بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1312
تاریخ دادنامه: 1397/5/9
کلاسه پرونده: 96/668
شاکی: آقای آسو رحیمی
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 1 از قسمت اول لیست کامل بیماری هایی که ممنوعیت استخدام در آموزش و پرورش برای حرفه معلمی را دارند (موضوع دستورالعمل نحوه انجام معاینات و تایید صلاحیت های پزشکی آزمون استخدام پیمانی آموزش و پرورش)
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 1 از قسمت اول لیست کامل بیماریهایی که ممنوعیت استخدام در آموزش و پرورش برای حرفه معلمی را دارند ( موضوع دستورالعمل نحوه انجام معاینات و تایید صلاحیت های پزشکی آزمون استخدام پیمانی آموزش و پرورش) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: " سلام علیکم 1- اینجانب فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه ارومیه می باشم و دوره آموزشی تربیت مدرسی را نیز سپری نموده ام. طبق مفاد آگهی منتشره در شهریور 1394 جهت استخدام پیمانی دبیر ادبیات فارسی در آزمون آموزش و پرورش شرکت نمودم. 2- حسب مندرجات کارنامه صادره حایز رتبه اول گردیدم. متعاقباً جهت سایر مراحل از جمله مصاحبه و معاینه دعوت شدم. 3- طبق مدارک پزشکی موجود علیرغم سلامت کامل جسمی و روحی و با وصف سپری نمودن کلیه مراحل استخدام با موفقیت کامل به استناد بخشنامه موضوع شکایت به دلیل کوتاهی چهار سانتیمتر قد (156 سانتیمتر به جای 160 سانتیمتر) از روال استخدام حذف شدم. آنچه در این خصوص شایسته امعان نظر است: اولاً: در شرایط عمومی و اختصاصی مندرج در آگهی استخدام به هیچ وجه داشتن قد معینی به عنوان شرط استخدام درج نشده بود. ثانیاً: شرط داشتن قد معین جهت احراز شغل دبیری در هیچ یک از قوانین حاکم لحاظ نشده است. ثالثاً: شاید داشتن شرایط فیزیکی بدنی خاص در رشته تربیت بدنی قابل توجیه به نظر رسد ولیکن چنین شرایطی از سایر رشته های تحصیلی از جمله ادبیات فارسی خروج موضوعی دارد. رابعاً: اینجانب به صورت حق التدریسی از سال 1392 تا 1394 در دانشگاه علمی کاربردی به تدریس اشتغال داشتم و از سال تحصیلی 1394 تاکنون با دبیرستان به صورت حق التدریسی همکاری می نمایم و به شهادت کلیه همکاران در مراکز آموزشی یاد شده از موفقیت کامل در امر تدریس و تربیت دانش آموزان برخوردار بودم. بنا به مراتب فوق و نظر به اینکه از نظر شرع انور اسلام و طبق اصل 28 قانون اساسی اصولاً هر کس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند و این اصل بر مبنای نظریه عدالت اجتماعی وضع گردیده است که بر لزوم رفع تبعیض در استخدام و شرایط کار تاکید می کند که از جمله حقوق بنیادین انسان محسوب می شود و در همین راستا ماده 570 قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات) انفصال از خدمت و مجازات حبس از دو ماه تا 3 سال را برای مقامات و مامورین حکومتی که بر خلاف قانون آزادی شخصی افراد ملت را سلب کند یا آنان را از حقوق مقرر در قانون اساسی محروم نماید، پیش بینی نموده است و با التفات به اینکه اصولاً در عرصه علم و دانش ملاک شایسته سالاری است و چهار سانتیمتر کوتاهی یا بلندی قد به هیچ وجه توانایی یا ناتوانی هیچ شخصی را مدلل نمی نماید و با عنایت به اینکه بخشنامه موضوع شکایت نه تنها حقوق مسلماستخدامی اینجانب را که حایز رتبه اول آزمون ورودی بوده ام پایمال کرده است بلکه حقوق مکتسبه اینجانب را که قبلاً مدتها به صورت حق التدریسی در آموزش و پرورش خدمت نموده ام نیز نادیده گرفته است و علاوه بر تضییع حق منجر به تغییر مسیر زندگی اینجانب شده است، لذا با اجازه حاصل از بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ابطال بند 1 از قسمت اول لیست بیماریهایی که ممنوعیت استخدام آموزش و پرورش دارند از بخشنامه موضوع شکایت از محضر عالی مورد استدعاست."
