شماره دادنامه: 361
تاریخ دادنامه: 21/5/1392
کلاسه پرونده: 90/1056
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای فریدون هدایتی
موضوع شکایت و خواسته: 1- ابطال بخشنامه شماره 4/94697- 12/5/1390 اداره کل آموزش و پرورش استان تهران در قسمت تعیین شهریه ثابت و بند 7 بخشنامه مذکور 2- ابطال مصوبه مورخ 30/5/1375 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان
گردش کار: آقای فریدون هدایتی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 4/94697– 1390/5/12 اداره کل آموزش و پرورش در قسمت تعیین شهریه ثابت و بند 7 بخشنامه مذکور و ابطال مصوبه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته توضیح داده است که: " با اهداء سلام توقیراً به استحضار می رساند اینجانب از ایثارگران دفاع مقدس، رزمنده و جانباز فاقد پرونده در بنیاد شهید و فرزند شهید می باشم و کارمند نیروهای مسلح جمهوری اسلامی می باشم. قابل ذکر است فرزندم در سال 1389 با توجه به برگزاری مسابقات ورودی در مرکز استعدادهای درخشان از طریق آموزش و پرورش واحد سنجش پذیرفته و موفق به ثبت نام در مدرسه راهنمایی علامه حلی منطقه 14 آموزش و پرورش تهران گردیده مبلغ شهریه را بدون در نظر گرفتن هزینه ایاب و ذهاب و تغذیه و «نهار» چون مـدت آموزش طولانی تر است از مـدارس عالی دولتـی مبلغ سیزده میلیون ریال شهریه ثابت و فـوق بـرنامه اخـذ نموده اند در سال جاری به مدرسه مراجعه و متوجه شدم که اداره کل آموزش و پرورش تهران با ابلاغ بخشنامه به شماره 4/94697- 1390/5/12 مبلغ یک میلیون و هشتصد هزار تومان درخواست شهریه نموده اند با توجه به این که وزیر آموزش و پرورش از اعضای هیات دولت می باشد و خودش سقف پرداختی به کارکنان دولت را 10 درصد به عنوان طرح پیشنهادی به مجلس پیشنهاد و تصویب می نماید ولی متاسفانه در وزارتخانه تحت امر ایشان 48% اضافه شهریه مغایر با عمل خودش می باشد که این موضوع از وظیفه سایر نهادهای نظارتی است ولی این بخشنامه دارای دو ایراد قانونی می باشد که موجب ابطال بخشنامه را فراهم می سازد. اولاً: آنچه از اسم این سازمان بر می آید سازمان ملی استعدادهای درخشان واژه ملی حکایت از کاملاً دولتی بودن این سازمان دارد و آموزش رایگان نیز می بایست از ماموریتهای این سازمان باشد و پرداخت شهریه ثابت علی الخصوص به استناد اصل 3 قانون اساسی بند 3 و اصل 30 قانون اساسی مغایر اصول وظایف آموزش و پرورش می باشد. ولی در خصوص بند دوم هزینه های فوق العاده چون اجاره اشخاص و هزینه های آموزشهای خارج از کلاس جهت پرورش و ایجاد استعدادهای مورد نیاز همکاری ومشارکت اولیاء به نظر بلامانع می رسد ولی در بند 7 نیز اشاره به تبعیض ناروا دارد که فرهنگیان را از پرداخت شهریه معاف می دارد زیرا مبنای قانونی ندارد و هیچ کدام از نهادهای قانونگذار اعم از مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیات وزیران چنین استثنایی را قایل نگردیده زیرا اگر چنین باشد این موضوع به صورت قشری برخورد و اختصاص بودجه عمومی به هزینه اختصاصی می باشد که تبعیص ناروا می باشد که اگر این چنین باشد بایستی فرزندان افراد نیروهای مسلح از خدمت وظیفه عمومی معاف و یا خانواده معظم کارکنان قضایی از هزینه های دادرسی معاف شوند که این قشری نمودن اعتبار ادارات را متزلزل می سازد. ثالثاً: ماده واحده قانون تاسیس مدارس غیر انتفاعی مصوب 1367/2/5 تکلیف افراد حایز تخفیف را در تبصره 2 مشخص نموده است متاسفانه وزارت آموزش و پرورش می بایست صدور دستورالعملها و بخشنامه ها را از قوانین مستخرج نماید نه خودش قانونگذاری نماید مستدعی است ضمن ابطال بخشنامه و لازم الرعایه نمودن وزارت آموزش و پرورش به حدود و ثغور قانون صدرالذکر مبنای عمل مشارالیه قرار گیرد. لذا از آن قضات شریف و عادل رای شایسته در این خصوص مورد استدعاست. " متن بخشنامه شماره 4/94697- 1390/5/12 سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان به قرار زیر است: " به استناد مصوبه جلسه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان شهریه سال 1391-1390 آن واحد آموزش به شرح ذیل می باشد: شهریه ثابت: 000/000/11 ریال شهریه فوق برنامه: 000/000/7 ریال شهریه کنکور: 1- شهریه باید توسط ولی دانش آموز به حساب شماره 4150135169006 بانک ملی شعبه بلوار ابوذر واریز و رسید آن تحویل مدرسه گردد. 2- دریافت هر گونه وجه بیش از شهریه ( ثابت و فوق برنامه) ممنوع است. 3- انعقاد قرارداد دریافت شهریه در دو نسخه با ولی دانش آموز الزامی است. 4- استفاده از خدماتی از قبیل لباس فرم یک شکل، تغذیه و سرویس رفت و آمد کاملاً اختیاری است و ثبت نام مشروط به استفاده از آنها نمی باشد. 5- به منظور شفاف سازی و نظارت دقیق، عناوین و ساعات فعالیتهای فوق برنامه مدرسه ( بابت شهریه دریافتی) در هنگام ثبت نام در اختیار ولی دانش آموز قرار گیرد. 6- دریافت کمکهای مردمی صرفاً به صورت داوطلبانه و پس از شروع سال تحصیلی امکان پذیر است. 7- شهریه ثابت برای فرزندان فرهنگیان رایگان می باشد." همچنین شاکی به موجب لایحه ثبت شده در دفتر اندیکاتور هیات عمومی به شماره 5801304- 1390/10/25 مجدداً توضیح داده است که: " با اهداء سلام معروض می دارد پیرو پرونده کلاسه 90/1056 متشکله در آن هیات که برابر بخشنامه شماره 4/94697- 1390/5/12 که مستند به مصوبه جلسه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی استعدادهای درخشان در خصوص شهریه تصویب شده است ابطال مصوبات جلسه مورخ 1375/5/30 در خصوص شهریه مدارس استعدادهای درخشان حسب دادخواست تقدیمی مورد استدعاست. " در پاسخ به شکایت مذکور، رییس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 4954/104-1392/1/19 توضیح داده است که: " احتراماً، عطف به نامه شماره 9009980900079392- 1390/10/25 در خصوص شکایت آقای فریدون هدایتی به خواسته ابطال بند 7 نامه شماره 4/94697- 1390/5/12 اداره کل آموزش وپرورش استان تهران اعلام می دارد. ایراد شکلی: بر اساس ماده 38 قانون دیوان عدالت اداری در مورد ابطال مصوبات، موارد مغایرت مصوبه با شرع یا قانون یا خروج از اختیارات و همچنین ماده قانون یا حکم شرعی که اعلام مغایرت مصوبه با آن شده باید ذکر شود، در نتیجه ضروری است با عنایت به این که چنین تصریحی در متن دادخواست شاکی وجود ندارد و صرفاً به عمومات قانون اساسی اشاره شده است و به مواد قانونی که مصوبه مذکور مغایر آن باشد اشاره ای نشده و رفع نقص نیز در این راستا صورت نگرفته است لذا تقاضای رد درخواست مورد استدعاست. پاسخ در ماهیت: 1- همان گونه که مستحضرید استناد صرف به اصول قانون اساسی و صدور رای به استناد آن ( توسط دیوان عدالت اداری) بدون ذکر قوانین موضوعه دیگر از مباحث اختلافی است. لازم به ذکر است وفق مفهوم مخالف اصطلاح تبعیض ناروا که در قانون اساسی ذکر شده است موارد زیادی وجود دارد که تبعیض بوده لیکن از مصادیق تبعیض روا است از جمله تخفیفات مصرح درامور مالیاتی، عوارض و یا سهمیه های استخدامی و … بنابراین اصل تبعیض روا در قوانین مدون جمهوری اسلامی پذیرفته شده است، معافیت مذکور در بخشنامه مورد اعتراض، به دلیل این امر صادر شده است که اولاً: بخش عظیمی از مبالغ مصوب برای این گونه مدارس و سرانه پرداختی به آنها، از محل سرانه مصوب و رفاهیات فرهنگیان پرداخت می شود در حالی که مردم عادی چنین سهمی را از اعتبارات دولتی آموزش وپرورش ندارند. ثانیاً: وزیر آموزش و پرورش برای هوشمند سازی مدارس استعدادهای درخشان، حمایتها و دستورات ویژه داده تا معافیت فرهنگیان از پرداخت بخشی از شهریه جبران شود و این موضوع باعث شده که مدارس استعدادهای درخشان 40% بیشتر از سایر مدارس از نعمت و فرصت هوشمند سازی بهره مند گردند و همچنین به جلوگیری از تبعیض بین دانش آموزان، مبلغی را نیز به عنوان کمک سرانه به حساب مدارس استعدادهای درخشان از طرف دستگاه واریز شده که همه اینها باعث گردیده 