بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 2367 الی 2396
تاریخ دادنامه: 14؍8؍1398
شماره پرونده: 98؍1115، 98؍1114، 98؍1113، 98؍1112، 98؍1111، 98؍1110، 98؍1109، 97؍1456 98؍1124، 98؍1123، 98؍1122، 98؍1121، 98؍1120، 98؍1119، 98؍1118، 98؍1117، 98؍1116، 98؍1133، 98؍1132، 98؍1131، 98؍1130، 98؍1129، 98؍1128، 98؍1127، 98؍1126، 98؍1125، 98؍1137، 98؍1136، 98؍1135، 98؍1134
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: آقایان: 1- هادی دهقان 2- ایمان لرزاده 3- منصور باقری 4- هومان مرادپور 5- محمدرضا فروزش فرد 6- عماد محجوبی 7- مسلم دلیری 8- علی ایمان پرست 9- محمد فیاض محمدی 10- یونس فتحی 11- رضا بیگـی 12- مجید زارع زاده مهریزی 13- مصطفی زنگی آبادی 14- سیدجلیل ساداتی رستمی 15-حامد کاوه 16- حمیدرضا عبدالمحمدی 17- سیدحسن شریفی پاجایی 18- محمد محسن زاده گلفزایی 19- سعید کهربایی 20- یونس پوربیرامی هیر 21- یونس قلندر زهی 22- محمد خلیلی 23- حبیب اله چاره گانی 24- ایمان حقیان 25- سیدحامد رضوی نبی 26- محمد غفاری 27- سامان فرزین 28- سیدعباس محمـدی 29- هـادی زینی ملک آبـاد 30- علیـرضـا کاوس حیدری 31- میثم رافعی 32- میلاد آیینی 33-وحید پاشایی 34- علیرضا نـوروزی شـرف 35- احسـان کمالی 36- هادی باقری 37- عادل دنیایی 38- رضا قاسمی 39- مجید رسولی 40- مهدی صادقی 41-ابوالفضل ناطقی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1- بندهای (الف)، (ج) و (هـ) بخشنامه شماره 6؍5؍705؍م؍4؍ن- 1392/02/22 معـاون نیـروی انسـانـی ستـاد کـل نیـروهـای مسلـح 2- بخشنامه شماره 211611؍19؍م ج-1394/10/07 مرکز جذب اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواستهایی جداگانه با مضمون و محتوایی واحد ابطال 1- بندهای (الف)، (ج) و (هـ) بخشنامـه شمـاره 6؍5؍705؍م؍4؍ن- 22؍2؍1392 معـاون نیـروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح 2- بخشنامه شماره 211611؍19؍م ج-7؍10؍1394 مرکز جذب اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« 1- احتراماً به استحضار می رسانیم که مطابق قانون نحوه تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور مصوب 1؍2؍1365 مجلس شورای اسلامی که در تاریخ 28؍1؍1380 دو تبصره به ماده 1 آن الحاق شده است، کلیه افرادی که به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور مشغول می شوند می توانند خدمت نظام وظیفه خود را در دانشگاه یا موسسه مربوطه انجام دهند (ماده 1 قانون مزبور) 2- پس از قانون فوق که قانون خاص محسوب می شود، قانون خدمت نظام وظیفه عمومی تحت عنوان قانون اصلاح موادی از قانون نظام وظیفه عمومی مصوب 22؍8؍1390 مجلس شورای اسلامی تصویب گردید و همان طور که مستحضر می باشید قانون عام لاحق قانون خاص سابق را نسخ نمی کند بلکه تخصیص می زند و این امر اولاً: در نامه معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به شماره 7؍55326-19؍3؍1397 به صراحت و به درستی مورد تاکید قرار گرفته است. ثانیاً: اداره منابع انسانی و مدیریت مشمولین ستاد کل نیروهای مسلح نیز در بخشنامه موضوع دادخواست و در مقدمه آن به صراحت مورد اشاره قرار داده است « با عنایت به اینکه قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1390 مجلس شورای اسلامی قانون نحوه تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه ها و مـوسسات آمـوزش عالی کشور مصوب 1؍3؍1365 را بر اساس ماده 52 قانون سال 1380 ملغی نمی کند، لذا در مواردی که قانون سال 1365 حکمی صادر نکرده، قانون سال 1390 حاکم است». متاسفانه به دلیل سـوء تفاهم و برداشت نـاصواب و نادیده گرفتن صراحت قـانون الحاق دو تبصره بـه قانون نحوه تامین هیات علمی مصوب 1380 مجلس شورای اسلامی، تصمیم گیریهای ناصواب و خلاف قانونی از سوی ستاد کل نیروهای مسلح و مرکز جذب وزارت علوم اتخاذ شده است چرا که: 3- بخشنامه موضوع تقاضای ابطال از سه جهت مخالف صریح