شماره دادنامه: 920
تاریخ دادنامه: 21/11/1392
کلاسه پرونده: 91/1044
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای محمد امینی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 176056/400- 3/8/1390 معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 176056/400- 1390/8/3معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: " بر اساس ماده 4 قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش مصوب 1358/11/27 مجلس شورای اسلامی، هیچ یک از مقررات آموزشی و پرورشی کشور که با وظایف شورای عالی آموزش و پرورش مربوط است قبل از تصویب در شورا رسمیت نخواهد یافت و بر اساس ماده 5 همان قانون مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش در حدود اختیارات قانونی شورا برای موسسات ذیربط لازم الاجراست. بر اساس ماده 7 آیین نامه آموزشی دوره پیش دانشگاهی روزانه مصوب 1390/5/11 در جلسه 844 شورای عالی آموزش و پرورش، ثبت نام و تحصیل در دوره پیش دانشگاهی به شیوه های زیر امکان پذیر است: الف- روزانه ب- بزرگسالان ج- داوطلب آزاد د- آموزش از راه دور و بر اساس تبصره 1 همان ماده دانش آموز واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه مجاز به تحصیل در مدارس بزرگسالان و یا آموزش از راه دور نیست. در بخشنامه شماره 176056/400 که معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در تاریخ 1390/8/3 ابلاغ کرده است ثبت نام به شیوه داوطلب آزاد برای دانش آموزان واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه ممنوع اعلام شده است. از آن جا که موضوع این بخشنامه خارج از حدود اختیارات وزارت آموزش و پرورش بوده و نیز برخلاف ماده 7 آیین نامه آموزشی دوره پیش دانشگاهی است، با توجه به ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری، تقاضا دارم هیات عمومی دیوان عدالت اداری نسبت به ابطال آن اقدام نمایند. همچنین از آن جا که طبق مقررات، ثبت نام در دوره پیش دانشگاهی دارای محدودیت زمانی است تقاضا دارم در این مورد رای موقت صادر شود. " بخشنامه مورد اعتراض به قرار زیر است: " از: معاونت آموزش متوسطه به: اداره کل آموزش و پرورش موضوع: نحوه ادامه تحصیل واجد شرایط تحصیل به شیوه روزانه در دوره پیش دانشگاهی موضوع تبصره 1 ماده 7 آیین نامه آموزشی دوره پیش دانشگاهی با توجه به تبصره 1 ماده 7 آیین نامه آموزشی دوره پیش دانشگاهی از آن جا که دانش آموزان واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه مجاز به تحصیل در مدارس بزرگسالان و یا آموزش از راه دور نمی باشند گروهی از مراکز آموزشی خصوصی از شرایط روحی، روانی و موقعیت دانش آموزان و خانواده های آنها استفاده کرده و جهت ثبت نام دانش آموزان در این مراکز آنها را به تحصیل به شیوه داوطلب آزاد تشویق و هدایت می کنند لذا جهت جلوگیری از این گونه فعالیتها مجدداً اعلام می داریم که دانش آموزان واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه مجاز به تحصیل در مدارس بزرگسالان و یا آموزش از راه دور و یا به شیوه داوطلب آزاد نمی باشند و با متخلفان برخورد قانونی خواهد شد. – معاون آموزش متوسطه " در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی، املاک و حمایت قضایی معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 73901-1392/4/17 توضیح داده است که: " ایرادات شکلی 1- مطابق اصل 170 قانون اساسی و ماده (1) و بند (1) ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1385/3/9 