بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 308
تاریخ دادنامه: 7؍3؍1398
شماره پرونده: 97؍876
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال دستور بیست و دوم صورتجلسه مورخ 1396/03/20 اولین نشست هیات امنای دانشگاه شهید بهشتی
گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 6786-20؍1؍1397 اعلام کرده است که:
«حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای بهرامی
رییس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً به استحضار می رساند هیات امنای دانشگاه شهید بهشتی به موجب دستور بیست و دوم مصوبه مورخ 20؍3؍1396 (دریافت شهریه از دانشجویان) تصریح داشته است « به استناد ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور و بند (و) ماده (7) قانون تشکیل هیاتهای امناء، هیات امنا با تعیین شهریه های پیش بینی شده در آیین نامه های آموزشی از نیمسال اول تا سال تحصیلی 1397-1396 برابر شهریه نوبت دوم موافقت نمود». در حالی که:
اولاً: در بندهای (ح)، (ط) و (ی) قانون برنامه پنجم توسعه اخذ شهریه از دانشجویان نوبت دوم پیش بینی گردیده و در خصوص اخذ شهریه از دانشجویان دوره روزانه دانشگاه های دولتی مطلبی بیان نشده است.
ثانیاً: در ماده 7 قانون تشکیل هیاتهای امنا دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی، تعیین شهریه برای نیمسال اول در شمار وظایف و اختیارات هیات امنای دانشگاه ها بیان نشده است.
بنا به مراتب خواهشمند است دستور بیست و دوم مصوبه مورخ 20؍3؍1396 هیات امنای دانشگاه شهید بهشتی به دلیل خروج از اختیارات واضع در هیات عمومی دیوان (خارج از نوبت) مطرح و نسبت به ابطال آن از زمان تصویب (موضوع ماده 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری) تصمیم لازم اتخاذ فرمایند. مزید امتنان است از نتیجه اقدام و تصمیم متخذه این سازمان را مطلع نمایند.»
متن صورتجلسه مورد اعتراض به قرار زیر اسـت:
«صورتجلسه اولین نشست هیات امنای دانشگاه شهید بهشتی مورخ 20؍3؍1396
دستور بیست و دوم: (موضوع کمیسیون دایمی مورخ 7؍3؍1396)
تعیین شهریه های پیش بینی شده در آیین نامه های آموزشی از نیمسال اول سال تحصیلی 1397-1396
مصوبه: به استناد ماده «1» قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور و بند «و» ماده «7» قانون تشکیل هیاتهای امناء، هیات امنا با تعیین شهریه های پیش بینی شده در آیین نامه های آموزشی از نیمسال اول سال تحصیلی 1397-1396 برابر با شهریه نوبت دوم موافقت نمود.- مشاور وزیر و رییس مرکز هیاتهای امنا و هیاتهای ممیزه»
در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رییس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب لایحه شماره 97؍340؍ص-14؍6؍1397 توضیح داده است که:
«حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای بهرامی
رییس محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
بازگشت به ابلاغیه واصله از دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص شکایت سازمان بازرسی کل کشور از دستور بیست و دوم از مصوبه مورخ 20؍3؍1396 هیات امنای این دانشگاه (موضوع پرونده کلاسه 9700876 و شماره پرونده 9709980905800376 به شماره بایگانی 82179- 13؍4؍1397) مبنی بر خارج بودن آن از اختیارات مقام واضع، موارد زیر به استحضار می رسد:
1- همان گونه که مستحضرید دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی پژوهشی و فناوری از حیث مسایل آموزشی تابع مقررات مصوب و ابلاغی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشند و بر این اساس، دریافت شهریه آن هم نه از همه دانشجویان روزانه بلکه صرفاً از دانشجویان اخذ کننده دروس جبرانی یا دانشجویان مردودی، انتقالی یا مهمان در دو آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب 4؍7؍1394 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم برای دانشجویان ورودی 1394 و بعد از آن و « آیین نامه میهمانی و انتقال دانشجویان دوره های کاردانی و کارشناسی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی دولتی و غیر دولتی» به شماره 18503؍و -10؍7؍1389 مصوب وزارت علوم پیش بینی شده است. در آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد در خصوص دروس جبرانی به موارد ذیل اشاره شده است:
الف) تعریف شماره 17: درس جبرانی: درسی است که به تشخیص گروه آموزشی گذراندن آن برای رفع کمبود دانش یا مهارت دانشجو ضروری است.