قانون مجلس شورای اسلامی است، زیرا که در هر سه مورد حکم آن در قانون تعیین لیکن بخشنامه ستاد کل نیروهای مسلح مخالف آنها است. اولاً- بند الف بخشنامه اداره منابع انسانی و مدیریت مشمولین ستاد کل نیروهای مسلح اعلام می دارد به موجب تبصره ماده 71 قانون خدمت وظیفه عمومی، از تاریخ اول فروردین 1392 مدت تعهد مشمولین متعهد از جمله اعضای هیات علمی حداقل 48 ماه می باشد. در حالی که در ماده 71 اشاره ای به اعضای هیات علمی نشده است، همچنین مدت دوره ضرورت طبق قانون حداکثر 24 ماه است که در کارت پایان خدمت اعضاء نیز مشهود است. لذا 24 ماه باقیمانده به عنوان دوره تعهد محسوب می شود. ثانیاً: بند ج آیین نامه مورد اشاره اعلام می دارد تعهد 48 ماهه اعضای هیات علمی از سال 1392 از روز شروع آموزش نظامی در پادگانها قابل محاسبه می باشد که این امر نیز خلاف تبصره 2 قانون الحاق دو تبصره به قانون نحوه تامین هیات علمی دانشگاه ها مورخ 28؍1؍1380 مجلس شورای اسلامی است و خدماتی که مشمول، قبل از شروع دوره آموزش نظامی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی وتحقیقاتی انجام می دهد در مدت تعهدی که به دانشگاه یا موسسه متبوع خود دارد، احتساب می گردد. ثالثاً: بند هـ بخشنامه فوق الذکر که بیان می دارد کارت پایان خدمت پس از پایان تعهد یعنی 4 سال صادر می گردد حال آن که باز هم به صراحت در قانون مورد اشاره گفته است کارت پایان خدمت پس از اتمام دوره ضرورت صادر می گردد. 4- مرکز جذب اعضای هیات علمی نیز با این برداشت ناصواب و به تبعیت از ستاد کل نیروهای مسلح مصوبه ای را به شماره 211611؍19؍م؍ج-7؍10؍1394 تصویب نموده مبنی بر اینکه دوره سربازی 48 ماه است و عضو هیات علمی پس از آن می تواند به استخدام پیمانی درآمده و پس از گذشت حداقل 2 سال از مدت پیمانی، تبدیل وضع (رسمی آزمایشی) شود، در حالی که بر اساس ماده 41 آیین نامه اجرایی قانون نحوه تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور مصوب 23؍9؍1365 هیات وزیران، استخدام اعضای هیات علمی بعد از پایان خدمت دوره ضرورت به صورت رسمی آزمایشی بلامانع است. 5- شایان ذکر است معرفی افراد به عنوان عضو هیات علمی طرح سربازی و تخصیص سهمیه طرح سربازی به آنان مطابق با قانون نحوه تامین هیات علمی سال 1365 و آیین نامه اجرایی آن صورت می گیرد. همچنین گواهی اتمام دوره سربازی نیز مطابق همین قانون و آیین نامه اجرایی صورت می گیرد و این به صراحت بیانگر این است که وزارت علوم نیز باید ملاک عمل را قانون نحوه تامین هیات علمی و آیین نامه اجرایی آن قرار دهد، اما در عمل در اقدامی اشتباه قانون خاص مذکور را کنار نهاده و قانون عام وظیفه عمومی را اجرا کرده است و این عملکرد اشتباه موجب ورود زیانهای مادی و معنوی فراوان به قشر جوان و نخبه دانشگاهی شده است. لذا همان طور که ملاحظه می نمایید بندهای (الف) و (ج) و (هـ) بخشنامه ستاد کل نیروهای مسلح و مصوبه مرکز جذب وزارت علوم در مخالفت صریح با قانون مجلس و آیین نامه اجرایی آن تصویب شده است و تقاضای ابطال این مصوبات خلاف قانون را داریم. نمونه ظلمهایی که در حق این اعضا شده است:
1- عدم تفکیک دوره ضرورت و تعهد و برخورد یکسان در این مدت و در پی آن عدم امکان تبدیل وضعیت
2- عدم تعلق پایه، پست و برخی مزایا در طی 4 سال
3- بی مهری مدیران وکارکنان برخی دانشگاه ها به اعضا به دلیل قوانین سختگیرانه
4- عدم امکان عضویت در صندوق بازنشستگی کشوری و متعاقباً تحمیل هزینه بالا به دلیل تغییر صندوق (تامین اجتماعی به بازنشستگی کشوری)
5- نداشتن ردیف استخدامی و عدم دریافت حقوق هماهنگ با سایر اعضای هیات علمی»
متن بخشنامه های مورد اعتراض به قرار زیر است:
الف) بخشنامه شماره 6؍5؍705؍م؍4؍ن-22؍2؍1392 معاون نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح:
« الف: به موجب تبصره 1 ماده 71 قانون خدمت وظیفه عمومی از تاریخ 1؍1؍1392 مدت تعهد مشمولین متعهد
از جمله اعضای هیات علمی حداقل 48 ماه می باشد.