شاکی به موجب لایحه ای که به شماره 1377-1396/7/12 ثبت دفتر اداره کل امور هیات عمومی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری شده اعلام کرده است که: " هیات محترم عمومی دیوان عدالت اداری سلام علیکم احتراماً عطف به نامه شماره 96/668-1396/6/17 به استحضار می رساند اینجانب آسو رحیمی به شماره پرونده 960998090580477 نکاتی به شرح زیر به عنوان دلایل شرعی برای تجدیدنظر در خصوص رد اینجانب در آزمون استخدامی آموزش و پرورش به علت کوتاهی قد به حضور ایفاد می گردد. همان گونه که مستحضرید معجزه پیامبر عیم الشان اسلام (ص) با امر به خواندن آغاز شده است و در آیات متعدد کسب علم و دانش را حق طبیعی عموم مردم دانسته و آن را جدا کننده ایمان و کفر و شناخت تمدنهای بشری را تلویحاً از راه کسب علوم با استفاده از ابزارهای شناخت ( سمع و بصر و فواد) به عنوان لزومات اصلی کسب این معارف، تنها راه برتری و تمایز انسانها را تقوا یا همان کنترل معرفی می نماید. «ان اکرمکم عندالله اتقیکم» بنابراین در سایه تعالیم قرآنی و آموزه های رسول مکرم اسلام (ص) برده ای سیاهپوست بدون داشتن کنیه و نسب و ظاهر مناسب تبدیل به معلمان بزرگ تاریخ می شوند. همچنین در روایتی دیگر پیامبر اکرم (ص) کافه حربی را که بزرگترین دشمن دین خداست را در ازای باسواد کردن ده نفر مسلمان آزاد می کند و یا در مسجد جمع کسانی راکه مشغول تعلم و تعلیم هستند را به جمع عبادت کنندگان ترجیح می دهد، همچنین ذکر شده است که زکات علم نشر و تعلیم آن است. پیامبر اسلام باز می فرماید: « العلم مالمال یشران کل عیب و الجهل و الفقر یکشفان کل عیب» یعنی علم و مال هر عیبی را می پوشاند و جهل و فقر هر عیبی را نمایان می سازند و باز می فرماید در برابر کسی که از او دانش می آموزید یا دانش می دهید با نرمی برخورد کنید و یا اینکه می فرماید هر کس صاحب علمی را حقیر بشمارد مرا حقیر نموده است و هر کس مرا حقیر بشمارد کافر است، بنابراین کسب علم و دانش و ترویج و تعلیم آن از نظر اسلام یک ضرورت است که فارغ از تبعیضات نژادی و جنسیتی و ظاهری انسانهاست و آیات و احادیث فراوانی در این خصوص موجود است که در ظرفیت این قلم خارج است. لذا اینجانب با کمال احترام به قوانین و نظر به صرف منابع مالی، علمی، ملی برای تحصیل و احراز امتیازات لازم در این آزمون استخدامی شرکت که به علت چهار سانتیمتر کوتاهی قد که امری تقدیری از طرف خداوند متعال است از این سفارش و موهبت الهی محروم و تمامی زحمات بنده و توان علمی و آموزشی ام را نادیده گرفته اند لذا استدعا دارم در این خصوص تجدیدنظر فرموده و مسیله را دوباره بررسی و اینجانب را مساعدت فرمایید. "
متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:
" لیست کامل بیماریهایی که ممنوعیت استخدام در آموزش و پرورش برای حرفه معلمی دارند:
بند 1- قد، وزن، فشار خون، BMI
1- قد (به سانتیمتر) … محدوده قابل قبول قد: 1) خانم ها 150 تا 185 و 2) آقایان 160 تا 195 سانتیمتر (در رشته تربیت بدنی حداکثر قد محدودیت ندارد)
2- شاخص BMI (توسط سیستم محاسبه می شود) =BMI حداقل 17 و حداکثر 35 قابل قبول است) "
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 141385/810-1396/8/2 توضیح داده است که:
" دفتر محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
عطف به شماره پرونده 9609980905800477-1396/6/17 در خصوص شکایت آقای آسو رحیمی به استحضار می رساند:
1- بر اساس بند «ت» ماده 80 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری درخواست کننده ابطال مصوبات باید دلایل و جهات اعتراض از حیث مغایرت مصوبه با شرع یا قانون اساسی یا سایر قوانین یا خروج از اختیارات مرجع تصویب کننده را به وضوح در درخواست خود تصریح نماید که با ملاحظه دادخواست شاکی این اقدام معمول نگردیده و مشخص نیست که اطلاعیه مذکور با کدام یک از موارد ذکر شده در بند «ت» ماده 80 مغایرت دارد عدم اقدام در این جهت با ضمانت اجرا و حکم مقرر در بند 3 ماده 81 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مواجه، لذا تقاضای رد خواسته مطابق مستند اخیرالذکر مورد استدعاست.
