بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 546
تاریخ دادنامه: ۱۳۹۶/۰۶/۰۷
کلاسه پرونده: 94/660
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: خانم ها: 1- حفصه رستم زاده 2- شلیر فتاحی 3- طلیعه شریفی ورثه مرحوم جزا فتاحی با وکالت آقای امید ویسی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 2-5 دستورالعمل شماره 143/600/100-16/11/1369 وزارت آموزش و پرورش در خصوص نحوه استخدام آزمایشی، پرداخت حقوق و احتساب مدت تحصیل متعهدین خدمت موضوع مواد 6 و 7 قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب 8/3/1369 مجلس شورای اسلامی
گردش کار : آقای محمدصفری زاد به وکالت از موکلین خویش به موجب دادخواستی ابطال بند 2-5 دستورالعمل شماره 143/600/100-16/11/1369 وزارت آموزش و پرورش در خصوص نحوه استخدام آزمایشی، پرداخت حقوق و احتساب مدت تحصیل متعهدین خدمت موضوع مواد 6 و 7 قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب 8/3/1369 مجلس شورای اسلامی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« ریاست محترم دیوان عدالت اداری با احترام اینجانب محمد صفری زاد به وکالت از شکات به استحضار عالی می رساند، که حسب اظهارات موکلین موثر آنها به نامه مرحوم جزاء فتاحی در سال 1368 در آزمون مراکز تربیت معلم شرکت و در رشته دبیری ریاضی مرکز تربیت معلم علامه طباطبایی ارومیه پذیرفته می شود که متاسفانه در حادثه تصادف رانندگی مرحوم در مورخ 31/6/1369 به زحمت ایزدی رفته است و به موجب ماده 6 قانون متعهدین و تبصره ذیل ماده 7 خدمت به وزارت آموزش و پرورش (مصوب 8/3/1368 دانشجویان متعهد به خدمت موضوع قانون مذکور (از جمله دانشجویان تربیت معلم) می باید در اجرای ماده قانونی مورد نظر به استخدام آزمایشی وزارت آموزش و پرورش درآمده و حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر به آنها پرداخت گردد و به شرح بند مذکور سازمان آموزش و پرورش می باید در اجرای ماده 6 در تاریخ 8/3/1368 نسبت به صدور حکم آزمایشی مورث موکلین اقدام می نمود و کسور بازنشستگی متعلقه مربوط به ماههای خرداد-تیر-مرداد و شهریور تا 30/6/1369 (زمان فوت مورث) را به صندوق بازنشستگی واریز می نمود تا اینکه موکلین به عنوان وراث قانونی مورث از حقوق وظیفه موضوع ماده 86 قانون استخدام کشوری بهره مند شوند در حالی که عدم واریز کسور مربوطه توسط آموزش و پرورش باعث تضییع حقوق موکلین گردیده و خوانده ردیف دوم به بهانه عدم واریز کسور بازنشستگی از برقراری حقوق وظیفه خودداری می ورزد و وزارت آموزش و پرورش با صدور دستورالعملی مخالف قانون و آیین نامه شماره 143/600/100-16/11/1369 و در اعمال بند 2-5 دستورالعمل بدون هرگونه توجیه قانون بر خلاف اطلاق قانونی و آیین نامه تا زمان اجرای مصوبه برای دانشجویان ورودی 69 و قبل از آن را یعنی 2/9/1369 تعیین نموده، که معلوم نیست تاریخ مذکور بر چه مبنایی تعیین شده است در حالی که در قانون مطلقاً وزارت آمـوزش و پـرورش متعهـد بـه استخدام آزمایشی متعهدین خـدمت از زمان ورود به ترتیب گردیده است و می باید حکم استخدام آزمایشی مورث موکلین به نامه جزاء فتاحی از زمان تصویب قانون 8/3/1369 صادر می نمود و مستنداً به ماده 10 قانون افراد تحت تکفل را بیمه می کرد.
لذا با تقدیم کلیه سوابق مستند استدعای رسیدگی به ابطال دستورالعمل شماره 143/600/100-16/11/1369 وزارت آموزش و پرورش و سپس حکم به محکومیت آموزش و پرورش استان کرمانشاه به صدور حکم استخدام آزمایشی مورث موکلین از مورخ 8/3/1368 تا 30/6/1369 و پرداخت حقوق معوقه و واریز کسور بازنشستگی به صندوق بازنشستگی کشوری و محکومیت سازمان بازنشستگی کشوری به برقراری حقوق وظیفه و پرداخت حقوق وظیفه معوق از زمان تعلق تا صدور اجرای حکم را دارد. ضمناً یادآور می گردد که مورث موکلین متعهد به خدمت آموزش و پرورش استان کرمانشاه بوده و سند تعهد خدمت رسمی به پیوست تقدیم می گردد."
