اعلام نیاز معاون درمان دانشگاه مربوطه می باشد.
3- متخصصین زنان و زایمان شاغل در تهران، کلان شهرها، مراکز استان و شهرهای دارای دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی و سایر شهرهای واجد متخصص رادیولوژی خانم به تعداد کافی، کما فی السابق در چارچوب ضوابط و شرایط بخشنامه های قبلی، حق دریافت تعرفه نخواهند داشت و اخذ هزینه به هر عنوان از بیماران ممنوع می باشد.
4- نظارت، بازرسی و کنترل کیفی ارایه خدمت سونوگرافی سطح یک توسط متخصصین مذکور و رسیدگی به موارد تخلف احتمالی به عهده معاونت درمان دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی مربوطه، برابر ضوابط و مقررات جاری وزارت، خواهد بود.
تبصره: در بخش های زنان و زایمان مراکز آموزشی– درمانی تابعه دانشگاه های علوم پزشکی در صورت عدم پوشش موثر شبانه روزی توسط متخصصین رادیولوژی، انجام سونوگرافی در بخش زنان و زایمان با تعرفه دولتی توسط متخصصین زنان و زایمان بلامانع است– معاون درمان»
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 1913/107-1/11/1397 توضیح داده است که: «ریاست محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری – با اهدای سلام – احتراماً در خصوص پرونده کلاسه 9701790 موضوع شکایت خانم ها آزاده مهدیان ریزی، پریسا علمی، مریم مکانیک و ناهید بیات مبنی بر درخواست ابطال بخشنامه های شماره 26823/400د-4/11/1396 و شماره 28316/400د-23/11/1396 معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مراتب ذیل به استحضار می رسد:
1- شکات در دادخواست تقدیمی ادعا کرده اند معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در بند 2 بخشنامه شماره 26823/400د-4/11/1396 انجام سونوگرافی را صرفاً در بیمارستانهای دانشگاهی با اخذ تعرفه هیات وزیران برای بخش دولتی و مصوبه شورای عالی بیمه مجاز دانسته و در بند 3 همان بخشنامه متخصصین زنان و زایمان شاغل در تهران و کلانشهرها و مراکز استان و شهرهای دارای دانشگاه/دانشکده و سایر شهرهای واجد متخصصین رادیولوژی از انجام سونوگرافی منع و در صورت انجام از اخذ و حق تعرفه و هزینه ممنوع اعلام شده است و در بخشنامه شماره 28316/400د-23/11/1396 استفاده از دستگاه سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط در مطب به عنوان ابزار کمک تشخیصی در حیطه تخصص و بدون اخذ وجه مجاز دانسته است. شکات در ادامه مدعی می باشند از سال 1385 آموزش و انجام سونوگرافی در برنامه آموزشی رشته زنان و زایمان بوده و مجوز سونوگرافی در مطب شخصی برای متخصصان زنان و زایمان وفق بخشنامه شماره 2817/28س-25/8/1387 معاونت درمان صادر شده است و مدیرکل دفتر ارزیابی فناوری و تدوین استاندارد و تدوین وزارت متبوع در بخشنامه شماره 14267/406د-6/6/1396 انجام سونوگرافی را مطابق کدهای مندرج در کتاب ارزش نسبی محاسبه کرده است. شکات در انتها با استناد به حقوق مکتسبه متخصصین زنان و زایمان در استفاده از دستگاه سونوگرافی و مغایرت بخشنامه های مورد شکایت با این موضوع متقاضی ابطال بخشنامه های مذکور شده اند.
2- در ارتباط با دادخواست حاضر لازم به توضیح است، بر اساس ماده 8 قانون تشکیل وزارت متبوع، کلیه موسسات و واحدهای بهداشتی، درمـانی و پزشکی کشـور که از طریق بخش خصـوصی و غیر دولتی در امـر بهداشت و درمان فعالیت می نمایند تحت نظارت، کنترل و برنامه ریزی وزارت بهداشت قرار خواهند داشت.
