بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1553
تاریخ دادنامه: 1397/7/3
شماره پرونده: 97/2002
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
اعلام کننده تعارض: تعدادی از ماموران اعزامی آموزش و پرورش به خارج از کشور
موضوع : اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری
گردش کار: در خصوص دادخواستهای مشابه کارکنان وزارت آموزش و پرورش به خواسته الزام به پرداخت مابه التفاوت فوق العاده اشتغال خارج از کشور بر اساس نرخ تسعیر یورو در روز پیدایش و رواج آن آراء قطعی متعارض زیر از سوی شعب دیوان عدالت اداری صادر شده است، بدین نحو که در آراء به رد شکایت، ملاک قرار گرفتن نرخ تسعیر ارز در تاریخ پیدایش یورو برای محاسبه فوق العاده اشتغال خارج از کشور کارکنان مغایر قانون تشخیص داده نشده و رای به رد شکایت صادر گردیده است و در مقابل در آراء به ورود شکایت با این استدلال که در محاسبه فوق العاده اشتغال خارج از کشور کارکنان وزارت آموزش و پرورش لازم است نرخ تسعیر یورو در تاریخ پیدایش و رواج آن ملاک عمل قرار گیرد رای صادر شده است.
گردش کار پرونده ها و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبـه 3 بـدوی دیـوان عـدالت اداری در رسیـدگی بـه پرونده های شماره 9409980900301253،9409980900302061 با موضوع دادخواست آقایان محمدرضا حاذق و محمد امیدی به طرفیت وزارت آموزش و پرورش و به خواسته الزام به پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور بر اساس نرخ تسعیر یورو در روز پیدایش و رواج آن به موجب دادنامه های شماره 9509970900301082-1395/4/1، 9509970900302245-1395/10/5 به شرح زیر رای صادر کرده است:
نظر به اینکه نخست محل ماموریت شاکی جزو 19 کشور اروپایی نبوده است تا به تبع آن امکان پرداخت حقوق ارزی بر مبنای نرخ مورد ادعا (یورو) متصور باشد. دو دیگر مبنای پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور ماده 4 آیین نامه فوق العاده اشتغال خارج از کشور مستخدمان دولت موضوع بند ج ماده 38 قانون استخدام کشوری می باشد و الزامی به پرداخت با نرخ ارز تسعیر روز پیدایش و رواج وجود ندارد. سه دیگر براساس تبصره ذیل ماده 3 مصوبه شماره 23781/ت31427-1384/4/12 هیات وزیران برای ارزهایی که پس از تاریخ یادشده به وجود آمده اند ملاک محاسبه نسبت به آن با یکی از ارزهای معتبر در زمان پیدایش و رواج براساس اعلام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می باشدکه بانک مرکزی نیز طی نامه شماره 55646/95-1395/2/24 برابری دو واحد ارزی یورو و دلار در دو زمان پیدایش و رواج را اعلام نموده است لذا شکایت شاکی را غیر وارد تشخیص و مستندا به مواد 10 و 11 و 65 قانون تشکیلات و آین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به رد شکایت شاکی صادر و اعلام می نماید. رای صادر شده ظرف مهلت 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در محاکم تجدید نظر دیوان عدالت اداری می باشد.
