بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1034 – 1039
تاریخ رای: دوشنبه 24 شهریور 1393
کلاسه پرونده: 91/562-91/569-91/560-91/559-91/527-91/509
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقایان 1- حسین خزایی سلطان احمدی 2- جواد قربانی 3- قاسم علی رستم زاده 4- مهدی آدی گوزل پور اردبیل و خانمها 5- آسیه سادات زاهدی 6- فاطمه اکبری تالارپشتی
موضوع: ابطال قسمتی از مصوبه مورخ 1390/11/19 شورای اموزشی وتحصیلات تکمیلی دانشگاه شاهد مبنی بر تجویز کسر نمره ارزشیابی به لحاظ تاخیر در دفاع از پایان نامه
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواستهایی ابطال مصوبه 1390/11/19 شورای آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شاهد که طی بخشنامه شماره 135193/6- 1390/11/20 مدیرکل دفتر تحصیلات تکمیلی دانشگاه مذکور به مراجع مربوطه در دانشگاه ابلاغ شده است را خواستار شده اند و توضیح داده اند که:
بنا به دلایلی که عمدتاً به سیستم اداری دانشگاه مربوط می شود با تاخیر موفق به دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد خود شده ایم و به همین جهت از سوی شورای موارد خاص دانشگاه شاهد با کسر نمره ارزشیابی از 5/2 نمره تا 5/4 نمره مواجه گشته ایم. این جریمه ای نامتعارف، خلاف اصول کلی علمی، حقوق مکتسبه، قـاعده قبح عقاب بلابیان و خـلاف صریح مواد 20 – 22 – 37 – 38 – 39 آیین نامه آموزشی دوره کارشناسـی ارشـد مصـوب 1388/1/15 شـورای بـرنامه ریزی آمـوزش عالی که با شماره 154/21-1388/1/15 توسط وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شده است می باشد و خارج از اختیارات شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه است. شکات ابطال مصوبه یاد شده و استرداد و احتساب نمره واقعی پایان نامه خود را خواستار شده اند. متن مصوبه مورد اعتراض به قرار زیر است:
« معاونین محترم آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکدههای علوم انسانی، علوم پایه، علوم کشاورزی، فنی و مهندسی، پزشکی، پرستاری و مامایی و هنر سلام علیکم: احتراماً، به استحضار می رساند: حسب مصوبه شورای آموزشی و تحصیلات تکمیلی مورخ 1390/11/19، در خصوص دانشجویان کارشناسی ارشد 1388 دفاع نکرده تا 1390/11/9، مقرر گردید، در صورتجلسه ارزشیابی دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد، مجزای از نمره مصوب درون دانشکده ای ( برای گزارشهای نحوه انجام پایان نامه و نیز مقاله)، از نمره ارزشیابی مورد تصمیم در جلسه دفاعیه، به ازای دفاع در بهمن ماه، یک و نیم نمره و به ازای هر ماه پس از بهمن نیز هر ماه، یک نمره کسر شود. بنابراین دفاع در بهمن ماه با کسر 5/1، در اسفند ماه با کسر 5/2، فروردین ماه با کسر 5/3 و در اردیبهشت ماه به عنوان آخرین مهلت دفاع از پایان نامه برای دانشجویان ورودی 1388، با کسر 5/4 نمره، همراه خواهد بود. بدیهی است این دفتر برای هر یک از موارد درخواست سنوات 902 دانشجویان کارشناسی ارشد، حکم کمیسیون موارد خاص به شرح فوق به همراه شهریه مالی را ابلاغ خواهد نمود. – مدیرکل دفتر تحصیلات تکمیلی»
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه شاهد به موجب لایحه شماره 1777/1- 1391/7/2 توضیح داده است که:
« 1- بر اساس ماده 15 آیین نامه جدید کارشناسی ارشد، مطابق ابلاغیه شماره 154/21- 1388/1/19 معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، که از نیمسال اول سال تحصیلی 1389-1388 لازم الاجرا بوده است، طول مدت دوره کارشناسی ارشد حداکثر 2 سال مشتمل بر 4 نیمسال تحصیلی است که طبق تبصره این ماده در موارد استثنایی افزایش طول مدت دوره با تشخیص شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه مجاز است. در هر صورت مدت دوره نباید از 5/2 سال تجاوز نماید. 2- مفاد این آیین نامه از ابتدای سال تحصیلی 1389- 1388 به طور گسترده در تمامی دانشکدههای دانشگاه اطلاع رسانی شد و دانشجویان از مفاد آن آگاهی داشته اند. 3- کمیسیون موارد خاص دانشگاه در جلسه مورخ 1390/10/7، بر اساس اختیارات قانونی خود و با در نظر گرفتن مواد 36 و 37 آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته، در خصوص آن گروه از دانشجویانی که دلایل عدم اتمام تحصیلات آنان در سنوات مجاز، مورد خاص تلقی نمی شد نیز با اغماض برخورد کرده و فرصت مجددی را به صورت مشروط در اختیار آنان قرار داده و مقرر نمود، « دانشجویان کارشناسی ارشد ورودی سال 1388 که پس از اتمام سنوات مجاز 2 ساله و تمدید مهلت یک نیمسال اضافی (5/2 سال)، تا تاریخ 1390/11/9 از پایان نامه خود دفاع نکرده اند و در نتیجه برای آنان حکم اخراج از دوره تحصیلی صادر شده است، فرصت نهایی مجدد داده شود که حداکثر تا پایان اردیبهشت ماه سال 1391، از پایان نامه خود، حسب نحوه ارزشیابی که در شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه به تصویب می رسد، دفاع کرده و فارغ التحصیل شوند». بدین ترتیب فرصت مجدد داده شده به شاکی مشروط به رعایت بخش دوم مصوبه کمیسیون موارد خاص دانشگاه یعنی اجرای نحوه ارزشیابی مصوب شورای تحصیلات تکمیلی بوده است. در غیر این صورت دانشجویان همچنان اخراجی محسوب می شود. 4- ماده 36 آیین نامه دوره کارشناسی ارشد اشعار می دارد « در مواردی که آیین نامه ساکت است تصمیم گیری بر عهده شورای تحصیلات تکمیلی می باشد». 