3- همچنین بر اسـاس بندهای 1، 6، 7 و 11 از مـاده 1 قانون تشکیلات، وظـایف وزارت بهداشت، تعیین خـط مشی، برنامه ریزی مربوط به تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی، توزیع متناسب و عادلانه نیروی انسانی، امکانات و خدمات درمانی با تاکید و اولویت مناطق محروم و فراهم آوردن تسهیلات لازم جهت برخورداری همگان از خدمات درمانی و همچنین تعیین و اعلام استانداردهای مربوط به خدمات بهداشتی و درمانی از وظایف و اختیارات وزارت متبوع می باشد.
4- وفق بند (ث) ماده 70 قانون برنامه ششم توسعه کلیه پزشکان و پیراپزشکان، موسسات و مراکز ارایه دهنده خدمت، دارو و کالاهای سلامت در کشور اعم از دولتی، نهادهای عمومی غیردولتی، خصوصی و خیریه موظفند ضمن رعایت تعرفه های مصوب دولت از خط مشی های مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تبعیت نمایند.
5- همچنین برابر بند (الف) ماده 72 قانون مورداشاره، تولیت نظام سلامت از جمله بیمه سلامت شامل سیاستگذاری اجرایی، برنامه ریزی های راهـبردی، ارزشیابی، اعـتبار سنجی و نظـارت در وزارت بهداشت، درمان و آمـوزش پزشکی متمـرکز می شود. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیردولتی، از جمله ارایه کنندگان خدمات سلامت، سازمانها و شرکتهای بیمه پایه و تکمیلی، موظفند از خط مشی و سیاستهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، با تاکید بر خرید راهبردی خدمات و واگذاری امور تصدی گری با رعایت ماده (13) قانون مدیریت خدمات کشوری و سطح بندی خدمات، تبعیت کنند.
6- بر اساس ماده 32 دسـتورالعمل ضوابط بهداشتی و تسهـیلات لازم در مطب ابلاغی مورخ 12/8/1382 به کـارگیری فناوری و تجهیزاتی که کاربرد آن نیاز به اخذ پروانه فعالیت خاص نظیر تجهیزات پرتو پزشکی (سونوگرافی) دارند در مطب ممنوع می باشد که دستگاه سونوگرافی به عنوان یکی از تجهیزات پزشکی مورد کاربرد در ارایه خدمات تشخیصی و درمانی بر اساس آیین نامه موسسه رادیولوژی و مراکز تصویربرداری در اختیار متخصصین رادیولوژی و سونوگرافی قرار گرفته است.
7- وزارت متبوع در راستای تامین نیازهای تشخیصی بیماران و در مقاطع زمانی خاص، با ارایه آموزشهای لازم خارج از برنامه آموزشی و یا بر اساس برنامه آموزشی در مقاطع دوره های تکمیلی فلوشیپی مانند نازایی و پریناتالوژی با صدور بخشنامه های کاملاً صریح و مشخص، امکان انجام سونوگرافی در حیطه تخصصی زنان را به پزشکان واجد شرایط اعطا کرده است و در حال حاضر بخشنامه های مورد اعتراض شاکیان مذکور هیچ گونه ممانعتی را جهت پزشکان حایز شرایط ایجاد نکرده است که به آن اشاره می شود.
8- بـر اساس بخشنامـه شماره 8817/2/س-25/8/1387 مرکز نظارت و اعتبار بخشی امور درمان وقت و بخشنامه های قبل آن، اجازه سونوگرافی به تعداد محدودی از متخصصین زنان و زایمان دارای مجوز و تاییدیه مکتوب از معاونت آموزشی وزارت متبوع با شرایط در نظر گرفته شده و بر اساس نیاز آن زمان داده شده تا از دستگاه سونوگرافی به عنوان ابزار کمک تشخیصی، صرفاً جهت بیماران خود، بدون استفاده از تابلو، سر نسخه، ارایه تفسیر و گزارش و بدون دریافت تعرفه استفاده نمایند و در حال حاضر نیز متخصصینی که مشمول بخشنامه مذکور می باشند می توانند مطابق با چارچوب تعیین شده در همان بخشنامه از دستگاه سونوگرافی در مطب استفاده نمایند. لذا بر این اساس برخلاف نظر شکات، هیچ گونه تغییر و یا محدودیتی در اجرای بخشنامه سال 1387 به وجود نیامده است و مشخص نمی باشد شکات از چه بابت چنین موضوعی را مطرح کرده اند که به نظر می رسد به دلیل عدم درک صحیح و درست از بخشنامه های سال 1396 معاونت درمان بوده باشد که آن نیز صرفاً پس از یک استعلام از این وزارتخانه قابل رفع بوده است.