ب) تبصره1 ماده 9: کسب نمره قبولی 12 در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی شود و هزینه این دروس طبق تعرفه مصوب هیات امناء موسسه از دانشجو دریافت می شود.
همان گونه که ملاحظه می شود آیین نامه صدرالاشعار تشخیص گذراندن دروس جبرانی را بر عهده گروه تخصصی مربوطه و در راستای تقویت دانش یا مهارت دانشجویان قرار داده و تعیین هزینه این گونه دروس را نیز بـه هیات امنای دانشگاه ها واگـذار کرده است. بنابراین دانشگاه در این خصوص، صرفاً به تکلیفی که از سوی آیین نامه وزارتی برای هیات امنا پیش بینی شده عمل نموده است. مطابق مصوبه 20؍3؍1396 هیات امنای دانشگاه شهید بهشتی نیز شهریه پیش بینی شده در آیین نامه های آموزشی ( از جمله شهریه دروس جبرانی) برابر شهریه نوبت دوم دانشجویان تعیین شده است. همچنین در خصوص دانشجویان میهمان، به موجب تبصره 1 ماده 6 « آیین نامه میهمانی و انتقال دانشجویان دوره های کاردانی و کارشناسی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی دولتی و غیر دولتی» به شماره 18503؍و-10؍7؍1389 مصوب وزارت علوم: « دانشجویان دوره روزانه دانشگاه ها در دوره میهمانی ملزم به پرداخت شهریه مطابق تعرفه دانشجویان نوبت دوم می باشند.» بنابراین تکلیف دانشجویان مهمان و دانشجویان اخذ کننده واحدهای جبرانی به پرداخت شهریه روزانه صرفاً در مصوبات وزارتی تعیین شده است و هیات امنای دانشگاه در این خصوص مدخلیتی جز عمل به مصوبات وزارت متبوع نداشته است.
2- سازمان بازرسی کل کشور در نامه شماره 6786-20؍1؍1397 به رییس دیوان عدالت اداری ادعا نموده اند که: « در ماده 7 قانون تشکیل هیاتهای امنا دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی، تعیین شهریه برای نیمسال اول در شمار وظایف و اختیارات هیات امنای دانشگاه ها پیش بینی نشده است». در پاسخ به این ادعا باید گفت اولاً: در بند (و) ماده 7 قانون مذکور « تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن» جزء وظایف و اختیارات هیات امنا پیش بینی شده است. در همین راستا آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه مصوب 14؍6؍1394 در بند 14-2 خود ضمن تعریف درآمدهای اختصاصی موسسه در بند (ب) ماده 27، انواع و نحوه وصول و مصرف آنها را به دستورالعمل پیوست شماره 1 آیین نامه مذکور ارجاع داده است. در بند (ث) ماده 1 « دستورالعمل انواع و نحوه وصول و مصرف درآمدهای اختصاصی موضوع بند (ب) ماده 27 آیین نامه مالی و معاملاتی» نتایج حاصل از فعالیتهای آموزشی در زمره درآمدهای اختصاصی موسسه تعیین شده است. بنابراین از آنجا که درآمدهای مذکور بی تردید ناشی از فعالیتهای آموزشی موسسه و دریافت آن نیز در آیین نامه های آموزشی وزارت علوم و هیات امنا پیش بینی شده است. ادعای خروج مصوبه از اختیارات واضع صحیح به نظر نمی رسد. ثانیاً: همان گونه که مستحضرید وظایف و اختیارات هیات امنای دانشگاه ها صرفاً در قانون مصوب سال 1367 بیان نشده است بلکه به مرور از سال 1367 به بعد قوانین و مقررات دیگر مانند قوانین برنامه پنجساله توسعه چهارم و پنجم و قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور یا آیین نامه های وزارتی