5- همچنین به استناد ماده 37 آیین نامه دوره کارشناسی ارشد، آیین نامه دربرگیرنده اصول و ضوابط کلی است و تدوین دستورالعمل اجرایی آن از وظایف شورای تحصیلات تکمیلی است. 6- در اجرای مصوبه کمیسیون موارد خاص مورخ 1390/10/7 دانشگاه، موضوع نحوه ارزشیابی پایان نامه دانشجویان کارشناسی ارشد ورودی سال 1388 را که تا آخرین فرصت قانونی دوره تحصیلی خود (1390/11/9- پایان 5/2 سال) از پایان نامه دفاع نکرده اند، در دستور کار شصت و دومین جلسه مورخ 1390/11/19 شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه که متشکل از معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی، معاون پژوهش و فناوری و معاون دانشجویی دانشگاه و نیز کلیه معاونین آموزشی دانشکدهها، به همراه مدیران کل حوزه معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی می باشد، قرار گرفت. 7- در شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه مورخ 1390/11/19 در خصوص تعیین نحوه ارزشیابی، محورهای زیر مورد توجه قرار گرفت: الف: به منظور ایجاد وحدت رویه و رعایت عدالت در ارزشیابی، با عنایت به ماده 37 آیین نامه دوره کارشناسی ارشد، در عموم دانشگاههای کشور شاخصهایی برای ارزشیابی پایان نامه های دانشجویان در نظر گرفته می شود و ارزشیابی توسط هیات داوران بر اساس این شاخصها صورت می گیرد. ب: از جمله سیاستهای نظام در حوزه آموزش عالی کاهش طول مدت تحصیل دانشجویان است. عدم نظارت بر زمان ماندگاری و طول مدت تحصیل دانشجویان سبب تحمیل انواع هزینه های معنوی و مادی برای دانشگاه در حوزه های مختلف از جمله، خدمات آموزشی، رفاهی و به خصوص استهلاک انرژی و کاهش کارایی اساتید راهنما و مشاور می شود. تعیین سقف 5/2 سال سنوات مجاز در آیین نامه ابلاغی نیز بر همین اساس تعیین شده است. ج: در ارزیابی بین دانشجویانی که در مهلت مقرر از پایان نامه خود دفاع کرده اند و دانشجویانی که به دلیل اتمام سنوات اخراج شده اند به منظور رعایت عدالت باید تفاوت وجود داشته باشد. د: در نظر نگرفتن تمایز در ارزشیابی این دو گروه از دانشجویان صرف نظر از بی عدالتی ناشی از عدم در اختیار گذاشتن فرصت برابر، باعث حاکم شدن بی نظمی بر مدیریت طول دوره کارشناسی ارشد می شود. هـ: همچنین لازم است در بین دانشجویانی که به آنان سنوات اعطا می شود نیز متناسب با زمان آمادگی آنان جهت دفاع از پایان نامه تفاوت وجود داشته باشد. 8- با توجه به موارد فوق شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه نحوه ارزشیابی دانشجویان کارشناسی ارشد ورودی سال 1388 را که تا آخرین فرصت قانونی دوره تحصیلی خود (1390/11/9- پایان 5/2 سال) از پایان نامه دفاع نکرده اند و دارای حکم اخراج از دوره به جهت اتمام سنوات قانونی تحصیل هستند، به شرح زیر تصویب کرد: « با عنایت به موارد فوق و جهت رعایت عدالت در ارزشیابی پایان نامه دانشجویان متقاضی سنوات، با رای اکثریت اعضا تصویب گردید، هیات داوران در صورتجلسه ارزشیابی آنان به ازای دفاع در بهمن ماه 1390 ( فرصت اعطایی در ترم ششم فراتر از مهلت قانونی مندرج در آیین نامه کارشناسی ارشد 1388 و پس از آن)، یک و نیم نمره و به ازای هر ماه پس از بهمن ماه 1390 نیز یک نمره از ارزشیابی کاهش و لذا دفاع در بهمن با کاهش 5/1، در اسفند ماه با 5/2، فروردین ماه 1391 با 5/3 و در اردیبهشت ماه 1391 به عنوان آخرین مهلت دفاع اعطا شده به دانشجوی ورود سال 1388 با کاهش 5/4 نمره، همراه خواهد بود.» »
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت می کند.
رای هیات عمومی
با توجه به این که مطابق ماده 22 آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوبه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1388، ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه توسط هیات داوران انجام می شود و در مواد 37 و 36 آیین نامه مذکور، در رابطه با کسر نمره ارزشیابی پایان نامه به علت تاخیر در دفاع آن، اختیاری برای شـورای تحصیلات تکمیلی دانشگاهها و مـوسسات آمـوزش عـالی و پژوهشی پیش بینی نشده است، بنابراین قسمتی از مصوبه مورخ 1390/11/19 شورای آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شاهد، مبنی بر تجویز کسر نمره ارزشیابی به لحاظ تاخیر در دفاع از پایان نامه، خارج از حدود اختیارات شورای تحصیلات تکمیلی و آموزشی دانشگاه شاهد تشخیص می شود و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، حکم بر ابطال آن صادر و اعلام می شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