….
ج: مدت تعهد اعضای هیات علمی از سال 1392 از زمان شروع آموزش اعضای هیات علمی در پادگانهای آموزشی قابل محاسبه می باشد.
…
هـ: کارت پایان خدمت اعضای هیات علمی پس از انجام کامل تعهد (48 ماه) با صدور گواهی انجام تعهد از سوی وزارتخانه؍ سازمان مرکزی دانشگاه های امام صادق (ع)، آزاد اسلامی، شاهد و … حداقل یک ماه قبل از اتمام کامل تعهد به یگان آموزش دهنده (سپاه) اعلام و پس از چاپ توسط سازمان وظیفه عمومی ناجا به آدرس درج شده در برگه اعزام آنان ارسال خواهد شد.»
ب) بخشنامه شماره 211611؍19؍م؍ج-7؍10؍1394 رییس مرکز جذب اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری:
« روسای محترم دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی سراسر کشور
با سلام و تحیت
پیرو مصوبه یکصد و نود و چهارمین جلسه هیات مرکزی جذب مورخ 6؍3؍1394 مقرر گردید: « بر اساس ابلاغیه رییس مرکز نظارت و ارزیابی آموزش عالی مورخ 18؍9؍1392 و ابلاغیه ستاد کل نیروهای مسلح مورخ 22؍2؍1392 مدت تعهد مشمولان متعهد ( از جمله اعضای هیات علمی) حداقل 48 ماه محاسبه گردد و پس از آن افراد می توانند در صورت احراز سایر شرایط به استخدام پیمانی موسسات و مراکز آموزش عالی درآمده و پس از گذشت مدت مقرر و قانونی برابر مقررات (حداقل 2 سال) تبدیل وضعیت یابند.» بر همین اساس هر گونه ابلاغیه و بخشنامه های قبلی که خلاف مصوبه فوق الذکر هستند از درجه اعتبار ساقط می باشد.»
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس مرکز جذب اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره 183387-30؍7؍1397 توضیح داده است که:
« مدیریت محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
با احترام در پاسخ به نامه مورخ 6؍12؍1397 آن مدیریت به کلاسه پرونده 9701456 در مورد دادخواست آقای هادی دهقان که در مورد ابطال مصوبه معاونت احکام و امور مشترک نیروهای مسلح در ارتباط با دوره طرح تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه و موسسات آموزش عالی کشور که شاکی درخواست کرده اند بخشنامه 23؍2؍1393 ستاد نیروهای مسلح (مشمولین) اداره منابع انسانی ابطال و همچنین مصوبه 10؍7؍1394 مرکز جذب اعضای هیات علمی گروه و برای اثبات دعوای خویش ابلاغیه مورخ 19؍3؍1397 معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت علوم را مورد استناد قرار داده اند نکات زیر به استحضار می رسد: همان گونه که استحضار دارید دوره سربازی به مدت 24 ماه برای عموم مشمولان و به صورت خدمت در مراکز نظامی بر اساس ابلاغیه سال 1397 با پایه حقوقی بین 352؍048؍2 ریال تا 680؍425؍2 ریال با مدرک دکتری (درجه نظامی بین ستوان سومی تا ستوان یکمی) پیش بینی شده است در موارد محدودی ادارات و سازمانهای دولتی با ارایه طرح برای تامین نیاز خود به نیروی انسانی لازم از محل مشمولان خدمت وظیفه، مصوباتی را از مجلس درخواست می نمایند که طرح تامین اعضای هیات علمی مورد نیاز دانشگاه ها از جمله این موارد است. در این گونه طرحها اگر مدت زمان خـدمت معادل زمـان سربازی در پـادگانهای نظامـی در نظر گرفته شـود حقـوق و مـزایا هم، منطبق بر همان تعرفه هاست که به عنوان امریه سربازی این افراد دوره وظیفه خود را به جای محیطهای نظامی، در سایر مراکز دولتی سپری می کنند و در پایان دو سال هم ترخیص می شوند. اما در صورتی که حقوق و مزایای این افراد در طول دوره خدمت افزایش یابد، دوره خدمت سربازی آنان نیز دو برابر یا چند برابر پیش بینی می شود که در طرح مذکور و آیین نامه اجرایی آن برای طرح تامین اعضای هیات علمی به مدت 48 ماه پیش بینی شده است. اعضای هیات علمی طرح سربازی از مزایای بسیاری در طول خدمت برخوردارند از جمله حقوق حداقل 10 برابر مشمولین عادی و وظایف حداقلی که 14 واحد درسی در طول هفته است و استفاده از محیط و امکانات دانشگاهی که به هیچ وجه با محیطهای نظامی قابل مقایسه نیست. این در حالی است که عده زیادی از افراد مشابه آنان حتی به صورت پزشک وظیفه در پاسگاه ها و مناطق مرزی با حقوق یک دهم این افراد در سخت ترین