9- بخشنامه شماره 26823/400د مورخ 4/11/96 با هدف تامین نیاز تشخیصی سونوگرافی بیماران در مناطق فاقد متخصص رادیولوژی و به ویژه نواحی کم برخوردار با ضوابط در نظر گرفته شده در آن از جمله دارا بودن گواهینامه معتبر طی دوره 3 الی 6 ماهه سونوگرافی سطح یک با مجوز معاونت آموزشی وزارت متبوع و صرفاً در بیمارستانهای دانشگاهی با اعتبار محدود سالیانه در اختیار متخصصین زنان و زایمان اعم از هیات علمی و غیر هیات علمی قرار گرفته شده است و به صراحت در بند 3 بخشنامه مذکور به امکان انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط در چارچوب ضوابط و بخشنامه های قبلی اشاره شده است و بخشنامه پیرو آن با شماره 28316/400د-23/11/1396 بـه جهت نظارت بر اجـرا و نحوه صحیح ارایه خدمات سونوگرافی در قالب بخشنامه های ابلاغی و اعمال قانون با متخلفین و به خصوص پزشکان فاقد تاییدیه های لازم از معاونت آموزشی و دریافت کنندگان تعرفه غیر مجاز صادر شده است.
10- در نظر گرفتن آموزش سونوگرافی در برنامه های آموزشی رشته تخصصی زنان و زایمان مجوزی برای متخصصین مذکور جهت انجام سونوگرافی در مطب و اخذ تعرفه ایجاد نمی نماید همچنان که مجوز انجام سونوگرافی به متخصصین فوق در مناطق محروم منوط به گذراندن دوره های مهارتی تکمیلی 3 الی 6 ماهه مورد تایید معاونت آموزشی وزارت متبوع می باشد.
11- نامه شماره 14627/406د-6/6/1396 مدیرکل دفتر ارزیابی فن آوری، تدوین استاندارد و تعـرفه سلامت بخشنامه نمی باشد و در پاسخ استعلام دفتر نظارت و اعتبار بخشی امور درمان مبنی بر امکان محاسبه و گزارش کـدهای مرتبط با انجـام سونوگـرافی سطح یک در کتاب ارزش هـای نسبی سلامت در صـورت احراز صلاحیت حرفه ای توسط معاونت آموزشی وزارت متبوع اعلام شده است که بر اساس بخشنامه شماره 26823/400د-4/11/1396 قابل دریافت در بیمارستانهای دانشگاهی می باشد و ارتباطی با متخصصین زنان و زایمان فعال در مطب نمی باشد.
12- لذا با توجه به مطالب پیش گفت، انجام سونوگرافی تشخیصی توسط متخصصین رادیولوژی و در قالب تاسیس موسسه رادیولوژی و مراکز تصویربرداری و آیین نامه مربوطه انجام پذیر می باشد و متخصـصین زنان و زایمان واجد شرایط و فلوشیپهای نازایی و پریناتالوژی مطابق با چارچوب بخشنامه های صادر می توانند از دستگاه سونوگرافی در تشخیص و درمان بیماران خود بهره مند گردند و بخشنامه های یاد شده برخلاف دادخواست ارایه شده منافاتی با یکدیگر نداشته و فقط در راستای تامین نیازهای تشخیصی و دسترسی بیماران برنامه ریزی و اجرا شده است و بر این اسـاس رد دعوای بی وجه مطروحه را از آن مقام دارد.»
ب) آقای احمد قریشی به وکالت از خانم زهره دانشفر به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 26823/400/د-4/11/1396 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که :«احتراماً به استحضار آن مقام عالی می رساند اینجانب به وکالت از خانم دکتر زهره دانشفر جراح و متخصص زنان و زایمان نسبت به بخشنامه شماره 26823/400/د-4/10/1396 در خصوص ضوابط انجام سونوگرافی توسط متخصص زنان معترض و اعتراض خود را به شرح ذیل معروض می دارم:
1- همان گونه که مستحضر هستید به برکت جمهوری اسلامی ایران کلیه متخصصین زنان از بدو آموزششان، سونوگرافی وجود داشته وجزء لاینفک این رشته بوده است.
