بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 746
تاریخ دادنامه: 9/8/1396
کلاسه پرونده: 95/273
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای امید محمدی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 24 دفترچه تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1394 شهرداری شهر قدس
گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 24 دفترچه تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1394 شهرداری شهر قدس مبنی بر وضع عوارض فضای سبز را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که :
"ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و دعای خیر
احتراماً؛ اینجانب امید محمدی در خصوص مصوبه شورای شهر قدس راجع به عوارض فضای سبز به علت خروج شورا از حدود اختیار خود و تصویب مقرره ای بر خلاف مقررات و قانون، درخواست ابطال مصوبه مذکور را به شرح ذیل به استحضار آن عالی مقام معروض می دارم :
بخش اول: مشخصات مصوبه مورد اعتراض: مصوبه شورای شهر قدس راجع به «عوارض فضای سبز» مندرج در بند 24 دفترچه تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1394شهرداری قدس
شورای اسلامی شهر قدس، در خصوص تصویب عوارض محلی برای سال 1394، برای فضای سبز، عوارضی وضع نموده و شهرداری قدس نیز در مقام اجرای مصوبه مذکور می باشد و در بند 24 دفترچه تعرفه عوارض سال 1394 به اخذ این گونه عوارض تصریح کرده است. متن بند 24 به قرار زیر است :
«24) به منظور حفظ و تامین فضای سبز شهری در هنگام صدور پروانه ساختمانی برای اراضی با کاربریهای مختلف اعم از مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و سایر برای وصول عوارض از مالکین یا متقاضیان صدور پروانه به شرح ذیل اخذ می شود :
1/24: نرخ برای اراضی با کاربری مسکونی :
(A:B)×D×F=H × 25%
A = متراژ کل بنای صادره (بنای مفید و غیر مفید)
B = عدد ثابت 20 مترمربع عنوان متوسط سرانه مسکونی برای شهرهای استان تهران
D = سرانه پیش بینی شده فضای سبز در طرح مصوب توسعه شهر (طرح هادی) برای شهر عدد ثابت 8 می باشد.
F = حداقل هزینه ایجاد یک مترمربع فضای سبز در شهرها 30000 ریال در نظر گرفته شود.
H = مبلغی است که متقاضی بابت توسعه فضای سبز در هنگام دریافت پروانه ساختمانی می بایستی پرداخت نماید.
تبصره 1: نرخ پیشنهادی برای اراضی غیرمسکونی که در اثر رای کمیسیونهای مختلف از قبیل مغایرتهای اساسی، غیر اساسی ماده 5 که به کاربری مسکونی تغییر یافته و یا بر اثر ساخت و ساز غیر مجاز طی کمیسیون ماده 100 منجر به صدور رای جریمه شده است در موارد فوق در فرمول به جای پارامتر D عدد 15 که سرانه پیش بینی شده برای شهرهای استان می باشد در فرمول جایگزین می گردد.
تبصره 2: در مواردی که پروانه احداث تجاری از طرف شهرداری موافقت می گردد با توجه به معضلات واحدهای تجاری حداکثر متراژ سرانه 15 مترمربع به عنوان پارامتر D در فرمول اعلام شده در نظر گرفته می شود و در صورتی-که بنای تجاری احداث شده غیرمجاز باشد بعد از رای کمیسیونهای مربوطه حاصل فرمول با ضریب 2 اعمال گردد.
تبصره 3: در مواردی که پروانه ساخت واحدهای مسکونی برای بافتهای فرسوده از سوی شهرداری موافقت می گردد عدد ریالی در پارامتر F جهت تشویق و ترغیب مالکین بافتهای فرسوده 15000 ریال در نظر گرفته شود.
2/24: عوارض حذف 10% احداث فضای سبز مسکونی و تجاری
مالکین احداث بنای مسکونی و تجاری مکلف به اختصاص 10% عرصه به فضای سبز می باشد در صورتی که مالک بعد احداث بنا عرصه مورد نظر به فضای سبز را اجرا و تبدیل ننماید برای یکبار به شرح فرمول مشمول جریمه می باشند.
A=10%(M+N+4P)×S
A = مبلغ قابل وصول
P = عدد متغیر که همان ارزش منطقه¬ای آن شهر می باشد.
S = مساخت عرصه کل پلاک می باشد.
N = عدد ثابت هزینه نگهداری دو سال یک متر فضای سبز که برای شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.
M = عدد ثابت هزینه اجرای فضای سبز در یک مترمربع برای شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.