در اثر تجدیدنظر خواهی از رای شماره 9509970900301082-1395/4/1 شعبه 28 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره 9609970956304139-1396/11/10 با استدلال زیر رای مذکور را نقض می کند: با توجه به اوراق و محتویات پرونده نظربه اینکه برابر بند 5 مصوبه شماره 23781/ت31427-1384/4/21 هیات وزیران که به عنوان تبصره ب ماده 3 آیین نامه فوق العاده اشتغال خارج از کشور مستخدمان دولت جمهوری اسلامی ایران در خصوص مامور ثابت به مصوبه شماره 29920-1371/10/9 هیات وزیران اضافه شده، نرخ تسعیر در روز پیدایش و رواج ملاک محاسبه و پرداخت فوق العاده اشتغال کارکنان ثابت در خارج از کشور می باشد و استعمال دو لفظ پیدایش و رواج در مصوبه مذکور مبین این است که اعمال نرخ تسعیر به نرخ روز پیدایش موافق حکم مصوبه نمی باشد بلکه استعمال دو لفظ در عبارت مصوبه ظهور در این دارد که می بایستی نرخ پیدایش و رواج تواماً مورد ملاک قرار گیرد. کما اینکه مدارک و استعلامات ارایه شده توسط تجدیدنظرخواه در مرحله شکایت بدوی و تجدیدنظر از جمله پاسخ معاونت حقوقی رییس جمهور در پاسخ به استعلام مورخ 1386/4/2 وزارت امور خارجه (صفحات 4 و 5 پرونده) و نیز روش عملی وزارت امور خارجه برای کارکنان ثابت اعزامی.براساس نرخ زمان پیدایش ارز بوده و با توجه به مصوبه شماره 12311/ت19399هـ-1380/3/26 هیات وزیران نحوه ماموریت کارکنان اعزامی دستگاههای دولتی به خارج از کشور بایستی براساس قانون مقررات تشکیلاتی، استخدامی، مالی و انضباطی وزارت امور خارجه انجام گیرد. از طرفی بانک مرکزی طبق نامه شماره 211263/94-1394/7/29 تاریخ پیدایش یورو مورخ 1/1/2002 میلادی بوده که در آن تاریخ نرخ تسعیر ارز یورو برابر 05/60 ریال بوده است. همچنین آنچه تجدیدنظرخوانده به عنوان استعلام از بانک مرکزی ارایه نموده صراحت اعلام نرخ تسعیر یورو براساس روز و رواج ندارد بلکه نامه مورخ 1394/7/29 است که نرخ تسعیر را براساس تاریخ رواج بیان می کند. نقض نامه اخیرالذکر هم ناظر به اعلام نرخ تسعیر یورو به میزان 05/60 ریال در دوره زمانی ماموریت تجدیدنظرخواه است که قاعدتاً بایستی ملاک محاسبه برای فوق العاده ماموریت وی قرار گیرد. در نتیجه با پذیرش تجدیدنظرخواهی تجدیدنظرخواه به تجویز ماده 71 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ضمن نقض دادنامه شماره 1082-1395/4/1 صادره از شعبه سوم بدوی حکم به ورود شکایت مطروحه و الزام خوانده به محاسبه فوق العادهخارج از کشور براساس نرخ رواج و پیدایش به صورت توام صادر و اعلام می گردد. این رای قطعی است.
ب: شعبه اول بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده های شماره 9409980900101670، 9409980900101462 و 9409980900101669 با موضوع دادخواست های آقایان داود کریمی علویجه یی، محمد رضایی و محمود برزگر به طرفیت وزارت آموزش و پرورش و به خواسته الزام به پرداخت مابه التفاوت فوق العاده اشتغال خارج از کشور بر اساس نرخ تسعیر یورو در روز پیدایش و رواج آن به موجب دادنامه های شماره 9509970900100606-1395/3/19، 9509970900100896-1395/5/3 و 9509970900100604-1395/3/19 به شرح زیر رای صادر کرده است:
با توجه به توضیحات مکتوب طرف شکایت بشرح لایحه دفاعیه واصله و با عنایت به مفاد سایر محتویات پرونده بالاخص مفاد جوابیه واصله که دلالت بر صحت اقدامات و تصمیمات مشتکی عنه داشته و بر همین اساس چون تخلفی از قوانین و مقررات ذیربط در این مورد مشهود نیست و ایراد موجهی از سوی شاکی به عملکرد آن مرجع وارد نگردیده است و خواسته مطروحه فوق الذکر بنا بر کیفیت موجود قابلیت تحقق را ندارد و الزام طرف شکایت به اجابت خواسته مزبور فاقد مبنای قانونی است،بنابراین به استناد مواد 10، 58 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1392 حکم به رد شکایت صادر و اعلام می گردد، این رای وفق ماده 65 قانون اخیر الذکر ظرف 20 روز پس از ابلاغ قابل تجدید نظر خواهی در شعب تجدید نظر دیوان است.
