بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1270
تاریخ دادنامه: 15/12/1396
کلاسه پرونده: 96/75
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای مرتضی مرتضایی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 15 از دستورالعمل اجرایی آیین نامه دوره دکترای تخصصی دانشگاه محقق اردبیلی
گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال ماده 15 از دستورالعمل اجرایی آیین نامه دوره دکترای تخصصی دانشگاه محقق اردبیلی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که :
"ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و عرض ادب احتراماً به استحضار عالی می رساند با توجه به اینکه اینجانب مرتضی مرتضایی قبولی مقطع دکترای مهندسی مکانیک دانشگاه محقق اردبیلی در مهر ماه سال 1391 از طریق کنکور سراسری می باشم و لذا مطابق آیین نامه شورای برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب جلسه 775-8/8/1389، در مقطع دکترا پذیرفته شده ام با عنیات به اینکه در قسمت «د» از ماده 3 این آیین نامه داشتن توانایی زبان خارجی به عنوان شرط پذیرش اشاره شده است و نحوه احراز آن مطابق تبصره 2 از این آیین نامه می باشد. لذا نتیجه حاصل می شود که تمامی پذیرفته شدگان بر اساس این آیین نامه واجد شرط داشتن توانایی در زبان خارجی می باشند و توانایی آنها در زبان خارجی با توجه به نتایج کنکور برای تحصیل در مقطع دکترا کافی و قابل قبول بوده و برای سازمان سنجش محرز شده است، همچنین در هیچ قسمتی از این آیین نامه اشاره ای به ارایه مدرک زبان خارجی در طول تحصیل یا هنگام فارغ التحصیلی توسط دانشجو نگردیده است. اما دانشگاه محقق اردبیلی دقیقاً با استناد به همین آیین نامه وزارت علوم، برای دوره تخصصی دکترای خود دستورالعملی با عنوان « دستورالعمل اجرای آیین نامه دکترای تخصصی دانشگاه محقق اردبیلی» تدوین کرده است که در ماده 15 این دستورالعمل ارایه مدرک زبان خارجی را شرط دفاع از مدرک دکترا قرار داده است که در تناقض آشکار با آیین نامه وزارت علوم است. خاطرنشان می شود قبل از سال 1390 پذیرش دانشجوی دکترا از طریق کنکور سراسری نبوده است و پذیرش دانشجوی دکترا مطابق آیین نامه داخلی دانشگاهها صورت می گرفته است و لذا الزام دانشجو به ارایه مدرک زبان خارجی در طول تحصیل به منظور سنجش سطح زبان خارجی وی متداول بوده است که آن هم با استناد به ماده 15 آیین نامه وزارت علوم، که کلیه بخشنامه ها و آیین نامه های مغایر با این آیین نامه را ملغی می کند، قاعدتاً باید ملغی شده باشد. خاطر نشان می شود در آیین نامه جدید وزارت علوم برای دوره دکترا در بند 4 از ماده 3 آن که به شرایط و ضوابط پذیرش اشاره دارد، آمده است که « احراز توانایی در زبان خارجی طبق شیوه نامه موسسه « یعنی سنجش توانایی زبان را به موسسه و دانشگاه پذیرنده دانشجو موکول نموده اما در آیین نامه قبلی (آیین نامه مورد شکایت) در بند «د» از ماده 3 آن که به شرایط پذیرش اشاره دارد عنوان شده که « احراز توانایی در زبان خارجی» و نامی از موسسه بوده نشده و اختیاری نیز به موسسه داده نشده است و نحوه احراز توانایی علمی و زبان طبق تبصره 2 از این آیین نامه بر اساس آیین نامه آزمونهای نیمه متمرکز دوره دکترا خواهد بود که این آیین نامه نیز به شماره 37944-9/8/1389 می باشد، که در تبصره قسمت الف از ماده 5 آن آمده است که « معرفی شدگان اولیه باید حد نصاب نمره تعیین شده را دارا باشند و حد نصاب نمره با پیشنهاد کمیته تخصصی مرکب از نمایندگانی از معاونت آموزشی وزارت، سازمان سنجش آموزش و یک نفر متخصص و تایید معاون آموزشی وزات تعیین خواهد شد» و این یعنی اینکه تمامی قبول شدگان نهایی حد نصاب نمره زبان را کسب کرده اند و توانایی زبال خارجی آنها از طریق کنکور احراز شده است.