شرایط زندگی، دوره وظیفه خود را انجام می دهند. جای شگفتی دارد که این افراد بعد از این همه نعمت و مواهب الهی چه چیزی را جستجو می نمایند. طرح تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه ها ناظر به تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه هاست و در شرایط فعلی که بیش از یکصد هزار نفر از فارغ التحصیلان در سامانه جذب اعضای هیات علمی ثبت نام کرده و بسیاری از آنان دوره سربازی را در پادگانها و شرایط دشوار و حقوق بسیار کم گذرانده اند جایی برای اجرای این طرح باقی نمی گذارد. در این طرح آنچه می توان به آن اشاره کرد که در بخشنامه این معاونت امور حقوقی نیز در پاراگراف آخر به آن اشاره شده آن است که نیروی مسلح بعد از پایان دوره ضرورت، کارت پایان خدمت را صادر می کند که این کار هم اکنون نیز انجام می گردد و کارتهای پایان خدمت در اختیار وزارت علوم بعد از دوره ضرورت قرار می گیرد لکن وزارت علوم بر حسب تعهدات فی مابین کارت پایان خدمت را بعد از اتمام تعهدات مشمول طرح سربازی هیات علمی به آنان تسلیم می نماید. بنابراین هیچ مصوبه و ابلاغیه ای خلاف قانون و مقررات و مصوبات مجلس شورای اسلامی وجود ندارد که درخواست ابطال آن وجاهت قانونی داشته باشد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 14؍8؍1398 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر به این که قانون نحوه تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور مصوب سال 1365 و قانون الحاق دو تبصره به ماده (1) آن مصوب سال 1380 یک قانون خاص نسبت به قانون خدمت نظام وظیفه عمومی محسوب می شود، بنابراین در مورد متعهدین خدمت هیات علمی، ملاک عمل قانون خاص مربوط به آنها می باشد مگر در مواردی که حکم خاصی بیان نشده باشد که در این صورت قانون عام خدمت نظام وظیفه عمومی حاکم است. با توجه به اینکه ماده 1 قانون نحوه تامین هیات علمی مورد نیاز دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور مقرر کرده است: « کلیه افرادی که به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور به کار مشغول می شوند می توانند خدمت نظام وظیفه و سایر خدمات قانونی را در دانشگاه ها یا موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مربوطه انجام دهند.» و در تبصره 1 قانون الحاقی نیز مقرر شده: « حقوق و مزایای اعضای هیات علمی موضوع این قانون در صورتی که در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی خدمت نمایند پس از طی دوره آموزش نظامی همانند سایر اعضای هیات علمی محاسبه و از محل اعتبارات موسسه مربوط قابل پرداخت خواهد بود.» و با توجه به اینکه به موجب بند ب تبصره ماده 66 قانون خدمت وظیفه عمومی به دولت اجازه داده شده است از خدمات کارکنان وظیفه « به عنوان استخدام تعهد خدمتی» استفاده کند و به موجب ماده 71 قانون مذکور و تبصره آن مدت تعهد این گونه مشمولین 48 ماه تعیین شده است، بنابراین اولاً: وضعیت مشمولین این قانون از ابتدا عضویت هیات علمی به صورت استخدام تعهد خدمتی می باشد لذا آن قسمت از بخشنامه مورد شکایت که در آن مقرر شده استخدام این افراد پس از تعهد خدمت و گذشت حداقل دو سال دیگر می توانند استخدام پیمانی شوند مغایر با قانون است و مستند به بنـد 1 مـاده 12 و مـاده 88 قـانون تشکیلات و آیین دادرسی دیـوان عـدالت اداری مصـوب سـال 1392 ابطال می شود. ثانیاً: آن بخش از مقرره مورد شکایت که در آن اعلام شده تعهد مشمولین متعهد ( از جمله اعضای هیات علمی) حداقل 48 ماه محاسبه گردد مغایر با ماده 71 قانون خدمت وظیفه عمومی است که تعهد مشمولین بند ب ماده 66 قانون مذکور را 48 ماه اعلام داشته است بنابراین از این جهت نیز مقرره مورد اعتراض مستند به بنـد 1 مـاده 12 و مـاده 88 قانـون تشکیلات و آیین دادرسی دیـوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود. با اعمال ماده 13 قانون پیش گفته و تسری ابطال به زمان تصویب مقرره های مورد شکایت موافقت نشد.
محمدکاظم بهرامی-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