متن دستورالعمل در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است :
« 2-5- به دانش آموز معلمان ورودی سال 1369 که بر اساس بخشنامه شماره 79/617-2/7/1369 دفتر تربیت معلم تعهد سپرده اند و نیز سایر دانش آموز معلمان ورودی سالهای قبل که برابر فرم تعهدنامه پیوست دستورالعمل تبدیل تعهد نمایند از 1/9/1369 حقوق کارآموزی معادل حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر تعلق خواهد گرفت که این مبلغ در وضعیت فعلی معادل حقوق پایه 1 گروه 3 و فوق العاده شغل آموزگاری مربوط می باشد که به ترتیب مبلغ 13000 ریال و 22000 ریال جمعاً برابر 35000 ریال می شود.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 213849/810-21/10/1394 توضیح داده است که :
" ریاست محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
عطف به ابلاغیه مورخ 4/9/1394 دفتر آن مرجع در خصوص پرونده کلاسه 94/660 موضوع شکایت آقای محمد صفری زاد به وکالت از ورثه مرحوم جزا فتاحی به خواسته ابطال بخشنامه شماره 143/600/100-16/11/1369 وزارت آموزش و پرورش و الزام این وزارت به صدور حکم استخدام آزمایشی مرحوم جزا فتاحی و واریز کسور بازنشستگی، در مقام دفاع و رد خواسته معنونه به استحضار می رساند:
پاسخ در ماهیت دعوا :
1- در خصوص صدور حکم به محکومیت آموزش و پرورش به استخدام آزمایشی شخص متوفی و واریز کسور بازنشستگی و برخورداری ورثه متوفی از حقوق مطالبه شده، همان گونه که ذکر گردید، خواسته مزبور مستلزم ارایه ادله اثباتی و رسیدگی به خواسته در شعب بدوی و تجدیدنظر دیوان جهت اثبات استحقاق خواهان و تکلیف خوانده به رعایت آن می باشد که چنین امری صورت نپذیرفته است. لذا پاسخگویی در این قسمت را به طرح شکایت در دیوان و رسیدگی به موضوع در شعب دیوان عدالت اداری موکول می نماییم.
2- در مورد خواسته ابطال بخشنامه شماره 143/600/100-16/11/1369 وزارت آموزش و پرورش که در راستای قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش و آیین نامه اجرایی آن مصوب سال 1369 تنظیم و صادر شده است، همان گونه که اعلام گردید، خواسته شاکی فاقد هرگونه ادلی شرعی و قانونی می باشد، مع الوصف با توجه به تاریخ سند تعهد محضری ارایه شده مربوط به مرحوم جزا فتاحی به شماره 8677-12/7/1368 بیانگر آن است که نامبرده قبل از تصویب قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش، ورودی 1/7/1368 می باشد. از این رو نامبرده اصلاً مشمول قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش نیست تا بتواند از مزایای آن بهره مند گردد بلکه ایشان مشمول لایحه قانونی اصلاح تبصره 3 موضوع قانون راجع بـه الحاق 2 ماده بـه قانون اجازه تاسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی مصوب 31/3/1359 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران می باشد، مطابق ماده اول از دوم ماده مزبور (ماده 18) « وزارت آموزش و پرورش می تواند داوطلبان ورود به مراکز آموزشی تربیت معلم را جذب … از تاریخ اشتغال به تحصیل دانشجویان و دانش آموزان، به عنوان کارآموز در رشته ای که تحصیل می نمایند بپذیرد و به آنان حقوقی برابر با پایه یک گروه مربوط به مدرک تحصیلی لازم جهت ورود به رشته مورد نظر بپردازد و مشروط بر اینکه سن داوطلب در موقع ثبت نام با احتساب دوران رسمی تحصیل از 18 سال تمام کمتر نباشد» و به استناد لایحه قانونی مذکور، این متعهدین به هیچ وجه در دوران تحصیل به استخدام رسمی آزمایشی در نمی آیند، بلکه پس از فارغ التحصیلی به استناد مواد 18، 19 و 20 قانون استخدام کشوری به استخدام رسمی آزمایشی درآمده و در صورتی که دو برابر مدت تحصیل که در هر صورت کمتر از 5 سال نیست، در آموزش و پرورش اشتغال عملی داشته باشند، سنوات تحصیل آنان جزء سابقه خدمت محاسبه می گردد. بنابراین اولاً: دستورالعمل صادره ناظر به قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب سال 1369 و آیین نامه اجرایی آن بوده و ناظر به قوانین قبلی نمی باشد، در حالی که شاکی به تصور اینکه مشمول قانون متعهدین خدمت است و باید استخدام رسمی آزمایشی گردد و مطابق این دستورالعمل به استخدام در نیامده است ابطال آن را درخواست کرده است. ثانیاً: متعهدین مشمول قوانین و مقررات قبل از تصویب قانون متعهدین خدمت به آموزش و پرورش (سال 1369)، قبل از اتمام تحصیل و اشتغال در آموزش و پرورش صرفاً به عنوان کارآموز بوده و مستخدم رسمی آزمایشی نمی باشند. ثالثاً: مستند به تبصره 3 اصلاحی لایحه قانونی صدرالذکر این دسته از متعهدین بعد از فارغ التحصیلی به استخدام رسمی آزمایشی درآمده و درصورتی سالهای تحصیل آنان جزء سابقه خدمت رسمی، منظور خواهد شد که دو برابر آن خدمت نموده باشند که در هر حال این مدت کمتر از 5 سال نخواهدبود.