همچنین شایان ذکر است که به عنوان مثال دانشگاه تهران با استناد به همین آیین نامه وزارت علوم، دانشجویان دوره دکترای ورودی ماقبل سال 1393 را از ارایه مدرک زبان معاف کرده است. که مطابق با بند 9 اصل 3 قانون اساسی نیز این معافیت باید برای همه دانشجویان دکترای ورودی ماقبل سال 1393 همه دانشگاههای تحت پوشش وزارت علوم اعمال گردد زیرا همگی آنها با یک آیین نامه مشترک در دانشگاه پذیرفته شده اند. لذا با عنایت به مطالب فوق الذکر: 1- تقاضای ابطال ماده 15 «دستورالعمل اجرایی آیین نامه دوره دکترای تخصصی دانشگاه محقق اردبیلی» را از محضر آن بزرگواران دارم. 2- همچنین با عنایت به تایید کفایت علمی رساله دکترای اینجانب به تاریخ 24/6/1395 توسط استاد راهنمای رساله، آقای دکتر مصطفی رحیمی و با توجه به جلوگیری از تضییع حقوق اینجانب و بهره مندی اینجانب از مزایای قانونی مدرک تحصیلی، تقاضا دارم پس از صدور اجازه دفاع از رساله توسط دانشگاه، مدرک تحصیلی اینجانب به تاریخ تایید کفایت علمی رساله توسط استاد راهنما صادر گردد."
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره 2469-15/3/1396 ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده اعلام کرده است که :
"با سلام و احترام
در خصوص اخطاریه رفع نقص مورخ 9/2/1396 مربوط به پرونده شماره 9509980905800036 کلاسه پرونده 96/75 توضیحات زیر ارایه می گردد : مصوبه مورد شکایت اینجانب مغایر با بند «د» از ماده 3 آیین نامه دوره دکترا به شماره 57209/21- 17/9/1389 مصوب وزارت علوم و نیز تبصره 2 ذیل آن می باشد. در این تبصره آمده است: «نحوه احراز صلاحیت علمی و توانایی در زبان خارجی بر اساس آیین نامه آزمونهای ورودی دکترا مصوب وزارت علوم تعیین می شود.» آیین نامه آزمونهای ورودی دوره دکترا به شماره 37944/2-9/8/1389، در ماده 5 (مواد امتحانی آزمون عمومی) در بند الف عنوان می دارد که « زبان عمومی در سطح (آزمونهای بین المللی) و تخصصی گروههای آموزشی مربوطه» و این یعنی آزمون درس زبان در کنکور دکترا در سطح آزمونهای بین المللی می باشد. از طرفی در تبصره ذیل بند الف نیز آمده است «معرفی شدگان اولیه می بایست حد نصاب نمره تعیین شده را دارا باشند و …» و این یعنی تمام معرفی شدگان مرحله اول و به تبع آن تمامی قبول شدگان نهایی حد نصاب نمره علمی زبان را که از سوی وزارت تعیین شده است کسب نموده اند و لذا جایی برای اخذ آزمون جداگانه توسط دانشگاه محل قبولی و یا درخوست مدرک زبان باقی نمی نماند.
یعنی بند «د» از آیین نامه دوره دکترا به شماره 57209/2-17/9/1389 که گفته است «داشتن توانایی در زبان خارجی» عملاً اختیاری برای دانشگاه جهت ارزیابی زبان خارجی دانشجویان قبول شده نداده است اما در آیین نامه جدید دوره دکترا مصوب 28/7/1393، در بند 4 از ماده 3 که گفته است « احراز توانایی زبان خارجی طبق شیوه نامه موسسه» اختیار ارزیابی زبان خارجی را به موسسه (دانشگاه محل قبولی) داده است. لذا در مورد اینجانب و تمام کسانی که بر اساس آیین نامه دوره دکترا به شماره 27209/21- 17/9/1389 پذیرفته شده اند،دانشگاه حق درخواست مدرک زبان خارجی را ندارد اما برای کسانی که طبق آیین نامه جدید دوره دکترا مصوب 28/7/1393 پذیرفته شده اند به صراحت عنوان شده که دانشگاه حق ارزیابی زبان خارجی آنها را بر طبق شیوه نامه مصوب خود دارد.