3/24: عوارض حذف 25% عرصه کارخانجات و کارگاه¬های صنعتی به امر فضای سبز:
متقاضیان اخذ پروانه ساخت کارخانجات و کارگاه¬های صنعتی مکلفند در زمان تهیه نقشه احداث بنا، اختصاص 25% عرصه را برای فضای سبز در نقشه مشخص کنند در صورتی که کارخانجات نسبت به تعهد خود در حد 25% عرصه برابر نقشه عمل و اجرا ننماید در کمیسیون ماده 100 منجر به جریمه شده باشد، برای یکبار به شرح ذیل محاسبه می گردد:
A = 25%(M+N+6P)×S
A = مبلغ قابل وصول
P = بالاترین ارزش منطقه¬ای آن شهر می باشد.
S = مساحت عرصه کل پلاک می باشد.
N = عدد ثابت هزینه نگهداری دو سال یک متر فضای سبز که برای شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.
M = عدد ثابت هزینه اجرای فضای سبز در یک مترمربع برای کلیه شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.»
بخش دوم: مغایرت مصوبه با قوانین و خروج از اختیارات قانونی (مواد قانونی که ادعای مغایرت مصوبه با آن شده و دلایل و جهات اعتراض از حیث مغایرت مصوبه با قوانین و خروج از اختیارات مرجع تصویب کننده):
1- ماده واحده قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب 1367:
به موجب این ماده واحده کلیه وزارتخانه ها، موسسات، سازمانها، نهادها، شرکتهای دولتی یا وابسته به دولت و شهرداریها مکلف شدند در طرحهای عمومی یا عمرانی که ضرورت اجرای آنها توسط وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی با رعایت ضوابط مربوطه تصویب و اعلان شده باشد و در اراضی و املاک شرعی و قانونی اشخاص اعم از (حقیقی و حقوقی) قرار داشته و در داخل محدوده شهرها و شهرکها و حریم استحفاظی آنها باشد، پس از اعلام رسمی وجود طرح، حداکثر ظرف مدت هجده ماه نسبت به انجام معامله قطعی و انتقال اسناد رسمی و پرداخت بها یا عوض آن طبق قوانین مربوطه اقدام نمایند. همچنین قانونگذار به منظور رفع بلاتکلیفی مالکین اراضی و املاک واقع در طرحهای عمومی و عمرانی و تاکید بر اعتبار مالکیت مشروع و قانونی اشخاص و اصل تسلیط به شرح قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها، واحدهای دولتی و شهرداریها را مکلف به خرید و تملک و اجرای طرحهای عمومی یا عمرانی مصوب در مهلت های مقرر در قانون نموده و به صراحت تبصره یک ماده واحده آن قانون در صورت عدم اجرای طرحهای عمومی و عمرانی ظرف پنج سال توسط واحدهای ذی ربط، مالکین اراضی و املاک واقع در طرحهای مزبور را ذی حق به اعمال انحاء حقوق مالکانه اعلام داشته است.
در رابطه با طرحهایی مانند فضای سبز نیز باید همین قانون اعمال گردد و استثناء کردن فضای سبز این قانون آن ترجیح بلامرجح بوده و اصلاً در صلاحیت و اختیارات شورای اسلامی شهرها نمی باشد.
2- ماده 30 قانون مدنی (اصل تسلیط)
مالکین اراضی مذکور شخصاً الزامی به انجام تکالیف شهرداریها در استفاده از اراضی و املاک خود به صورت طرحهای عمومی مانند فضای سبز ندارند و مقتضای اعمال انحاء حقوق مالکانه بـا توجه به اصل تسلیط مبین حق و اختیار و اراده مالک در نحوه استفاده از زمین و ملک خود بـا رعایت ضوابط قانونی مربوط است.
3- تعیین و اخذ عوارض به تجویز قانونگذار (مغایرت با قانون تنظیم):
مطابق ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۰ و تبصره 3 ماده 62 قانون برنامه پنجم تـوسعه مصوب 1389 اخذ هر گونه وجـه، کالا و خدمات توسط دستگاههای اجـرایی منوط بـه تجویز قانونگذار شده است. یکی از مصادیقی که نیاز به تجویز قانونگذار جهت تعیین و اخذ عوارض از سوی شوراهای اسلامی را دارد، عوارض فضای سبز می باشد.