83% مدارس استعدادهای درخشان از این محلها، هوشمند سازی شوند. لذا مشاهده می فرمایید نه تنها تبعیض ناروا در این موضوع مصداق ندارد بلکه طرق جبران و پرداختها نیز پیش بینی شده است. 2- به موجب ماده 7 اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان تصویب بودجه و ضوابط مالی سازمان اعم از اداره سازمان و مسایل آموزشی و پرورشی در صلاحیت هیات امنا بوده که در راستای اختیار قانونی مذکور و سیاستهای حمایتی وزارت آموزش و پرورش در خصوص تخفیف شهریه فرهنگیان اتخاذ تصمیم شده است. 3- به استناد تبصره ماده 10 اساسنامه مزبور « … مبالغی که به پیشنهاد رییس سازمان و تصویب هیات امنا از دانش آموزان و کارآموزان و سایر افرادی که به آنها خدمتی ارایه می شود اخذ می گردد، مطابق آیین نامه مالی سازمان هزینه خواهد شد.» بر اساس این مقرره اخذ اصل شهریه ( کمک) تجویز گردیده لذا ایرادی از این جهت نیز وارد نمی باشد از طرف دیگر با توجه به این که اصل اخذ وجه قانونی است، بنابراین چگونگی اخذ و میزان آن نیز محل ایراد نمی باشد به عبارت دیگر سازمان در جهت اخذ شهریه، فرهنگیان را از پرداخت شهریه ثابت حسب ظاهر معاف دانسته که منطبق با مقرره صدرالذکر می باشد. در تایید این رویکرد قانونی، دادنامه شماره 1434 و 1434 و 1432 – 1386/12/5 از هیات عمومی دیوان عدالت اداری صادر گردیده است و معافیت از پرداخت و تخفیف در میزان شهریه که قبلاً مورد اعتراض واقع شده را مغایر با قانون ندانسته است، تقدیم حضور می گردد. با عنایت به مراتب صدرالذکر اولاً: اصل اخذ شهریه قانونی است ثانیاً: معافیت از پرداخت وتخفیف در میزان آن هم قانونی و منطبق با رای مورد اشاره هیات عمومی دیوان عدالت اداری است. لذا رد شکایت شاکی مورد استدعاست. " هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
اولاً: در خصوص درخواست ابطال مصوبه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، با توجه به این که پیش از این هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رای شماره 1434 و 1433 و 1432 – 1386/12/5 مصوبه مذکور را خلاف قانون تشخیص نداده و ابطال نکرده است، بنابراین موضوع تابع امر مختوم است و رسیدگی به آن را منتفی می داند موجبی برای اظهار نظر مجدد وجود ندارد. ثانیاً: با توجه به این که در مصوبه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، پرداخت حق الثبت یا شهریه مورد پذیرش قرار گرفته است و هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رای شماره 1434 و 1433، 1432 – 1386/12/5 مصوبه مذکور را ابطال نکرده است، اداره کل آموزش و پرورش استان تهران در راستای مصوبه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان به موجب بخشنامه شماره 4/94697- 1390/5/12 برای تحصیل در مدرسه استعدادهای درخشان تعیین شهریه ثابت کرده است، بنابراین بخشنامه مذکور قابل ابطال تشخیص نمی شود. ثالثاً: به موجب بند 9 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را برای رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی به کار برد ولیکن در بند 7 بخشنامه شماره 4/94697- 1390/5/12 شهریه ثابت تحصیل مدرسه های استعدادهای درخشان برای فرزندان فرهنگیان رایگان اعلام شده است و دلیلی بر این تبعیض ناروا وجود ندارد و از طرفی در مصوبه مورخ 1375/5/30 هیات امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان که مستند صدور بخشنامه معترضٌ به است، عدم پرداخت شهریه و برخورداری از کمک برای افراد مستعد پذیرفته شده که با مشکلات مالی رو به رو هستند، تجویز شده است و در بند 7 بخشنامه به قیود مورد نظر هیات امناء توجه نشده است، بنابراین بند 7 بخشنامه مورد اعتراض علاوه بر این که از مصادیق تبعیض نارواست، از حدود اختیارات مرجع صادر کننده نیز خارج است و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ابطال می شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