2- درحال حاضر مهمترین شاخص بهداشتی هر کشور سلامت مادران و زنان وکاهش آمار مرگ و میر مادر و نوزادی است که متخصصین زنان با انجام سونوگرافی تصمیم گیری سریع و بدون اتلاف وقت در همان ویزیت تکلیف بیمار را مشخص و وقت و کرامت بانوی ایرانی را حفظ کرده است.
3- در تمام کشورهای جهان سونوگرافی زنان و مامایی جزء اصلی و لاینفک مراقبتهای دوران بارداری بوده و مهمترین وسیله تشخیص عوارض حاملگی و ارزیابی رشد و سلامتی جنین و تشخیص ناهنجاریهای آن به وسیله متخصصین زنان و مامایی است به طوری که بدون سونوگرافی امکان مراقبتهای صحیح دوران بارداری توسط این گروه امکان پذیر نیست. در طول سالهای قبل در کشور ما مسیولین وزارت بهداشت و درمان به جای تهیه و تدوین آیین نامه و استانداردهای لازم برای انجام صحیح سونوگرافی توسط متخصصین زنان و نظارت بر کیفیت ارایه خدمات به بیماران، تنها به فشار و تهدید و اعمال نظر انجمن رادیولوژیستها با صدور نامه ای غیر علمی و غیر قانونی محدودیت به وجود آورده اند که مسلماً به زیان بیماران بوده و در نتیجه آن تحصیل سونوگرافی های مکرر، بدون نتیجه صحیح برای آنـان شده است. در حقیقت هـرگونه سیاستی که متخصصین زنـان و مامایی واجد شرایط را از انجام سونوگرافی منع نماید در حقیقت مانع بهترین مراقبت بیماران می شود و هرگونه ممانعتی هزینه خدمات را برای بیماران دو چندان می نماید و در نهایت شانس درمان در بیماران به خصوص بیمارانی که نیاز به اقدامات اورژانسی دارند را کم می کند. چرا که اگر بیمار توسط متخصص زنان سونوگرافی نشود:
1- مریض جهت سونوگرافی به متخصص رادیولوژی فرستاده می شود (اتلاف وقت)
2- بیمار وقت طلایی خود را جهت درمان بالاخص در موارد نازایی و اورژانسی (به خطر افتادن جان مادر یا جنین) از دست می دهد.
3- علاوه بر اتلاف وقت مبلغی بیش از یکصد هزار تومان توسط رادیولوژیست سونوگرافی می شود.
4- بسیاری از موارد بیمار مجبور به سونوگرافی داخلی زنان توسط رادیولوژیست مرد می گردد.
5- پس از سونوگرافی توسط رادیولوژیست مجدداً باید به مطب متخصص مراجعه نماید.
در نامه شماره 8817/3/س-25/8/1387 رییس مرکز نظارت و اعتبار سنجی امور درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کلیه مراکز تابعه آمده است که انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان صرفاً در حیطه تخصصی مربوطه و به عنوان یک ابزار تشخیص، منوط به عدم استفاده از تابلو و سرنسخه تحت عنوان سونوگرافی، عدم پذیرش بیماران ارجاعی از سایر پزشکان مراکز درمانی و وابسته و عدم ارایه تفسیر و گزارش سونوگرافی و صرفاً برای بیماران خود می باشد. نامه شماره 2751/ک-20/3/1375 معاونت درمان و دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد شرایط انجام سونوگرافی توسط متخصصین غیر پرتوشناس به استناد نامه شماره 2751/ک-20/3/1375 این معاونت و نامه شماره 3537/3/آ-7/5/1376 دبیر شورای پزشکی و تخصصی منظم به صورتجلسه 11/4/1376 هیات ممتحنه و ارزشیابی رشته تخصصی پرتوشناسی (رادیولوژی) بند 3 که به شماره 1939/3/آ-15/4/1376 در دبیرخانه شورای فوق الذکر به ثبت رسیده است. به اطلاع می رساند انجام سونوگرافی توسط متخصیین مربوطه با طی دوره های آموزشی مورد تایید معاونت آموزشی وزارتخانه متبوع با شرایط ذیل امکان پذیر است.