بخش سوم: نتیجه و خواسته
با توجه به این که محدودیت در حقوق مالکانه اشخاص به نحو الزام آنها نسبت به اختصاص بخشی از ملک خود به فضای سبز و اخذ عوارض در صورت عدم رعایت این امر مغایر مقررات مختلفی از جمله قانون ماده واحده تعیین وضعیت املاک واقع در طرحهای عمومی و عمرانی و ماده 100 قانون شهرداری و ماده 30 قانون مدنی می باشد، بنابراین وضع عوارض جدید در این گونه موارد وجاهت قانونی ندارد. بنابراین مصوبات شوراهای اسلامی شهر قدس به شرح مندرج در گردش کار در قسمت تعیین و برقراری عوارض فضای سبز، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی طرف شکایت است و به استناد بند 1 ماده 12، مواد 13 و 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 استدعای ابطال مصوبه مذکور و جلوگیری از اخذ عوارض غیرقانونی شهرداری قدس از زمان تصویب را دارم."
متن تعرفه در قستمهای مورد اعتراض به قرار زیر است:
" 24) عوارض فضای سبز:
به منظور حفظ و تامین فضای سبز شهری در هنگام صدور پروانه ساختمانی برای اراضی با کاربریهای مختلف اعم از مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و سایر برای وصول عوارض از مالکین یا متقاضیان صدور پروانه به شرح ذیل اخذ می شود.
1/24) نرخ پیشنهادی برای اراضی با کاربری مسکونی ( بر اساس طرح مصوب توسعه شهری):
(A:B)×D×F=H × 25%
A = متراژ کل بنای صادره (بنای مفید و غیر مفید)
B = عدد ثابت 20 مترمربع عنوان متوسط سرانه مسکونی برای شهرهای استان تهران
D = سرانه پیش بینی شده فضای سبز در طرح مصوب توسعه شهر (طرح هادی) برای شهر عدد ثابت 8 می باشد.
F = حداقل هزینه ایجاد یک مترمربع فضای سبز در شهرها 30000 ریال در نظر گرفته شود.
H = مبلغی است که متقاضی بابت توسعه فضای سبز در هنگام دریافت پروانه ساختمانی می بایستی پرداخت نماید.
تبصره 1: نرخ پیشنهادی برای اراضی غیرمسکونی که در اثر رای کمیسیونهای مختلف از قبیل مغایرتهای اساسی، غیر اساسی و ماده 5 که به کاربری مسکونی تغییر یافته و یا بر اثر ساخت و ساز غیر مجاز طی کمیسیون ماده 100 منجر به صدور رای جریمه گردیده است در موارد فوق در فرمول به جای پارامتر D عدد 15 که سرانه پیش بینی شده برای شهرهای استان می باشد در فرمول جایگزین می گردد.
برای نمونه در شهری که در طرح هادی منصوب شهر سرانه فضای سبز پیش بینی شده 3 مترمربع می باشد به جای پارامتر D عدد 3 جایگزین می گردد ولی در صورتی که موضوع شامل رای تایید شده کمیسیونهای اعلامی در بند فوق باشد به جای پارامتر D عدد ثابت 15 در نظر گرفته شود.
تبصره 2: در مواردی که پروانه احداث تجاری از طرف شهرداری موافقت می گردد با توجه به معضلات واحدهای تجاری حداکثر متراژ سرانه 15 مترمربع به عنوان پارامتر D در فرمول اعلام شده در نظر گرفته می شود و در صورتی-که بنای تجاری احداث شده غیرمجاز باشد بعد از رای کمیسیونهای مربوطه حاصل فرمول با ضریب 2 اعمال گردد.
تبصره 3: در مواردی که پروانه ساخت واحدهای مسکونی برای بافتهای فرسوده از سوی شهرداری موافقت می گردد عدد ریالی در پارامتر F جهت تشویق و ترغیب مالکین بافتهای فرسوده 000/15 ریال در نظر گرفته شود.
2/24: عوارض حذف 10% احداث فضای سبز مسکونی و تجاری:
مالکین احداث بنای مسکونی و تجاری مکلف به اختصاص 10% عرصه به فضای سبز می باشد در صورتی که مالک بعد احداث بنا عرصه مورد نظر به فضای سبز را اجرا و تبدیل ننماید برای یکبار به شرح فرمول مشمول جریمه می باشند.
S (M+N+4P) 10%= A
M = عدد ثابت هزینه اجرای فضای سبز در یک مترمربع برای شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.
N = عدد ثابت هزینه نگهداری دو سال یک متر فضای سبز که برای شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.
S = مساحت عرصه کل پلاک می باشد.
P = عدد متغیر که همان ارزش منطقه¬ای آن شهر می باشد.