همچنین یاد آور می شود که دانشگاههای دیگر از جمله دانشگاه تهران نیز در راستای همین آیین نامه دوره دکترا به شماره 57209/21-17/9/1389 دانشجویان دکترای قبل از سال 1394-1393 را از ارایه مدرک زبان معاف کرده است. لذا ماده 15 از دستورالعمل اجرایی آیین نامه دوره دکترای تخصصی دانشگاه محقق اردبیلی خلاف آیین نامه دوره دکترا به شماره 57209/21-17/9/1389 می باشد و تصویب این ماده در حدود اختیارات دانشگاه محقق اردبیلی نمی باشد و اینجانب از محضر دیوان عدالت اداری تقاضای ابطال این ماده را دارم. همچنین با توجه به اینکه از تاریخ 24/6/1395 با توجه به نامه تایید استاد راهنمای اینجانب ( دکتر مصطفی رحیمی) رساله دکترای اینجانب آماده دفاع می باشد و وجود این ماده غیر قانونی مانع صدور مجوز دفاع اینجانب از سوی دانشگاه شده است لذا تقاضا دارم با ابطال این ماده غیر قانونی دستور فرمایید مدرک تحصیلی اینجانب پس از دفاع، با تاریخ فارغ التحصیلی 24/6/1395 صادر شود تا اینجانب بتوانم از مزایای آن استفاده نموده و متضرر نشوم. "
متن دستورالعمل در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است :
" ماده 15) دانشجو موظف است قبل از درخواست صدور مجوز برای دفاع نهایی از رساله، گواهی قبولی قطعی در یکی از آزمونهای زبان خارجی زیر را ارایه نماید: (MSRT) MCHE (با حداقل نمره 50) TOEFL (با حداقل نمره 500 برای pbt یا حداقل نمره 173 برای cbt یا حداقل نمره 60-59 برای ibt ) TOLIMO (با حداقل نمره 500) IELTS (با حداقل نمره 5) تاریخ گواهی مذکور، می تواند حداکثر، دو سال قبل از پذیرش دانشجو در دوره دکتری باشد.
تبصره: در صورتی که دانشجو بتواند از یکی از آزمونهای زبان خارجی ماده 15، نمره 45 از آزمون MCHE (MSRT)، نمره 450 pbt یا نمره 133 cbt یا نمره 40-39 ibt مربوط به تافل (TOEFL)، نمره 450 از آزمون TOLIMO و یا نمره 5/4 از آزمون IELTS را کسب نماید می تواند در ارزیابی جامع شرکت کند. "
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه محقق اردبیلی به موجب لایحه شماره 8199/1/96-1/6/1396 توضیح داده است که :
"مدیر محترم دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام واحترام
با عنایت به پرونده شماره 9509980905800036 به کلاسه پرونده 96/75 در خصوص شکایت آقای مرتضی مرتضایی دانشجوی دوره دکتری رشته مهندسی مکانیک این دانشگاه به استحضار می رساند که طبق ماده 13 آیین نامه دوره دکتری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغی طی نامه شماره 57209/21-17/9/1389، به دانشگاهها اجازه داده شده است که شیوه نامه و دستورالعمل مربوط به آیین نامه فوق الذکر را تدوین نمایند. بر این اساس دانشگاه محقق اردبیلی نیز به منظور تربیت نیروهای متعهد، متخصص و ماهر و توجه بیشتر به پژوهش متناسب با شرایط و امکانات دانشگاه نسبت به تدوین دستورالعمل اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی (ph.D) نموده و جهت اجرا ابلاغ نموده است. مطابق ماده 15 دستورالعمل فوق الذکر دانشجو موظف است قبل از درخواست صدور مجوز برای دفاع نهایی از رساله، گواهی قبولی قطعی در یکی از آزمونهای زبان خارجی به شرح مندرج در ماده مرقوم را ارایه نماید و این موضوع منصرف از آزمون زبان عمومی است که معرفی شدگان اولیه می باید حد نصاب نمره تعیین شده را دارا باشند و بدیهی است دانشجویی که مدعی توانایی در زبان خارجی می باشد ارایه گواهی مورد نظر دانشگاه که حداقل امتیاز را برای کسب گواهی قبولی در آزمون زبان خارجی در نظر گرفته شده است تکلیف مضاعف محسوب نمی شود. بنابراین دانشگاه از اختیار خود در تدوین دستورالعمل استفاده نموده و عملی که متضمن خلاف قانون باشد انجام نداده است. به طوری که در تمامی دانشگاههای کشور نیز آیین نامه های مشابه تدوین و ملاک عمل قرار گرفته است و اقدام دانشگاه خاص در خصوص موضوع با عنایت به استقلال دانشگاهها نافی اعمال حق این دانشگاه نیست. لذا تقاضای رد شکایت شاکی را دارم."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 15/12/1396 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
با عنایت به اینکه در ماده 13 آیین نامه دوره دکتری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغی به شماره 57209/21-17/9/1389 به دانشگاه ها اجازه داده شد که شیوه نامه و دستورالعمل مربوط به آیین نامه مذکور را تدوین نمایند و دانشگاه طرف شکایت نیز بر اساس اختیار تفویضی مذکور دستورالعمل اجرایی آیین نامه دوره دکتری تخصصی را تدوین نموده و ماده 15 آن که مورد اعتراض است، نیز در چارچوب همین اختیار بوده است، لذا خارج از حدود اختیار و قابل ابطال تشخیص نشد.
مرتضی علی اشراقی – معاون قضایی دیوان عدالت اداری