در اثر تجدیدنظر خواهی از رای شماره 606-1395/3/19، شعبه 14 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره 9609970956400944-1396/5/1 رای مذکور را تایید کرده است.
همچنین در اثر تجدیدنظر خواهی از رای شماره 604-1395/3/19، شعبه 29 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری، به موجب دادنامه شماره 9709970959901305-1397/4/6 رای مذکور را تایید کرده است.
ج: شعبه 41 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 9409980904101841 با موضوع دادخواست آقای عبدالعلی کنعانی و خانم مهین ابراهیمی و به طرفیت وزارت آموزش و پرورش و به خواسته الزام به پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور و بر اساس نرخ تسعیر یورو در روز پیدایش و رواج آن به موجب دادنامه شماره 9609970904101015-1396/7/15 به شرح زیر رای صادر کرده است:
با توجه به بررسی اوراق و محتویات پرونده و لایحه جوابیه مطابق تبصره ذیل ماده 3 (بند 5) مصوبه شماره 23781/ت31427-1384/4/21 هیات وزیران برای ارزهایی که پس از تاریخ یاد شده به وجود آمده اند ملاک محاسبه، نسبت آن با یکی از ارزهای معتبر در زمان پیدایش و رواج بر اساس اعلام بانک مرکزی جمهوری اسلامی می باشد. تاریخ اجرای این تبصره برای ارزهای به وجود آمده تاریخ ابلاغ این تصویب نامه می باشد. با عنایت به اینکه تبصره یاد شده صراحتاً نرخ تغییر زمان پیدایش و رواج را توامان ملاک محاسبه و پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور بیان داشته و معاونت حقوقی ریاست جمهوری نیز در پاسخ استعلام صورت گرفته توسط وزارت امور خارجه در خصوص موضوع صرف پیدایش یا معرفی ارز جدید را کافی برای ملاک محاسبه ندانسته و پیدایش و رواج را تواماً مبنای محاسبه اعلام نموده است بنابراین شکایت آقای عبدالعلی کنعانی در این خصوص موجه تشخیص و حکم به ورود آن صادر می گردد ولیکن نظر به اینکه خانم مهین ابراهیمی اساساً جزء نیروهای قبولی و اصلی اعزام به خارج نبوده و صرفاً در تبعیت از همسر خود اعزام گردیده است فلذا پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور به نامبرده فاقد توجیه قانونی است. بنابراین شکایت مطروحه غیرموجه تشخیص و حکم به رد آن صادر می گردد. رای صادره ظرف 20 روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.
در اثر تجدیدنظر خواهی خانم مهین ابراهیمی از رای شماره 9609970904101015-1396/7/15، شعبه 13 تجدیدنظر دیـوان عدالت اداری، بـه موجب دادنامه شمـاره 9709970956301566-1397/5/8 رای مذکور را تایید کرده است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1397/7/3 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف: تعارض در آراء محرز است.