که مقرر می دارند ( رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی از آیین نامه ها و … از حیث مخالفت مدلول آنها با قانون و …) مبنای صلاحیت هیات عمومی دیوان رسیدگی از حیث مخالفت آنها با قوانین است، نه از جهت مخالفت آنها با دیگر بخشنامه ها و مصوبات دستگاههای اجرایی، لکن شاکی علت ابطال بخشنامه مورد اعتراض را مغایرت آن با مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش می داند در صورتی که مبنای درخواست ابطال بخشنامه ها، می باید مغایرت آنها با قوانین یا شرع باشد نه مغایرت با سایر مصوبات، لذا با عنایت به مستندات مذکور و با وحدت ملاک از آراء وحدت رویه شماره های 14- 1385/1/20 و 342- 1385/5/29 و 513-1384/10/4 هیات عمومی دیوان عدالت اداری که مقرر می دارند « تصویب نامه ها و آیین نامه و سایر نظامات دولتی از حیث مغایرت آنها با قوانین قابل اعتراض و رسیدگی در هیات عمومی دیوان است. بنابراین اعتراضات شکات نسبت به بخشنامه ها و یا … به ادعای مغایرت آنها با مصوبات هیات وزیران از مصادیق مخالفت با قانون محسوب نشده است و قابل رسیدگی و امعان نظر در هیات عمومی دیوان نمی باشد» هنگامی که مغایرت بخشنامه ها و یا دیگر مصوبات دستگاههای اجرایی با مصوبات هیات دولت از مصادیق مخالفت آنها با قانون نباشد پس به طریق اولی مغایرت بخشنامه ها با دیگر بخشنامه ها و مصوبات دیگر دستگاههای اجرایی نمی تواند مشمول مخالفت آن با قانون باشد بنابراین رسیدگی به موضوع در دیوان عدالت اداری میسور نخواهد بود. 2- بر اساس مفهوم موافق ماده 38 همان قانون که مقرر می دارد: ( در مورد درخواست ابطال مصوبات، مشخص کردن علت درخواست و ذکر موارد مغایرت مصوبه با شرع یا قانون … ضروری می باشد) خواهان باید حسب تکلیف قانونی خـویش، بـه طور دقیق موارد مغایرت بـا قانون را معین می کرد کـه این مهم عمل نشده است، بنابـراین علی القاعده با توجه به ضمانت اجرای پیش بینی شده در تبصره ذیل همان ماده که مواعدی را پیش بینی کرده است که مقرر می دارد ( در صورت عدم رعایت مفاد این ماده، مدیر دفتر هیات عمومی موظف است ظرف پنج روز … اخطار رفع نقص صادر کند. هر گاه متقاضی ظرف ده روز پس از ابلاغ نسبت به رفع نقص اقدام ننماید، مدیر دفتر قرار رد درخواست را صادر می نماید. این قرار قطعی است) لذا منصرف از موارد مذکور در بند 1، آنچه در این ماده و تبصره آن به عنوان مقدمه واجب احصاء شده است، محقق نشده است و در صورت عدم تحقق مقدمه واجب، علی القاعده ثبت و پذیرش این نوع دعاوی صحیح به نظر نمی رسد. پاسخ ماهوی با حفظ تمامی حقوق مطروح در بندهای فوق، که علی الاصول با مداقه به آنها، موجبی برای رسیدگی باقی نمی گذارد، علی ای حال مراتبی را نیز جهت رد دعوای ایشان، به شرح ذیل به استحضار می رساند: 1- مستند خواهان در دادخواست ابرازی، در بیان اعلام مغایرت و مخالفت بخشنامه 176056/400- 1390/8/3 معاونت آموزش متوسطه با تبصره 1 ماده 7 آیین نامه آموزشی دوره پیش دانشگاهی مصوب جلسه 844 شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1390/5/11 است ( که به تفسیر مشارالیه، مخالف قانون می باشد) که باید گفت اولاً: معنای قانون به معنی اخص، متفاوت از مصوبات و آیین نامه ها و بخشنامه ها است. ثانیاً: با عنایت به معنای لغوی و عرفی و اصطلاحی لفظ مغایرت و مخالفت، این الفاظ علی القاعده در جایی مصداق پیدا می نماید که با وجود وحدت موضوع، دو حکم متفاوت نفیاً و اثباتاً وجود داشته باشد، در