2- به استناد قسمت شرایط عمومی استخدام اطلاعیه سازمان مدیریت و برنامه ریزی ریاست جمهوری در خصوص استخدام پیمانی در مشاغل وزارت آموزش و پرورش « داشتن سلامت جسمانی، روانی و توانایی برای انجام کاری که استخدام می شوند برابر ضوابط آموزش و پرورش که در مرحله مصاحبه مورد سنجش قرار می گیرند» بر اساس بند 1بخش چهارم دستورالعمل نحوه انجام معاینات و تایید صلاحیتهای پزشکی در خصوص استخدام پیمانی سال 1394، آموزش و پرورش داشتن حداقل 160 سانتیمتر قد را جز شرایط اختصاصی قرار داده که داوطلبان باید حایز این شرط باشند.
3- به موجب آراء وحدت رویه دیوان عدالت اداری به شماره های 474 و 475- 1396/5/17 مفاد و شرایط مقرر در آگهی های استخدام از حیث الزام به رعایت آن توسط داوطلبان استخدام و صلاحیت قانونی دستگاههای استخدام کننده نسبت به درج شرایط اختصاصی جهت داوطلبان استخدام مورد تایید هیات عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفته است.
4- دستگاههای اجرایی به استناد بند «ز» ماده 42 قانون مدیریت خدمات کشوری و آیین نامه مربوط و همچنین ماده 43 این قانون می توانند شرایط استخدامی خود را علاوه بر شرایط عمومی موضوع ماده 42، ملاک عمل قرار دهند.
با عنایت به مراتب فوق و اینکه شرایط اختصاصی این وزارت در راستای قانون، در آگهی انجام مصاحبه به اطلاع داوطلبان رسیده و با ملاحظه آراء وحدت رویه مذکور و مفاد بند، اقدامات آموزش و پرورش در جهت درج شرایط استخدام ( داشتن حداقل 160 سانتیمتر قد برای داوطلبان مرد) اقدامی قانونی و در حدود صلاحیت و اختیارات محسوب می شود، بنابراین رد خواسته شاکی مورد استدعاست."
در خصوص ادعای مغایرت موضوع بند 1 قسمت اول لیست کامل بیماریهایی که ممنوعیت استخدام در آموزش و پرورش برای حرفه معلمی دارند از دستورالعمل نحوه انجام معاینات و تایید صلاحیتهای پزشکی آزمون استخدام پیمانی آموزش و پرورش با شرع مقدس اسلام، قایم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب لایحه شماره 405/102/96- 1396/11/3 اعلام کرده است که:
" بخشنامه مذکور خلاف موازین شرع دانسته نشد از جهت خلاف قانون بودن تشخیص امر به عهده آن دیوان محترم است. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1397/5/9 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
با توجه به این که اولاً: استخدام در دستگاه های اجرایی تابع شرایط عمومی و اختصاصی مذکور در قانون مدیریت خدمات کشوری است و برابر بند «ز» ماده 42 قانون مذکور داشتن سلامت جسمانی و روانی و توانایی افراد برای انجام کاری که استخدام می شوند به موجب آیین نامه ای که به تصویب هیات دولت می رسد موکول شده است و در ماده 3 تصویب نامه شماره 44178/88383-1389/4/23 هیات دولت به دستگاه های اجرایی این اختیار داده شده است تا صلاحیت و توانایی انجام کار داوطلبانی که برای آن استخدام می شوند را از طریق آزمون علمی، مصاحبه تخصصی و معاینات پزشکی احراز نمایند. ثانیاً: معیارهای توانایی جسمی و شرایط فیزیکی مناسب افراد برای تصدی هر شغل موضوعی تخصصی می باشد و در ارتباط با موضوع مورد بحث وزارت آموزش و پرورش به مرجع تخصصی صلاحیت دارد شرایط لازم برای توانایی انجام مشاغل آموزشی را از جمله داشتن قد مناسب جهت تدریس به دانش آموزان در دستورالعمل نحوه انجام معاینات و تایید صلاحیت های پزشکی آزمون استخدام پیمانی تعیین کرده است و در اطلاعیه استخدامی مربوطه نیز به سنجش توانایی افراد برابر ضوابط فوق اشاره شده است. ثالثاً: مصوبه مورد شکایت در مورد شرایط احراز شغل آموزشی است و با اصل 28 قانون اساسی مبنی بر آزادی افراد مغایرتی ندارد و رابعاً: شورای نگهبان نیز آن را خلاف موازین شرع مقدس ندانسته است، بنابراین مقرره مورد شکایت از جهت این که در چهارچوب اختیار قانونی مرجع صدور بوده و مغایرتی نیز با قوانین و شرع ندارد، قابل ابطال تشخیص داده نشد.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدکاظم بهرامی