به صورت پراکنده وظایف و اختیاراتی را علاوه بر موارد مندرج در ماده 7 قانون تشکیل هیاتهای امنا برای این هیاتها پیش بینی نموده اند. بنابراین از این منظر نیز ادعای خروج هیات امنا از محدوده صلاحیت خویش تنها با استناد به ماده 7 قانون تشکیل هیات امنا صحیح نمی باشد. ثالثاً: سازمان بازرسی کل کشور هم با علم به نکته اخیر در مکاتبه شماره 278160-14؍12؍1396 با وزیر علوم، تحقیقات و فناوری صراحتاً به این نکته اشاره می نماید که با عنایت به لازم الاجرا بودن مصوبات وزارت علوم برای دانشگاه ها طبق بند (ب) ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه و ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور «تخلف یا جرمی از سوی مسیولین اجرایی دانشگاه (شهید بهشتی) در این خصوص احراز نگردید».
3- با عنایت به محدودیتهای بودجه ای سنوات اخیر سازمان برنامه و بودجه، بودجه دانشگاه ها را بر اساس ظرفیت پذیرش دانشجو و تعداد سنوات مجاز تحصیلی تعیین و به دانشگاه ها پرداخت می نماید. بنابراین در صورتی که دانشجویی به دلیل حذف برخی دروس، عدم قبولی در درس مربوطه و ضرورت انتخاب مجدد آن به عنوان درس مردودی یا جبرانی موظف به انتخاب مجدد برخی دروس باشد، تامین بودجه لازم برای دانشجوی مذکور به دانشگاه ها تحمیل می شود و سازمان مذکور نیز به دلیل تنها یکبار تخصیص بودجه برای دانشجویان روزانه، بودجه اضافه دیگری به دانشگاه تخصیص نخواهد داد به عبارت دیگر دانشجویان مذکور در انتخاب مجدد واحدهای مذکور، «ظرفیت مازاد بر سهمیه آموزش رایگان» محسوب می شوند و دولت جهت اتمام تحصیل آنان بودجه ای به دانشگاه پرداخت نمی نماید. از این حیث، برخلاف ادعای سازمان بازرسی کل کشور از دید سازمان برنامـه و بـودجه مـوضوع تابع منطق منـدرج در بند (ح) مـاده 20 قـانون برنامـه پنجساله توسعه کشور می باشد و دانشگاه می تواند با تصویب هیات امنا با قیمت تمام شده از دانشجویان مذکور شهریه دریافت نماید.
لذا با توجه به نکات فوق الذکر مصوبه هیات امنای دانشگاه کاملاً در حدود وظایف و اختیارات مرجع واضع بوده و هیچ عملی خلاف قوانین و مقررات و آیین نامه های آموزشی مصوب و ابلاغی وزارت متبوع در این دانشگاه صورت نگرفته است و با عنایت به تایید این مراتب در نامه شماره 278160- 14؍12؍1396 سازمان بازرسی کل کشور به مقام عالی وزارت، صدور رای مقتضی نسبت به رد شکایت آن سازمان از هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 7؍3؍1398 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
با عنایت به این که مصوبه مورد شکایت مفاداً از مصادیق امور مالی است و مطابق ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه، هیات امناء دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اختیار وضع مصوبه را بدون الزام به لحاظ سایر قوانین و مقررات دارد و رای شماره 945-28؍9؍1396 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز موید همین معنی است، بنابراین مصوبه مورد اعتراض مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات وضع نشده است و ابطال نشد.
محمدکاظم بهرامی-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