ب: مطابق بند ت ماده 39 قانون استخدام کشوری پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور مقرر شده است و هیات وزیران در راستای اختیار حاصل از ماده 42 قانون مذکور و تجویز ماده 7 قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت به موجب تصویب نامه شماره 29920ت461هـ-1371/9/22 آیین نامه فوق العاده اشتغال خارج از کشور مستخدمان دولت (ماموران ثابت) را تصویب کرده است که برابر ماده 2 آیین نامه مذکور مقرر شده «میزان ریالی فوق العاده اشتغال خارج از کشور مستخدمان دولت جمهوری اسلامی ایران (ماموران ثابت) طبق جدولهای شماره دو و سه پیوست (آیین نامه) تعیین می شود و به نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تسعیر و پرداخت خواهد شد.» و در ماده 3 آن مقرر گردیده « ماخذ محاسبه ارز فوق العاده اشتغال خارج از کشور، نـرخ رسمی برابری ارزهـای خارجی مورد حواله به ریال در تاریخ 1370/12/28 می باشد…». هیات وزیران مطابق تصویب نامه شماره 23781ت31427هـ-1384/4/21، یک تبصره به ماده 3 آیین نامه مذکور به این شرح افزوده است « تبصره: برای ارزهایی که پس از تاریخ یاد شده به وجود آمده اند، ملاک محاسبه، نسبت آن با یکی از ارزهـای معتبر در زمـان پیدایش و رواج بر اساس اعلام بانک مـرکزی جمهوری اسلامی می باشد. تاریخ اجرای این تبصره برای ارزهای به وجود آمده تاریخ ابلاغ این تصویب نامه خواهد بود.» با عنایت به مقررات مذکور اولاً: از آنجا که وزارت آموزش و پرورش مبنای محاسباتی و پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور کارکنان خود در عمده کشورهای محل ماموریت از جمله در خصوص شکات را پس از تصویب نامه سال 1384 هیات وزیران ارز «یورو» تعیین کرده است در نتیجه باید به لوازم آن از جمله برابری نرخ تسعیر آن با ریال به موجب تبصره ماده 3 اصلاحی تصویب نامه ملتزم باشد. ثانیاً: به موجب استعلام رسمی از بانک مرکزی، ارز یورو در تاریخ 2/1/1999 میلادی (1377/10/11) پیدایش شده لیکن تاریخ رواج آن 2/1/2002 میلادی (1380/10/11) بوده است، لذا مشمول تصویب نامه شماره 23781ت31427هـ-1384/4/21 دولت بوده و در صورت محاسبه و پرداخت فوق العاده اشتغال خارج از کشور کارکنان با یورو تاریخ پیدایش به تنهایی نمی تواند ملاک نرخ تسعیر واقع شود بلکه تاریخ پیدایش و رواج ملاک محاسبه نرخ تسعیر یورو می باشد و چنانچه صرفاً تاریخ «پیدایش» را ملاک قرار دهیم در این صورت ذکر کلمه «رواج» در متن تبصره الحاقی زاید و بی معنی خواهد بود که با فرض حکمت قانونگذار و قاعده « الجمع مهما امکن اولی من الطرح» منافات دارد و در نتیجه باید توامان مد نظر قرار گیرد. ثالثاً: وزارت آموزش و پرورش نیز از سال 1395 به بعد نرخ تسعیر یورو بر مبنای تاریخ رواج آن را مبنای محاسبه قرار داده و عدم لحاظ آن در محاسبه فوق العاده اشتغال خارج از کشور کارمندان آموزش و پرورش طی سالهای 1384 تا 1395 علاوه بر آن که خلاف مقررات می باشد موجد تبعیض است. رابعاً: آنچه در ماده 3 آیین نامه مذکور مقرر شده محاسبه ارز فوق العاده اشتغال خارج از کشور، بر اساس نرخ رسمی برابری ارزهای خارجی مورد حواله می باشد و نه پول کشور محل اشتغال کارمند و ماده 4 آیین نامه نیز موید همین امر است و کشور محل ماموریت هیچ گونه تاثیری بـر محاسبه فـوق العاده اشتغال بـر مبنـای یـکی از ارزهـای رسمـی مـورد تایید بـانک مـرکزی ندارد، بنابرایـن محاسبه فوق العاده اشتغال خـارج از کشور شاکیان بر مبنای ارز یورو که طی سالهای 1384 الی 1395 از طرف آموزش و پرورش در ماموریت ثابت خارج از کشور بوده اند به نرخ تسعیر یورو در تاریخ پیدایش و رواج آن (1/1/2002 میلادی) صحیح است و شاکیان مذکور مستحق دریافت مابه التفاوت ریالی نرخ رسمی یورو هستند و آراء صادر شده مبنی بر وارد دانستن شکایت در حدی که متضمن این معناست موافق مقررات تشخیص داده شد. این رای به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.
محمدکاظم بهرامی-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