صورتی با توجه به تبصره ماده 7 آیین نامه مزبور که مقرر می دارد ( دانش آموزان واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه مجاز به تحصیل در مدارس بزرگسالان و یا آموزش از راه دور نمی باشند.) و بخشنامه مورد نظر خواهان که مقرر می دارد ( دانش آموزان واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه مجاز به تحصیل در مدارس بزرگسالان و یا آموزش از راه دور و یا به شیوه داوطلب آزاد نمی باشند) هیچ گونه مخالفتی یا مغایرتی مشاهده نمی شود و هر دو یک موضوع را بیان می نماید. ثالثاً: تنها عبارت ( به شیوه داوطلب آزاد) در بخشنامه اضافه شده است که آن هم در جهت تثبیت و تایید و تحقق کامل مصوبه مورد بحث و جهت جلوگیری از سوء استفاده گروه ای مراکز آموزشی خصوصی از شرایط روحی، روانی و موقعیت دانش آموزان و خانواده های آنها که با تشویق ایشان به تحصیل به شیوه داوطلب آزاد با دریافت مبالغ گزافی موجبات اضرار ایشان را فراهم می نمایند و در راستای تحقق اصل 30 قانون اساسی که از وظایف ذاتی دولت به معنای اخص کلمه به نمایندگی وزارت آموزش و پرورش می باشد اقدام شده است. 2- اصولاً در صدور بخشنامه هایی که در راستای تاکید بر مصوبات شورای عالی آموزش وپرورش صادر می شود نماینده ای از دبیرخانه شورای مذکور حضور دارد که اگر مغایرتی فیمابین بخشنامه و مصوبه مقدم الصدور وجود داشته باشد، نماینده شورای مذکور، حسب تکلیف ذاتی خویش، مانع صدور بخشنامه جدید خواهد بود و این بخشنامه نیز فارغ از این قاعده نبوده و نیست و در هنگام صدور آن نیز نماینده ای از شورای مذکور حضور داشته است و به طریق اولی اگر مخالفت و یا مغایرتی وجود داشت، بخشنامه، صادر نمی گردید. علی ای حال با عنایت به موارد مطروح در مانحن فیه تقاضای صدور حکم بر رد دعوای مشارالیه از محضر آن ریاست مورد استدعاست. ضمناً آقای سیدجعفر سادات رسول، به عنوان نماینده حقوقی این دفتر جهت ثبت لایحه دفاعیه و عندالزوم ادای توضیحات لازم به حضورتان معرفی می شود." هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
مطابق ماده 7 آیین نامه آموزشی دوره پیش دانشگاهی روزانه (سالی- واحدی) مصوب جلسه 844 شورای عالی آموزش و پرورش در مورخه 1390/5/11، مقرر شده است ثبت نام و تحصیل در دوره پیش دانشگاهی به شیوه های روزانه، بزرگسالان، داوطلب آزاد و آموزش از راه دور امکان پذیر می باشد و دانش آموز با رعایت شرایط و ضوابط تعیین شده مجاز است، حداکثر یکسال تحصیلی در دبیرستانهای روزانه و یکسال تحصیلی در دبیرستانهای بزرگسالان یا مدارس آموزش از راه دور تحصیل نماید تا از معافیت تحصیلی برخوردار شود. ادامه تحصیل در سالهای بعد نیز فقط به صورت داوطلب آزاد مجاز شناخته شده است. در تبصره یک ماده مذکور آمده است که « دانش آموزان واجد شرایط تحصیل در مدارس روزانه مجاز به تحصیل در مدارس بزرگسالان و یا آموزش از راه دور نمی باشند.» بنابراین بخشنامه مورد شکایت به استناد تبصره یک ماده مرقوم و در جهت تشویق دانش آموزان به استفاده از ثبت نام در مراکز دولتی روزانه و مجاز صادر شده است و ممنوعیت از آموزش راه دور و یا به شیوه داوطلب آزاد و به نحو مندرج در بخشنامه مورد شکایت مبتنی بر اختیار حاصل از ماده 7 و تبصره ذیل آن تهیه و تدوین و ابلاغ شده و با حکم مصرح در تبصره ماده 7 آیین نامه که در مقام بیان حکم دیگری است، مغایرت ندارد لذا خارج از حدود اختیارات تشخیص داده نشد و قابل ابطال نیست.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