A = مبلغ قابل وصول می باشد.
تبصره: چنانچه بناهای احداثی مازاد بر چهار طبقه باشد عوارض اختصاصی به 15% برای مسکونی و تجاری لحاظ گردد.
3/24: عوارض حذف 25% عرصه کارخانجات و کارگاه¬های صنعتی به امر فضای سبز:
متقاضیان اخذ پروانه ساخت کارخانجات و کارگاه¬های صنعتی مکلفند در زمان تهیه نقشه احداث بنا، اختصاص 25% عرصه را برای فضای سبز در نقشه مشخص کنند در صورتی که کارخانجات نسبت به تعهد خود در حد 25% عرصه برابر نقشه عمل و اجرا ننماید در کمیسیون ماده 100 منجر به جریمه شده باشد، برای یکبار به شرح ذیل محاسبه می گردد:
S (M+N+6P) 25%= A M = عدد ثابت هزینه اجرای فضای سبز در یک مترمربع برای کلیه شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.»
N = عدد ثابت هزینه نگهداری دو سال یک متر فضای سبز که برای کلیه شهرهای استان تهران 50000 ریال در نظر گرفته شده است.
S = مساحت عرصه کل پلاک می باشد.
P = بالاترین ارزش منطقه ای آن شهر می باشد.
A = مبلغ قابل وصول می باشد.
لازم به توضیح است پارامتر B -15 در خصوص بناهای کارگاهی و تجاری از مجموع کلیه سرانه کاربریهای (تجاری، آموزشی، فرهنگی و مذهبی، درمانی و بهداشتی، اداری و انتظامی، تفریحی ورزشی، کارگاهی، حمل و نقل و انبار) بر اساس دفترچه طرح هادی استخراج گردیده است. "
در پاسخ به شکایت مذکور، شهرداری قدس به موجب لایحه شماره 3/6229-31/3/1396 توضیح داده است که:
" جناب آقای دربین
مدیرکل محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً، در خصوص پرونده مطروحه در آن مرجع به کلاسه پرونده 95/273 موضوع شکایت آقای امید محمدی مبنی بر ابطال عوارض فضای سبز ( بند 24 دفترچه عوارض و بهای سال 1394 شهرداری شهر قدس) بنا بر اصل صلاحیت محلی شوراهای اسلامـی شهر در وضع و تصویب عـوارض محلی بـا کسب مجوز از تبصره 1 مـاده 50 قانون مالیات بر ارزش افزوده با توجه به نوع خدمات ارایه شده در سطح شهر و میزان ایجاد، حفظ و نگهداری فضای سبز شهری، همچنین با استناد به بند 5 نظریه مشورتی به شماره 61/94574-28/7/1386 اداره حقوقی استانداری تهران، شورای اسلامی شهر قدس بنا به ضروریات تامین و حفظ و نگهداری فضای سبز در سطح شهرستان قدس در جهت ایجـاد منبع درآمدی قانونی اقـدام بـه وضع عـوارض فضای سبـز در هنگام پروانه ساختمانی بـرای اراضی بـا کاربریهای مختلف اعم از مسکونی، تجاری و صنعتی و غیره کرده است ضمن تقدیم مراتب فوق، خانم زهرا گشانی به عنوان نماینده حقوقی این شهرداری به حضورتان معرفی می گردند. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 9/8/1396 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
هر چند در بند 16 ماده 71 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375، تعیین نوع و میزان عوارض از اختیارات شوراهای اسلامی ذکر شده است، لکن طبق بند الف ماده 174 قانون برنامه پنجم توسعه مصوب سال 1390، به عنوان یک سیاست کلی، کاهش نرخ عوارض صدور پروانه ساختمانی را در کاربری های مختلف مورد تاکید قرار داده و این در حالی است که شورای اسلامی شهر قدس در هنگام صدور پروانه ساختمانی عوارضی تحت عنوان عوارض فضای سبز شهری نیز به آن افـزوده است از سـوی دیگر در قـوانین مـرتبط بـا فضای سبز از جمـله قـانون گسترش فضـای سبز شهرهـا و اصلاحیه هـای بعدی آن، عـوارض فضـای سبز شهری پیش بینی نشـده است، بنابراین بنـد 24 دفترچه تعرفـه عوارض سال 1394 شهر قدس مبنی بر وضع عوارض فضای سبز، مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 88 و 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، از تاریخ تصویب ابطال می شود.
مرتضی علی اشراقی – معاون قضایی دیوان عدالت اداری