3- با توجه به مطالب مذکور در بند 2، اشخاص ورودی مراکز تربیت معلم قبل از سال 1369 چنانچه به آموزش و پرورش تعهد سپرده باشند، در زمان تحصیل در استخدام آموزش و پرورش نبوده اند ( نه استخدام آزمایشی و نه استخدام قطعی) و آموزش و پرورش صرفاً ملزم به استخدام آن دسته از متعهدین خدمتی بوده است که علاوه بر سپردن تعهد به آموزش و پرورش و اخذ مدرک تحصیلی در رشته ای که پذیرفته شده اند دیگر شروط قانونی مندرج در قانون استخدام کشوری را نیز کسب نمایند و با عنایت به این اصل بدیهی است که تحقق هر شرطی منوط به تحقق مشروط می باشد، با فوت شخص متوفی در تاریخ 31/6/1369 و عدم احراز شراط لازم، استخدام وی سالبه به انتفاء موضوع گردیده است چرا که نامبرده صرفاً در طول تحصیل نیمه تمام خود، کارآموز بوده و از آموزش و پرورش حقوق کارآموزی دریافت کرده است و مطابق ماده 6 آیین نامه اجرایی قانون متعهدین خدمت، دانشجویان و دانش آموزان متعهد خدمت قبل از سال 1369 صرفاً در صورت تبدیل تعهد، مشمول ضوابط و مقررات قانون متعهدین خدمت و آیین نامه مزبور می شدند که در مورد نامبرده این موضوع نیز محقق نشده است.
با عنایت به مطالب معنونه نظر به اینکه بخشنامه صادره در راستای قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب 1369 و آیین نامه اجرایی آن بوده، نه قانون تاسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی و اصلاحات آن و خواهان با تصور اشتباه خود را مشمول مزایای این قانون متعهدین دانسته و عدم استخدام آزمایشی را تخلف از اجرای قوانین و مقررات فرض کرده است و به تبع آن ابطال بخشنامه را درخواست کرده است، لذا تقاضای رسیدگی و رد خواسته مزبور مورد استدعاست.
ضمناً آقای امید رضاوند به نمایندگی از این دفتر جهت ثبت لایحه و هرگونه اقدام قانونی در این خصوص به حضور معرفی می گردند."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 7/6/1396 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
به موجب ماده 6 قانون متعهدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب 8/3/1369 دانشجویان متعهد به خدمت موضوع قانون مذکور از آغاز تحصیل خود به استخدام آزمایشی وزارت آموزش و پرورش درآمده و از حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدارک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر برخوردار خواهند شد. ضمناً حقوق کارآموزی دانش آموزان دانشسراهای تربیت معلم معادل حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جهت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر است. نظر به این که بندهای 5 و 3 و 2 دستورالعمل شماره 143/600/100-16/11/1369 مصوب وزیر آموزش و پرورش برخلاف حکم مقنن که تاریخ شروع به تحصیل را تاریخ استخدام آزمایشی اعلام کرده، تاریخ 1/9/1369 را برای برخورداری از حقوق کارآموزی دانش آموزان معلمان ورودی سال 1369 و نیز سایر دانش آموزان معلمان ورودی سال های قبل تعیین کرده است، بندهای مذکور خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب تشخیص می شود و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