1- از تابلو و سرنسخه تحت عنوان سونوگرافی استفاده نشود.
2- حق پذرش و سونوگرافی بیماران ارجاعی از سوی دیگر پزشکان را ندارد.
3- گزارش سونوگرافی را ندهد.
4- فقط بیماران خود را پذیرش و در زمینه تخصصی خود سونوگرافی نماید.
5- در ضمن در مورد متخصصین غیر رادیولوژیست طی دوره های آموزشی مورد تایید معاونت آموزشی کافی می باشد و با داشتن پروانه مطب مجاز به فعالیت مزبور بوده است و نیاز به دریافت پروانه جهت سونوگرافی از اداره کل نمی باشد.
در پاسخ به شکایت یکی از شاکیان نسبت به موارد فوق الذکر مشاور وزیر در امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 4776/107-5/1/1392 اعلام نموده با توجه به اینکه در مطب متخصصین زنان بیماران سرپایی و غیر اورژانسی زنان مراجعه می نمایند و تشخیص بر اساس معاینه بالینی و ملزومات مورد نیاز معاینه انجام می پذیرد لذا دستگاه سونوگرافی به عنوان کمک تشخیص بیماری مورد نیاز متخصصین زنان و زایمان است بر همین اساس این وزارتخانه طی بخشنامه های فوق الذکر اجازه به کارگیری از دستگاه سونوگرافی توسط متخصصین زنان را در محل مطب با شرایط اعلامی صادر می نماید.
نظر به اینکه اولاً: دیوان عدالت اداری بالاترین مرجع اداری است که کلیه ادارات دولتی و وابسته به آن مکلف به تمکین از آراء صادره از آن مرجع می باشند. دوماً: شرایط اعلامی جهت سونوگرافی توسط متخصصین زنان و ایمان در بخشنامه شماره 28013/ک-15/11/1386 که مورد تصویب و تایید دیوان عدالت اداری طی دادنامه صادره به شماره 219-10/3/1388 قرار گرفته با بخشنامه شماره 26823/400د-4/11/1396 مغایر بوده است لذا به نظر می رسد با توجه به اینکه بخشنامه مورخ 15/11/1386 به شماره 28013/ک که به صراحت در رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری که بالاترین مرجع اداری است مورد تایید قرار گرفته ارایه بخشنامه موخر وجاهت قانونی نداشته و در هر دوره که مسیولین آن معاونت جابجا می شود نباید بخشنامه ای با شرایط مغایر با بخشنامه های صادره اعلام نماید. لذا از آن مرجع ضمن توقف عملیات اجرایی تقاضای ابطال آن مورد استدعاست.»
در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و هیات مذکور در خصوص خواسته شاکی، بند 1 و بند 4 بخشنامه شماره 26823/د400-4/11/1396 و بخشنامه شماره 28316/د400-23/11/1396 معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خلاف قانون و خارج از حدود اختیار ندانسته است و به موجب دادنامه شماره 469-20/7/1398 رای به رد شکایت شاکی صادر کرده است. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافته است. رسیدگی به ابطال بندهای 3 و 2 بخشنامه شماره 26823/د400-4/11/1396 در دستور کار هیات عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت. هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 28/8/1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر بـه این که دریافت وجه از سونوگرافی تشخیصی در مراکز درمانی دانشگاهی دولتی توسط متخصصین زنان و زایمان از مصادیق دریافت وجه از سوی دستگاههای دولتی از مردم می باشد که طبق ماده 60 قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت نیاز به حکم قانونگذار دارد لیکن طرف شکایت مجوزی در این خصوص ارایه نکرده و از طرفی در بندهای مذکور دریافت وجه بابت سونوگرافی در بخش غیر دولتی ممنوع شده که منطبق با اعمال تبعیض نارواست لذا در مجموع این بندها مغایر حکم ماده 60 قانون مرقوم و بند 9 اصل 3 قانون اساسی است و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می شود.
مرتضی علی اشراقی-معاون قضایی دیوان عدالت اداری
